Simon Lereng Wilmont: «Πολλοί από τους ανθρώπους που φιλμάρω εμπλουτίζουν τη ζωή μου»

 

Simon Lereng Wilmont (Φωτογραφία: Final Cut for Real)

Ενώ ο πόλεμος στην Ανατολική Ουκρανία συνεχίζεται, μια χούφτα αφοσιωμένων κοινωνικών λειτουργών προσπαθεί να χτίσει ένα φιλόξενο μεταβατικό σπιτικό για παιδιά άπορων οικογενειών της περιοχής.

Το σπαρακτικό, επώδυνα επίκαιρο ντοκιμαντέρ του Δανού Simon Lereng Wilmont Σπίτι από θραύσματα βυθίζεται σ’ αυτόν τον κόσμο. Συζητώντας με τον σκηνοθέτη ενόψει της προβολής του φιλμ στο 24^ο ΦΝΘ.

Τι έφερε -ή τι φέρνει- έναν Δυτικό, όπως υποθέτω ότι αυτοπροσδιορίζεσαι, στην Ουκρανία, και κοντά στην καθημερινότητα, τις ανάγκες και το βλέμμα μικρών παιδιών;

Επί μεγάλο χρονικό διάστημα με ενδιέφερε η οπτική γωνία των παιδιών, ιδίως σε μια ηλικία κατά την οποία αρχίζουν να καταλαβαίνουν πώς μοιάζει ο κόσμος των ενηλίκων.

Πηγαινοέρχομαι στην Ουκρανία τα τελευταία έξι χρόνια.

Πριν φτάσω εκεί, είχα ολοκληρώσει δύο μικρού μήκους ντοκιμαντέρ για παιδιά που βίωναν πολύ ασφαλείς ζωές και είχαν προσωρινά χάσει την ισορροπία τους. Το ζήτημα ήταν, επομένως, να επανακτήσουν αυτή την ισορροπία.

Με όλες τις συγκρούσεις που βρίσκονταν σε εξέλιξη σε χώρες όπως η Συρία, το Αφγανιστάν ή η Υεμένη σκεφτόμουν ότι υπήρχαν παιδιά που διήγαν ζωές γεμάτες ανασφάλεια, και ίσως κίνδυνο.

Αναρωτιόμουν, λοιπόν, πού οδηγείσαι ως παιδί ζώντας τα χρόνια τα οποία σε διαμορφώνουν κατ’ αυτόν τον τρόπο χωρίς πολλά τραύματα και ανακτώντας μια αίσθηση ασφάλειας.

Κατόπιν, ανακάλυψα πως στην Ουκρανία, στο «κατώφλι» της Ευρώπης, εξελίσσεται ένας πόλεμος για τον οποίο τα δανέζικα Μ.Μ.Ε. δεν έγραφαν τίποτα.

Είμαι, εξάλλου, αρκετά μεγάλος ώστε να θυμάμαι το Τείχος του Βερολίνου και τη Σοβιετική Ένωση, οπότε για μένα οι μετα-σοβιετικές χώρες ήταν σαν μυθικός τόπος.

Θέλησες, άρα, να ανακαλύψεις περισσότερα γι’ αυτόν τον τόπο- ίσως και από το μηδέν.

Ακριβώς.

Το βραβευμένο σε Σάντανς (καλύτερη σκηνοθεσία) και Γκέτεμποργκ (καλύτερη σκανδιναβική ταινία τεκμηρίωσης) δεύτερο μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ σου τιτλοφορείται Σπίτι από θραύσματα.

Ως κάτι θραυσματικό και συνάμα διαπεραστικό βίωσες και αντιλήφθηκες τις ζωές των παιδιών σ’ αυτό το φιλόξενο, μεταβατικό «σπίτι»;

Από την πρώτη στιγμή που βρέθηκα σ’ αυτόν τον ξενώνα ένιωσα ότι επρόκειτο για ένα πολύ ιδιαίτερο μέρος.

Όταν αφιέρωσα περισσότερο χρόνο, αισθάνθηκα πως στους τοίχους του ήταν «εγγεγραμμένα» χρόνια και χρόνια από τύχες παιδιών. Σχεδόν «διαπότιζαν» τους τοίχους.

Είχαν υπάρξει τόσο κλάμα, αλλά και τόσα όμορφα πράγματα σ’ αυτό το μέρος. Ένα σπίτι από τύχες «χτισμένες» η μία πάνω στην άλλη με την πάροδο των χρόνων.

Κάθε παιδί κουβαλά, λοιπόν, το δικό του κομμάτι του «παζλ». Όταν αυτά συνενώνονται, δημιουργούν το συγκεκριμένο μέρος.

Πόσα ακόμα παιδιά προσέγγισες ή κινηματογράφησες πριν αποφασίσεις ποια θα ήταν αυτά στα οποία κατέληξες να εστιάσεις;

Yπήρχαν δυο ακόμα, των οποίων τις ιστορίες δε συμπεριέλαβα τελικά.

Τα τρία παιδιά στα οποία εστίασα ήταν, κατά τη γνώμη μου, δυνατοί χαρακτήρες και οι ιστορίες τους κινούνταν προς διάφορες κατευθύνσεις.

Ο αγαπημένος μου είναι ο μικρός Κόλια.

Καθένας έχει τον δικό του!

Αυτό που εκτιμώ είναι ο τρόπος που τα προσεγγίζεις. Έχεις αναπτύξει κάποια συγκεκριμένη μέθοδο επικοινωνίας μαζί τους πριν ξεκινήσει η διαδικασία της κινηματογράφησης;

Περνάω πολύ καιρό απλά αράζοντας και κάνοντας πλάκες μαζί τους, προσπαθώντας να μάθω για τη ζωή, τις σκέψεις, τα συναισθήματά, τις ελπίδες και τα όνειρά τους.

Ερχόμαστε πολύ κοντά. Άλλωστε δεν έχω μαζί μου κάποιο μεγάλο συνεργείο. Είμαι μόνο εγώ και ο βοηθός σκηνοθέτη.

Συνεπώς δεν είναι μια αδιάκριτη διαδικασία.

Καθόλου. Είναι σούπερ-ανεπιτήδευτη. Είμαι σιωπηλός, κι απλώς μ’ ενδιαφέρει το ποιος ή ποια είσαι. Μπορούν να καταλάβουν ότι δεν υποκρίνομαι και πως απολαμβάνω την παρέα μαζί τους.

Όταν, λοιπόν, συμβαίνουν πιο συναισθηματικά πράγματα, δε με νιώθουν σαν ξένο στοιχείο, αλλά ως κομμάτι του κόσμου τους.

Γι’ αυτό μπορώ να τα κινηματογραφώ με τον τρόπο που το κάνω.

Πώς «βγαίνεις» από μια τόσο έντονη και απαιτητική σχέση; Γιατί δε μου δίνεις την εντύπωση σκηνοθέτη που αναζητά το «εξωτικό» στους ανθρώπους, στους τόπους ή στις σχέσεις.

Αναρωτιέμαι πολλές φορές πώς συνεχίζω, δεδομένου ότι είναι κάτι τόσο δύσκολο και προκλητικό. Επιστρέφω επειδή πολλοί από τους ανθρώπους που φιλμάρω εμπλουτίζουν τη ζωή μου.

Κάποιες από τις στιγμές που αποτυπώνω λένε όχι μόνο σε μένα, αλλά και στον κόσμο, πόσο όμορφοι μπορούμε να είμαστε ως ανθρώπινες υπάρξεις μια στις τόσες.

Μου υπενθυμίζουν πόσο εκπληκτικοί μπορούμε να είμαστε μεταξύ μας, πόσο σημαντικές είναι οι στενές σχέσεις και πόσο απίστευτα μπορούν να παραμένουν τα παιδιά, παρά τις δύσκολες συνθήκες υπό τις οποίες μπορεί να ζουν.

Συμμερίζονται τον ζωτικό ενθουσιασμό που μοιάζεις ν’ αποπνέεις όταν αφηγείσαι τη μεταξύ σας σχέση;

Όχι, είναι εγκλωβισμένα σε εξαιρετικά δύσκολα διλήμματα. Εξαιτίας των συνθήκων χάνουν την πίστη και την ελπίδα, νομίζω. Όχι για πολύ, όμως.

Από τα βάθη της καρδιάς τους είναι καλά. «Το χτες ήταν χτες, το σήμερα είναι σήμερα, και θα προσπαθήσω να προχωρήσω», σού λένε.

Πάντως, δε μιλάμε για συνηθισμένες κακουχίες- τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα συγκεκριμένα παιδιά και άλλα στη θέση τους. Τι συμβαίνει στην Ουκρανία εδώ και χρόνια, πριν την τρέχουσα κλιμάκωση με την εισβολή του ρωσικού στρατού;

Όλοι οι άνθρωποι που γνωρίζω, όλοι οι φίλοι μου στην Ουκρανία ήταν σίγουροι πως ο πόλεμος θα συνεχιζόταν σε χαμηλή ένταση για χρόνια και χρόνια- ίσως και για δεκαετίες.

Κανένας, όμως, δεν περίμενε ότι θα κλιμακωνόταν έτσι όπως κλιμακώθηκε από τις 24 Φεβρουαρίου. Οι περισσότεροι εξεπλάγησαν ιδιαιτέρως- εμού συμπεριλαμβανομένου.

Και άλλοτε ο Πούτιν συγκέντρωνε στρατό. Αυτή τη φορά κάτι πήγε λάθος, ωστόσο. Κανένας δεν ξέρει τι έχει στο μυαλό του. Είναι, ωστόσο, ξεκάθαρο πως θέλει να καταλάβει όλη την Ουκρανία.

Και τώρα; Τι συμβαίνει σ’ αυτά τα παιδιά και στους άμαχους σ’ αυτή την περιοχή;

Οι ανατολικές περιοχή φλέγονται τελείως. Ευτυχώς, το ορφανοτροφείο εκκενώθηκε τη μέρα της εισβολής, οπότε, σύμφωνα με τις πηγές μας, τα περισσότερα παιδιά -αν όχι όλα- είναι ασφαλή στο δυτικό τμήμα της Ουκρανίας.

Πού ακριβώς βρίσκεται το ορφανοτροφείο;

Είκοσι χιλιόμετρα από την πρώτη γραμμή, στην περιφέρεια του Λουχάνσκ. Αν έχω καταλάβει καλά, ο πόλεμος εκτυλίσσεται εκεί γύρω τώρα.

Οι προοπτικές, πάντως, είναι ζοφερές- όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για τη Ρωσία, καθώς και για τις γειτονικές χώρες. Έχοντας αφιερώσει τόσο χρόνο σ’ αυτή την περιοχή, νιώθεις ότι έχεις αυξημένες ευθύνες;

Έχω έρθει πολύ κοντά σε πολλούς ανθρώπους σ’ αυτές τις περιοχές, είτε τους έχω κινηματογραφήσει είτε όχι, άρα αισθάνομαι πως έχω την ευθύνη να κάνω όσα περισσότερα μπορώ.

Η συνεργάτριά μου Lena Rozvadovska είναι συνιδρύτρια μιας ΜΚΟ, του Voices of the Children Foundation, που βοηθά οικονομικά παιδιά τα οποία είναι εγκλωβισμένα στον πόλεμο στην Ουκρανία. Εκεί δωρίζουμε τα έσοδα από προβολές της δουλειάς μου.

Ευχαριστώ θερμά τον Pierpaolo Festa (claudiatomassini + associates) για την καθοριστική συμβολή του στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Το ντοκιμαντέρ του Simon Lereng Wilmont Σπίτι από θραύσματα προβάλλεται σε διεθνή πρεμιέρα στο πλαίσιο του Διεθνούς Διαγωνιστικού του 24^ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Η προβολή σε φυσικό χώρο πραγματοποιείται την Τετάρτη, 16 Μαρτίου (κινηματογράφος Ολύμπιον, 19:30), παρουσία του σκηνοθέτη.

Διαδικτυακά είναι διαθέσιμο μεταξύ 17 και 20 Μαρτίου.