Vera Krichevskaya: «Δεν υπάρχει ανεξάρτητη δημοσιογραφία στη Ρωσία»

 

Το ντοκιμαντέρ της Ρωσίδας σκηνοθέτριας και παραγωγού Vera Krichevskaya, Γ@μώ τη δουλειά μου, σκιαγραφεί το πορτρέτο της Natasha, συνιδρύτριας του ανεξάρτητου ρωσικού τηλεοπτικού σταθμού Dozhd.

Ταυτόχρονα, μάς υπενθυμίζει το τίμημα που συνεπάγεται η άσκηση της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας. Το φιλμ προβάλλεται στο 24^ο ΦΝΘ. Συνομιλώντας με την σκηνοθέτρια.

Δεδομένων των εξελίξεων, το ντοκιμαντέρ σου Γ@μώ τη δουλειά μου, που πιθανόν είχε ξεκινήσει με διαφορετικές προθέσεις, μοιάζει με επικήδειο για το ανεξάρτητο ρωσικό τηλεοπτικό κανάλι Dozhd. Έτσι νιώθεις;

Ολοκλήρωσα το φιλμ τον Σεπτέμβριο του 2021. Πάντα είχα κατά νου ότι μπορεί να χρειαζόταν να αλλάξω τις τελευταίες σκηνές του.

Υπό τις συνθήκες που ζούμε ποτέ δεν μπορείς να βάλεις τελεία σε μια ιστορία. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα μπορούσε να συμβεί μέσα σε ένα δευτερόλεπτο. Οπότε τώρα αλλάζω το τέλος του ντοκιμαντέρ.

Ώστε να περιληφθούν οι τελευταίες εξελίξεις.

Πρέπει να εντάξω όσα συμβαίνουν τον Μάρτη του 2022.

Δε φανταζόμουν πως θα επικρατούσαν τέτοιες συνθήκες κατά την κυκλοφορία της ταινίας, αλλά ήμουν προετοιμασμένη για το οτιδήποτε.

Ήσουν πολύ συνδεδεμένη με τον σταθμό τόσο σε δημοσιογραφικό όσο και προσωπικό επίπεδο. Θα ήταν δύσκολο να ισορροπήσεις ανάμεσα στην αποστασιοποίηση και την εντρύφηση στο θέμα σου.

Δε νομίζω πως δυσκολεύτηκα να κρατήσω τις αποστάσεις μου και ταυτόχρονα να παραμείνω κοντά.

Η σχέση μου με τον σταθμό, την CEO του, Natasha Sindeeva, και τους υπόλοιπους ήταν πολύ διαφανής. Η στάση μου είναι πολύ γνωστή από πολλές απόψεις, δεν έχω τίποτα να κρύψω.

Το μεγάλο επίτευγμα αυτής της ομάδας ανθρώπων είναι η διαφάνεια. Έχουν προβλήματα όπως κάθε οικογένεια, αλλά βρήκαν έναν τρόπο να εκφραστούν.

Πολλοί με ρωτάνε γιατί φιλμάραμε τους εαυτούς μας από την αρχή. Το κάναμε το 2008, πριν την εποχή του Instagram και των selfies. Ήμασταν μια ομάδα ναρκισσιστών, μάς άρεσε να κινηματογραφούμε τους εαυτούς μας. Γι’ αυτό έχουμε τόσο υλικό.

Είναι εντυπωσιακή η μεταμόρφωση της ίδιας της Natasha από μια απολιτίκ κοσμική κυρία σε αφοσιωμένη δημοσιογράφο.

Η μεγαλύτερη μεταμόρφωση που έχω δει στη ζωή μου. Δεν ήθελα να κάνω ένα φιλμ για ειδήμονες στις ρωσικές σπουδές.

Από την άποψη της ανθρώπινης μεταμόρφωσης και της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας είναι μια οικουμενική ιστορία. Μου ήταν ξεκάθαρο αυτό.

Φίλοι και συνάδελφοι αντιμετώπισαν την ιδέα μου με πολύ σκεπτικισμό, ωστόσο.

Το μέλλον της ανεξάρτητης, ερευνητικής δημοσιογραφίας είναι αρκετά ζοφερό: παγκοσμίως, στην Ευρώπη, στη Ρωσία, στην Ουκρανία- και όχι μόνο λόγω των πολέμων ή της κρατικής καταστολής. Τι μας επιφυλάσσει;

Δεν υπάρχει χώρος για ανεξάρτητους δημοσιογράφους στη Ρωσία λόγω του νόμου πρόσφατα ψηφίστηκε.

Αυτός ο νόμος, τον οποίο η κυβέρνηση αποκαλεί “anti-fake”, θα μπορούσε να τιμωρήσει μεμονωμένα άτομα και δημοσιογράφους από 2 έως 15 χρόνια, αντίστοιχα, για διασπορά ψευδών πληροφοριών σχετικά με τον πόλεμο.

15 χρόνια φυλάκισης για δημοσιογράφους, το φαντάζεσαι αυτό;

Είναι η κατάργηση κάθε έννοιας δημοσιογραφίας και δημοσιογραφικής πρακτικής.

Η πεμπτουσία του νόμου συνίσταται στο τι θεωρεί το ρωσικό κράτος «ψευδή είδηση». Το ρωσικό κράτος, τα ρωσικά πρακτορεία, το υπουργείο Άμυνας διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις.

Δε μιλάνε για πόλεμο, αλλά για «ειδική επιχείρηση», τον βομβαρδισμό της Μαριούπολης τον αποδίδουν σε «Ναζί» κ.λπ. Αλλά κανένας δε μας έδειξε αυτούς τους Ναζί.

Δεν υπάρχει ανεξάρτητη δημοσιογραφία στη Ρωσία. Ας μιλήσουμε ξεκάθαρα: τώρα υπάρχει στρατιωτικός νόμος.

Ο λόγος που συμβαίνει ο πόλεμος και που περίπου οι μισοί Ρώσοι υποστηρίζουν τον Πούτιν είναι η απουσία ανεξάρτητης δημοσιογραφίας και πληροφοριών.

Κουβέντιαζα χτες με καθημερινούς ανθρώπους κι αυτό με αρρώστησε πιο πολύ απ’ ό,τι με αρρωσταίνει ο ίδιος ο Πούτιν. Δεν έχουν ιδέα για την ανθρωπιστική καταστροφή που εκτυλίσσεται τώρα, ούτε πρόσβαση στο σχετικό οπτικοακουστικό υλικό.

Το Facebook και το Twitter είναι μπλοκαρισμένα.

Τα διεθνή M.M.E. είναι απαγορευμένα.

Επίσης. Υπάρχει, βέβαια, το VPN, αλλά το χρησιμοποιεί μικρός αριθμός ανθρώπων στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη.

Διοργανώνονται, ωστόσο, αντιπολεμικές διαδηλώσεις καθημερινά σε πολλές ρωσικές πόλεις, γεγονός ενθαρρυντικό, ενώ πραγματοποιούνται και χιλιάδες συλλήψεις.

Είναι πολύ γενναίοι άνθρωποι. Ξέρουν πολύ καλά τι θα συμβεί όταν βγουν στον δρόμο, πόσες μέρες θα περάσουν υπό κράτηση. Ωστόσο, κοίτα τα νούμερα: υπάρχουν 146 εκατομμύρια άνθρωποι στη Ρωσία, χιλιάδες συμμετέχουν στις διαδηλώσεις.

Οι αστυνομικές αρχές αισθάνονται σίγουρες ότι είναι διαχειρίσιμοι. Αν αύριο έβγαιναν στον δρόμο δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, δε θα ήταν εύκολο στην αστυνομία να διαχειριστεί το πλήθος.

Είμαι περήφανη γι’ αυτούς τους ανθρώπους. Αν βρισκόμουν στην Μόσχα, δεν ξέρω αν θα έκανα αυτό που κάνουν. Πολλά τα ρίσκα. Δυστυχώς, όμως, είναι λίγοι εκείνοι που φωνάζουν εναντίον του πολέμου.

Τι θα πυροδοτούσε την ελπίδα για αλλαγή; Μαζικές διαδηλώσεις;

Δεν υπάρχει ελπίδα τώρα.

Στην πρόσφατη σοβιετική/ρωσική Ιστορία ήταν η κυριολεκτική έλλειψη εφοδιασμού σε τροφή που ανάγκασε τους ανθρώπους να βγουν στον δρόμο. Αυτός ήταν ο μόνος λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι συμμετείχαν μαζικά σε διαδηλώσεις.

Σε αυτή τη φάση ο ρωσικός πληθυσμός βρίσκεται σε πανικό, οι τιμές ανεβαίνουν, τα ράφια των σουπερμάρκετ αδειάζουν. Ίσως η έλλειψη να είναι τεχνητή και σε μια εβδομάδα να γεμίσουν πάλι.

Ποια είναι η γνώμη σου για τις οικονομικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από τη Δύση στη Ρωσία;

Είναι πολύ δύσκολη ερώτηση. Ας ξεκινήσω με ένα παράδειγμα.

Πολλοί συνάδελφοι -ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι και ρεπόρτερ- έφυγαν από τη χώρα πριν από μερικές μέρες και τώρα έχουν μείνει χωρίς χρήματα, γιατί η Visa και η Mastercard μπλόκαραν τις κάρτες τους.

Νιώθει ο Πούτιν καθόλου χειρότερα λόγω των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί; Καθόλου. Η οικογένειά του; Καθόλου. Οι κοντινοί του φίλοι; Προφανώς όχι.

Ίσως σε έναν ή δύο μήνες να είναι πιο περίπλοκο ν’ αγοράσουν τα παιδιά τους πράγματα με μετρητά. Ίσως και όχι. Οι οικείοι του Πούτιν έχουν, νομίζω, μεταβιβάσει τα χρήματά τους σε κινεζικές και άλλες τράπεζες εδώ και καιρό.

Οι απλοί άνθρωποι, ωστόσο, σίγουρα υποφέρουν από τις κυρώσεις. Από την άλλη, ίσως είναι ο μόνος τρόπος να αφυπνιστούν, σε λογιστικό επίπεδο.

Χρειάζεται να εξηγείσαι λεπτομερώς προκειμένου να γίνεσαι κατανοητή από τους συνομιλητές σου σε αυτή τη συγκυρία;

Πρέπει να εξηγούμαι προς δύο κατευθύνσεις.

Ζω στο Λονδίνο. Στο πλαίσιο της δυτικής κοινωνίας πρέπει να διευκρινίζω πως είμαι μια Ρωσίδα που δεν υποστηρίζει τον πόλεμο.

Τις τρεις ή τέσσερις πρώτες μέρες μετά την εισβολή δεν ξέρω πόσες φορές χρειάστηκε να εκφράσω το πόσο μισώ αυτόν τον πόλεμο.

Από τους Ρώσους που υποστηρίζουν το καθεστώς και τον Πούτιν φοβάμαι ότι δε θα ακουστώ.

Ελπίζω, τουλάχιστον, η δουλειά σου να ακουστεί και να συζητηθεί στη Θεσσαλονίκη.

Η Ελλάδα και η Θεσσαλονίκη είναι πολύ σημαντικές τοποθεσίες.

Δεν είμαι Χριστιανή, αλλά νομίζω πως η υποστήριξη του πολέμου από ορθόδοξους ιερείς μπορεί να προκαλέσει άλλη μια κρίση ανάμεσα στις χριστιανικές κοινότητες.

Όταν ακόμα και Ρώσοι ιερείς και κληρικοί -πιθανότατα λίγοι- έχουν απευθύνει ανοιχτή επιστολή στον Πούτιν να τερματίσει τον πόλεμο. Κάτι δείχνει αυτό.

Ο μόνος τρόπος για κάθε Χριστιανό είναι να μιλήσει εναντίον του πολέμου. Οι μισοί Ουκρανοί είναι επίσης ορθόδοξοι Χριστιανοί. Μένω άφωνη!

Γι’ αυτό και είναι τόσο σημαντικό που θα βρεθώ στη Θεσσαλονίκη, τόσο κοντά στο κέντρο του ορθόδοξου κόσμου και θα συζητήσουμε, γιατί συμβαίνει μια ανθρωπιστική καταστροφή.

Ευχαριστώ την σκηνοθέτρια για την παροχή του φωτογραφικού υλικού που συνοδεύει την ανάρτηση.

Το ντοκιμαντέρ της Vera Krichevskaya Γ@μώ τη δουλειά μου προβάλλεται στο πλαίσιο του αφιερώματος Post Reality του 24^ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Η προβολή σε φυσικό χώρο πραγματοποιείται το Σάββατο, 19 Μαρτίου (κινηματογράφος Ολύμπιον, 20:00), παρουσία της σκηνοθέτριας.

Διαδικτυακά είναι διαθέσιμο μεταξύ 12 και 20 Μαρτίου.