Yaron Shani: «Οι ιστορίες είναι μια εξερεύνηση του νοήματος της ζωής»

 

Έντονη, μεστή, πυκνή και εξαιρετικά ερμηνευμένη, η ταινία του Ισραηλινού Yaron Shani Εγκλωβισμένος είναι μια τραχιά, τρυφερή και διαφορετική ιστορία αγάπης.

Το φιλμ προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 30 Σεπτεμβρίου. Συζητώντας με τον σκηνοθέτη.

Η πυκνή και έντονη ταινία σου Εγκλωβισμένος αποτελεί μέρος μιας τριλογίας. Θα ήθελα να μου μιλήσεις για την αρχική σύλληψη της τριλογίας.

Οι ιστορίες είναι βασικά μια εξερεύνηση του νοήματος της ζωής.

Συνδεόμαστε με κάποιον άλλο, έναν χαρακτήρα, αυτός θέλει κάτι, κι αυτή η ανάγκη δίνει νόημα στον κόσμο. Μέσω όσων περνάει ο χαρακτήρας ανακαλύπτουμε το νόημα της ζωής.

Αποφάσισα να μπω σε αυτή τη διαδικασία με έναν μοναδικό τρόπο, για να κατακτήσω έναν υψηλό βαθμό αυθεντικότητας σε ένα φιλμ μυθοπλασίας, που είναι ψεύτικα.

Κάθομαι, λοιπόν, στο σπίτι, γράφω, φαντάζομαι τον κόσμο με τους χαρακτήρες και τη συμπεριφορά τους- όλα φαντασία.

Αυτή, με τη σειρά της, βασίζεται σε άλλες ταινίες μυθοπλασίας που έχω δει στο παρελθόν, οι οποίες επίσης βασίζονται σε φανταστικές δημιουργίες.

Βρίσκω την πραγματικότητα πολύ πιο ενδιαφέρουσα από ό,τι μπορώ να επινοήσω. Ήθελα να βυθιστώ στην πραγματικότητα της ζωής, αλλά όχι με ντοκιμαντερίστικο τρόπο.

Ήθελα να κάνω ένα φιλμ μυθοπλασίας το οποίο να με ενθαρρύνει να εξοικειωθώ με το δράμα.

Μέσα από τις κινήσεις, τη θέση της κάμερας, την εγγύτητά της στους χαρακτήρες και στα πρόσωπά τους αισθάνομαι ότι είσαι ένα μέλος της οικογένειας.

Θίγεις το βασικό ζήτημα, αυτό της οικειότητας. Θέλω να έχω στενή σχέση με τον χαρακτήρα και όσα περνάει και το «κλειδί» γι’ αυτή την οικειότητα είναι η αυθεντικότητα.

Οι άνθρωποι που βλέπεις στην οθόνη δεν παίζουν με την κλασική έννοια της λέξης. Βιώνουν κάτι πολύ κοντινό στην προσωπικότητά τους και τη ζωή τους.

Για παράδειγμα, τον Rashi, τον πρωταγωνιστή, τον υποδύεται ο Eran Naim που είναι πρώην αστυνομικός. Κάθε ιστορία αφορά σε μία κρίση, ένα είδος τραύματος. Το να καταπιάνεσαι με την κρίση σε διδάσκει κάτι βαθύ για τη ζωή σου.

Το βασικό νήμα που συνδέει, λοιπόν, όλες τις ιστορίες της τριλογίας έχει να κάνει με την αγάπη.

Κι ο Rashi, με τη σειρά του, είναι ένα «μωσαϊκό» αντιφάσεων. Κάποιες φορές θέλεις να τον χαϊδέψεις, κι άλλες θα προτιμούσες να είναι νεκρός. Είναι ταυτόχρονα αυταρχικός, αδύναμος και τρυφερός.

Διοχέτευσε την πειθαρχία που βίωνε και εφάρμοζε ως αστυνομικός και στην υποκριτική;

Σίγουρα!

Επειδή δεν είναι επαγγελματίας ηθοποιός και δεν παίζει, δεν του έλεγα τι πρέπει να κάνει. Τον άφηνα να το βιώσει και να συμπεριφερθεί όπως ήταν μαθημένος. Στη σκηνή που κάνει έρευνα στα αγόρια στο πάρκο, έτσι ενεργούν οι αστυνομικοί.

Σε μια άλλη, εκεί που κάθεται μπροστά από την πόρτα και δεν αφήνει κανέναν να βγει, αυτό προέκυψε από τον ίδιο αυθόρμητα. Δεν ήταν γραμμένο στο σενάριο. Επομένως, του έδινα έναν χώρο όπου μπορούσε να εξερευνήσει κάτι πολύ προσωπικό για τον ίδιο.

Δίνει τη σωστή εντύπωση χωρίς να έχει εκπαιδευτεί.

Όταν εκπαιδεύεσαι να κάνεις κάτι, δεν είσαι πια αυθεντικός. Αυτό προσπαθώ να κάνω, να εξερευνώ μέσω του δράματος το νόημα της ζωής με τον πιο αυθεντικό τρόπο που μπορώ.

Δύσκολο εγχείρημα, που καρποφόρησε. Κι ο Rashi, εκτός από κρίση, φαίνεται να βιώνει κι έναν πολυδιάστατο εγκλωβισμό, μια παγίδευση, όπως κι ο τίτλος της ταινίας υποδηλώνει.

Το να νιώθεις παγιδευμένος είναι μια πολύ ουσιώδης εμπειρία που όλοι βιώνουμε. Όταν είμαστε κολλημένοι πάνω σε κάτι που είναι σημαντικό για εμάς και δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, είμαστε παγιδευμένοι.

Κι η σχέση του Rashi είναι ένα είδος παγίδας. Είναι ανίκανος να αντιληφθεί τον εαυτό του χωρίς αυτή.

Παρόμοιο εγκλωβισμό βιώνουν και η Avigail, η σύντροφός του, αλλά και η κόρη της, η προέφηβη Yasmin, καθεμιά με τον τρόπο της.

Το γεγονός αυτό καθιστά την ταινία πιο αυθεντική και ενδιαφέρουσα, γιατί δεν μπορείς να διαχωρίσεις τον «καλό» από τον «κακό». Και η κόρη συμπεριφέρεται άσχημα. Ανησυχεί για εκείνη.

Από την άλλη, η Yasmin είναι προέφηβη, οπότε είναι αναμενόμενο να λειτουργεί παιδιάστικα ή ξεροκέφαλα, σε αντίθεση με έναν ενήλικα, από τον οποίο περιμένεις περισσότερο κοινό νου, περισσότερη αυτοσυγκράτηση.

Το ακραίο φινάλε θα μπορούσε να είναι διαφορετικό;

Πάντα μπορούν να είναι διαφορετικά τα πράγματα. Οι άνθρωποι παίρνουν διαφορετικές αποφάσεις, ενεργούν διαφορετικά. Αυτή είναι η ζωή. Οι περισσότεροι δε θα συμπεριφέρονταν όπως ο Rashi.

Αλλά οι ιστορίες τείνουν να φτάνουν στα άκρα. Το δράμα χρειάζεται το ακραίο, γιατί το ακραίο αναπαριστά το φυσιολογικό με έναν πολύ πιο συμπυκνωμένο τρόπο. Το φυσιολογικό είναι πολύ βαρετό.

Μόνο όταν τα πράγματα πάνε στραβά εμφανίζεται ξαφνικά η βαθιά αλήθεια. Και ανακαλύπτεις κάτι που πάντα ήταν εκεί, αλλά χρειάζεται να φτάσεις στα άκρα για να το συνειδητοποιήσεις.

Ούτε κι εγώ καταλαβαίνω την ακραία συμπεριφορά του Rashi. Έχω κάνει πολλή έρευνα σχετικά με το θέμα της βίας. Την κατανοώ, αλλά δεν ταυτίζομαι με αυτή.

Με την αγάπη, άλλωστε, πολλά μπορούν να πάνε στραβά.

Κι εγώ πιστεύω ότι ο Rashi είναι υπερβολικά σκληρός απέναντι στην Yasmin. Από την άλλη, προσπαθώ να φανταστώ πώς θα αντιδρούσα αν ανακάλυπτα ότι η κόρη μου ενεργεί με έναν τρόπο που την θέτει σε κίνδυνο.

Ίσως μέσω μιας νηφάλιας, ορθολογικής συζήτησης μπορεί να επιτευχθεί μια αλληλοκατανόηση. Ίσως και όχι. Η άσκηση βίας, πάντως, μόνο περαιτέρω αντιδράσεις θα προκαλέσει. Κι εγώ θα αντιδρούσα περίπου όπως η Yasmin.

Είσαι πατέρας, αν μπορώ να ρωτήσω;

Έχω δυο κόρες. Η μεγαλύτερη κόρη μου είναι δώδεκα χρονών και η μικρότερη εννιά.

Ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία τα πάντα έχουν να κάνουν με τις απόψεις. Έχουμε μια εμμονή με το να ξέρουμε ποιο είναι το σωστό πράγμα να κάνουμε και να δίνουμε απλές λύσεις.

Δουλεύοντας με ανθρώπους κι όχι χαρακτήρες, έμαθα να είμαι πολύ πιο ταπεινός κι όχι επικριτικός, και να προσπαθώ πραγματικά να καταλαβαίνω τον χαρακτήρα και την αλήθεια που φέρνει στον κόσμο.

Όταν ήμουν νέος, πίστευα ότι για να κάνεις τους ανθρώπους να συμπεριφερθούν διαφορετικά, έπρεπε να τους πείσεις, πως η άσκηση εξουσίας και πίεσης δεν είναι κάτι καλό.

Σήμερα, όμως, πιστεύω ότι το να χρησιμοποιείς πίεση είναι το σωστό. Κάποιες άλλες φορές η πειθώς είναι καλύτερη. Και είναι δύσκολο να ξέρεις πότε είναι προτιμότερη η μία ή η άλλη μέθοδος.   

Είναι πολύ ενδιαφέρον για μένα γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι πιο βίαιοι κι άλλοι πιο πασιφιστές, κάποιοι δεξιοί κι άλλοι αριστεροί. Τι συμβαίνει μέσα τους;

Η βία, σε κάθε περίπτωση, είναι εγγενής στην ανθρώπινη φύση και στον τρόπο δόμησης της κοινωνίας, οπότε το ζήτημα δεν είναι η εξάλειψή της, αλλά η κατανόησή της και το πώς μπορεί να διοχετευθεί προς άλλες κατευθύνσεις.

Έγινες καλύτερος πατέρας ή έμαθες κάτι για τον εαυτό σου μέσα από τη διαδικασία δημιουργίας της ταινίας;

Ασφαλώς. Είναι κάτι τόσο βαθύ που δεν ξέρω αν μπορώ να το εκφράσω με λόγια.

Αλλά είναι εκεί.

Κάθε εγχείρημα με αλλάζει με έναν πολύ βαθύ τρόπο. Και σίγουρα αυτό με άλλαξε ως πατέρα. Βλέπω και κατανοώ τη ζωή διαφορετικά - για το καλό και για το κακό.

Το να κάνεις σινεμά κατ’ αυτόν τρόπο είναι τόσο ζόρικο, που, χάρη στην πανδημία, συνειδητοποίησα ότι για μια επταετία δεν είχα ζωή.

Τώρα ξαναχτίζω τον εαυτό μου ως φυσιολογικό άνθρωπο που ξυπνάει το πρωί και δεν είναι στρεσαρισμένος. Αυτή η ταινία είναι ένα μικρό αλλά σημαντικό κομμάτι του «παζλ».

Δεν επινοώ κάποια ιστορία, ξέρω πραγματικούς ανθρώπους πίσω από αυτές, και πολύ καλά μάλιστα. Οπότε το να δουλέψω με κάτι τέτοιο είναι ένα πολύ μεγάλο βάρος στην ψυχή μου.

Αισθάνομαι, όμως, αυτό το «μυρμήγκιασμα» στα ακροδάχτυλά μου να ξεκινήσω ένα άλλο εγχείρημα!

Ευχαριστώ θερμά τον Guy Hodes (Black Sheep Film Productions Ltd.) για την πολύτιμη συμβολή του στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Η ταινία του Yaron Shani Εγκλωβισμένος προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 30 Σεπτεμβρίου σε διανομή της Rosebud.21.