Blerta Basholli: «Υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν στις πατριαρχικές κοινωνίες μας»

 

Blerta Basholli (Φωτογραφία: Artan Korenica)

7 χρόνια μετά τον τερματισμό του πολέμου, ο σύζυγος της Κοσοβάρας Fahrije παραμένει αγνοούμενος. Αψηφώντας τις κοινωνικές νόρμες, η Fahrije στήνει μια μικρή επιχείρηση με άλλες χήρες, προκειμένου να ζήσει την οικογένειά της.

Eμπνευσμένο από την αληθινή ιστορία της Fahrije Hoti, το πολυβραβευμένο σκηνοθετικό ντεμπούτο της Κοσοβάρας Blerta Basholli Η βασίλισσα της κυψέλης προβάλλεται στα σινεμά από τις 24 Μαρτίου. Μια κουβέντα με την σκηνοθέτρια.

Πώς και το βραβευμένο σε Σάντανς, Θεσσαλονίκη και πληθώρα διεθνών φεστιβάλ μεγάλου μήκους σκηνοθετικό σου ντεμπούτο Η βασίλισσα της κυψέλης είναι ταινία μυθοπλασίας και όχι ντοκιμαντέρ;

Έχουν ήδη γυριστεί ντοκιμαντέρ σχετικά με την Fahrije Hoti.

Επιπλέον, η μυθοπλασία μ’ ενδιαφέρει περισσότερο, και ήθελα να κάνω μια ταινία που θα απέπνεε την αίσθηση του ντοκιμαντέρ.

Ποια στοιχεία από τη ζωή της Fahrije σε ενέπνευσαν να μετασχηματίσεις την εμπειρία ζωής της σε μυθοπλασία;

Αρχικά ήταν το γεγονός πως την άκουσα σε ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ να λέει ότι απέκτησε άδεια οδήγησης και άρχισε να εργάζεται, ενώ η κοινωνία την αντιμετώπιζε με προκατάληψη.

Το γεγονός αυτό μου προκάλεσε θλίψη, αλλά το βρήκα και παράξενο. Αναρωτήθηκα, μάλιστα, πώς ήταν δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο, σε μια περίοδο που σπούδαζα στις Η.Π.Α. προσπαθώντας να τα καταφέρω.

Πήγα, λοιπόν, στο χωριό της και απλώς της μίλησα. Κατά τη συνάντησή μας, η προσωπικότητά της με εντυπωσίασε, και θέλησα να βάλω έναν τόσο δυνατό γυναικείο χαρακτήρα στην οθόνη.

Μας λείπουν οι γυναικείοι χαρακτήρες στην οθόνη, και ταυτόχρονα με ενέπνευσε.

Ακόμα κι αν δεν αποδεχόταν την πραγματοποίηση ενός φιλμ για τη ζωή της, ήθελα να την ενθαρρύνω και να την συγχαρώ, αλλά κατέληξα να ενθαρρυνθώ εγώ, γιατί είναι τόσο παθιασμένος και ονειροπόλος άνθρωπος, αν και μόλις απόφοιτη δημοτικού.

Δουλέψατε μαζί της ή μαζί με την επίσης σπουδαία πρωταγωνίστριά σου, Yllka Gashi, για την αποτύπωση του χαρακτήρα της;

Πρωτοσυνάντησα την Fahrije κάπου 11 χρόνια πριν μαζί με την πρωταγωνίστρια. Συζητήσαμε πιο πολύ για την ιστορία της, κι όχι τόσο για τον χαρακτήρα της ή για το σενάριο. Αμέσως αποδέχτηκε τη δημιουργία του φιλμ.

Κατόπιν, την ξαναεπισκεφτήκαμε εγώ και ο παραγωγός, ενώ η Yllka την συνάντησε μόνη της άλλη μια φορά πριν την έναρξη των γυρισμάτων, για να εμβαθύνει στον χαρακτήρα της.

Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων δεν ξαναβρεθήκαμε.

Στις πρόβες συζητήσαμε πιο πολύ πώς είναι πάντα να σου λείπει κάποιος, όπως στην περίπτωση της Fahrije ο σύζυγός της.

Θέλαμε να δουλέψουμε πάνω στα άγχη του χαρακτήρα. Όχι να της καλλιεργήσουμε υψηλές προσδοκίες κι έπειτα να την απογοητεύσουμε, αλλά να κατανοήσει τον τρόπο που λειτουργεί η διαδικασία δημιουργίας μιας ταινίας μυθοπλασίας. Την κατάλαβε.

Ευτυχώς, της άρεσε το φιλμ, κι αυτό ήταν σημαντικό για μένα! Όπως επίσης και το να παραμείνει μαζί μας μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων. Δεν ήθελα να την πληγώσω.

Πόσα έχουν αλλάξει στην κοσοβάρικη κοινωνία από την περίοδο που η Fahrije ξεκίνησε την επιχειρηματική της δραστηριότητα; Παραμένουν οι γυναίκες καταπιεσμένες και περιθωριοποιημένες;

Δεν έχω κάνει κάποια ιδιαίτερη έρευνα, αλλά ζώντας εδώ διαπιστώνω ότι πολλά έχουν αλλάξει. Έχουμε και γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας τώρα. Την εκτιμώ πολύ, είναι ευφυής πολιτικός και η πιο δημοφιλής από άποψη ψήφων.

Υπάρχουν, όμως, κι άλλες γυναίκες πολιτικοί, επιχειρηματίες και σκηνοθέτριες που εμφανίζονται στο προσκήνιο και λειτουργούν ως πρότυπα για τις νεαρές κοπέλες και τις γυναίκες.

Η Fahrije συνέβαλε στο να αλλάξει η νοοτροπία στο χωριό της. Ταυτόχρονα, υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν στις πατριαρχικές κοινωνίες μας, προκειμένου να επιτευχθεί η ισότητα. Το ίδιο ισχύει παντού.

Ακούγοντας το τι υφίστανται οι γυναίκες στο Χόλιγουντ μέσα από την ανάδυση του κινήματος #MeToo σοκαριστήκαμε. Αν αυτά συμβαίνουν εκεί, τι θα περίμενες να συμβαίνει σε μια μικρή χώρα όπως το Κόσοβο;

Ακόμα πιο αισιόδοξη και ενθαρρυντική προβάλλει η αναγέννηση του κοσοβάρικου σινεμά τα τελευταία χρόνια, με τις γυναίκες σκηνοθέτριες στο «πηδάλιο». Πώς ερμηνεύεις αυτό το γεγονός;

Συνέβη με φυσικό τρόπο, όχι γιατί κάποιο άτομο σχεδίασε μια στρατηγική.

Υπάρχουν πολλές γυναίκες σκηνοθέτριες που γυρίζουν τόσες σπουδαίες ταινίες με τόσο χαμηλό προϋπολογισμό και κερδίζουν βραβεία διεθνώς. Αυτό με εμπνέει και με κάνει περήφανη, όπως εμπνέει και όλους τους υπόλοιπους.

Ελπίζω κι η πολιτεία να το καταλάβει περισσότερο και να επενδύσουν στον κινηματογράφο, γιατί αυτά τα φιλμ προσελκύουν την προσοχή στη χώρα- κι είναι ακριβώς οι γυναίκες που το πετυχαίνουν.

Διδάσκω στο πανεπιστήμιο, και υπάρχουν πολλές νεαρές γυναίκες που σπουδάζουν κινηματογράφο, γεγονός που τις ενθαρρύνει να δημιουργήσουν ταινίες κι όχι μόνο να γίνουν δασκάλες ή να ασχοληθούν με ό,τι άλλο θεωρείται κατάλληλο.

Η πανδημία θα ανέκοψε αυτή την εξελικτική πορεία.

Η καλλιτεχνική κοινότητα υπέφερε πιο πολύ από κάθε άλλον. Μόλις σταμάτησαν οι παραγωγές, σκηνοθέτες και ηθοποιοί έμειναν χωρίς οικονομικούς πόρους, καθώς οι περισσότεροι -συμπεριλαμβανομένου του εαυτού μου- εργάζονται ως freelancers.

Το κράτος θα πρέπει να στραφεί στη χρηματοδότηση των κινηματογραφικών πρότζεκτ.

Μέχρι τώρα δουλεύαμε για λίγα λεφτά με ενθουσιασμό και αγάπη, αλλά οι εργαζόμενοι στο πεδίο μπορούν να πειστούν να το κάνουν μια-δυο φορές. Γι’ αυτό και τώρα προσανατολίζονται στις σειρές ή τα διαφημιστικά.

Έχουμε τη δυνατότητα, απλώς χρειαζόμαστε περισσότερες κρατικές επενδύσεις.

Η Βασίλισσα της κυψέλης εξασφάλισε εγκαίρως ελληνική διανομή, γεγονός ασυνήθιστο για αλβανική/αλβανόφωνη/κοσοβάρικη συμπαραγωγή. Πώς νιώθεις γι’ αυτό;

Μου φαίνεται φυσικό, αν και δεν ήταν πάντα έτσι, να διανέμονται στη μία χώρα τα φιλμ της άλλης, γιατί ξέρουμε περισσότερα για το βορειοαμερικανικό και για το γερμανικό σινεμά παρά για το ελληνικό ή το κοσοβάρικο.

Πέραν του ότι συνδέομαι φιλικά με ανθρώπους από την Ελλάδα, είναι σημαντικό να διανέμονται ταινίες από γειτονικές χώρες γιατί μαθαίνουμε ο ένας από την άλλη. Είναι φυσικό να προχωρούμε σε βαλκανικές συμπαραγωγές.

Τα Βαλκάνια ανέκαθεν υπήρξαν μια ταραγμένη περιοχή. Πώς οραματίζεσαι το μέλλον τους, και αναφορικά με τις σχέσεις ανάμεσα σε Κόσοβο και Σερβία;

Είναι γελοίο που μισούμε ο ένας την άλλη σ’ αυτόν τον αιώνα. Δεν έχουμε άλλον τρόπο από το να αποδεχτούμε η μία τον άλλο, ακόμα και πολιτικά ή πολιτισμικά.

Στο κινηματογραφικό πεδίο, νομίζω ότι οι βαλκανικές χώρες πρέπει να ανοίξουν -και θα ανοίξουν- περισσότερο σε συμπαραγωγές.

Τελικά, είμαστε όλοι άνθρωποι που αγωνίζονται για τα ίδια πράγματα στη ζωή στον πλανήτη, τον οποίο με αργούς ρυθμούς καταστρέφουμε. Έχουμε ν’ ασχοληθούμε με σημαντικότερα ζητήματα από τις πολιτικές και πολιτισμικές διαφορές μας.

Ποτέ μην ξεχνάς το παρελθόν, αλλά να αναζητάς το μέλλον!

Ευχαριστώ θερμά τον Yli Uka (Ikonë Studio) για τη συνδρομή του στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Η ταινία της Blerta Basholli Η βασίλισσα της κυψέλης προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 24 Μαρτίου σε διανομή του Cinobo.