«Το αήττητο καλοκαίρι της Λιλιάνα»: Συζητώντας με τις μεταφράστριες του βιβλίου

 

Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα (Φωτογραφία: Juan Rodrigo Llaguno)

Βραβευμένο με το Πούλιτζερ για το 2024, το Αήττητο καλοκαίρι της Λιλιάνα της Μεξικανής ιστορικού και μυθιστοριογράφου Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα ανατέμνει τη γυναικοκτονία της αδερφής της συγγραφέως από τον πρώην σύντροφό της.

Εξιστορεί, συνάμα, τον μέχρι στιγμής αδικαίωτο νομικό αγώνα της συγγραφέως. Το βιβλίο κυκλοφορεί στις 8 Μαρτίου από τις Εκδόσεις Carnívora. Συζητώντας με τις μεταφράστριές του, Ασπασία Καμπύλη και Χριστίνα Φιλήμονος.

Πάντα εκλεκτικές -συχνά με απρόσμενο τρόπο-, οι Εκδόσεις Carnívora ανοίγονται με την κυκλοφορία του βραβευμένου με Πούλιτζερ βιβλίου της Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα, Το αήττητο καλοκαίρι της Λιλιάνα, και στο πεδίο των απομνημονευμάτων.

Ήταν η ανακάλυψη/αποκάλυψη του συγκεκριμένου βιβλίου που πυροδότησε αυτό το άνοιγμα; Ή προϋπήρχε ως στρατηγική επιλογή, απλώς δεν είχε βρεθεί το κατάλληλο όχημα που θα την υλοποιούσε;

Το Aήττητο Kαλοκαίρι της Λιλιάνα είναι ένα βιβλίο που θα εκδίδαμε σε κάθε περίπτωση, δεδομένου ότι το θεωρούμε απολύτως εναρμονισμένο με την εκδοτική μας γραμμή, τόσο ως προς τη θεματολογία, όσο και ως προς το ύφος και τη γλώσσα.

Σχετικά με την κατηγοριοποίηση του καταλόγου μας, τώρα, ήδη έχουμε εγκαινιάσει (με το Η Ζωή δεν είναι Χρήσιμη, ένα εξίσου ιδιαίτερο βιβλίο) τη σειρά Blanca, τη δοκιμιακή μας σειρά.

Τη σχεδιάσαμε με σκοπό να φιλοξενήσουμε ακριβώς τέτοιου είδους non-fiction κείμενα, μολονότι δεν πρόκειται πάντα για δοκίμια με την αυστηρή έννοια του όρου, αλλά πιο πολύ για κείμενα που πραγματεύονται κρίσιμα σύγχρονα κοινωνικά θέματα με γλώσσα και ύφος αρκετά απρόσμενα, για να χρησιμοποιήσουμε τον δικό σας χαρακτηρισμό.

Γιατί εκτιμάτε πως υπάρχει χώρος για απομνημονεύματα -εν προκειμένω σε μια χειραφετητική σίγουρα κατεύθυνση- σε μια φαινομενικά υπερκορεσμένη εγχώρια εκδοτική αγορά;

Το Aήττητο Kαλοκαίρι της Λιλιάνα είναι ένα βιβλίο τόσο ιδιαίτερο που δεν χρειάστηκε να μας απασχολήσουν τέτοιου είδους ερωτήματα.

Αυτό που το χαρακτηρίζει δεν είναι το είδος, τα απομνημονεύματα ή η βιογραφία, κατηγορία στην οποία κέρδισε το Πούλιτζερ, αλλά ο άκρως λογοτεχνικός τρόπος με τον οποίο συνθέτει τα αποσπάσματα μιας ζωής:

Μέσα από ημερολόγια, σημειώσεις σε σχολικά τετράδια, επιστολές της Λιλιάνα, συνεντεύξεις με τους φίλους της, με την καταγραφή -με τρόπο πολλές φορές ποιητικό και αφαιρετικό- της έρευνας προς την αλήθεια και τη δικαιοσύνη.

Σε κάθε περίπτωση, σας συγχαίρω γι’ αυτήν την επιλογή, παρότι, ως αναγνώστης, βίωσα έναν συνδυασμό αποκαρδίωσης, οργής και παραίτησης διαβάζοντάς το βιβλίο.

Ποια ήταν τα δικά σας κυρίαρχα συναισθήματα όταν πρωτοέπεσε στα χέρια σας και πώς αυτά μετεξελίχθηκαν κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, και κατόπιν στο πλαίσιο της μεταφραστικής διαδικασίας;

Τα συναισθήματά μας ήταν μάλλον παρόμοια με τα δικά σας.

Αλλά, ως μεταφράστριες μάς γοήτευσε επιπλέον η δομή, το ύφος, ο αντικομφορμισμός της Λιλιάνα όπως αποτυπώνεται μέσα από τη χρήση της γλώσσας -ακόμα και της στίξης- στα γραπτά της κείμενα.

Ενώ, όσο προχωρούσε η μεταφραστική διαδικασία, ήμασταν όλο και πιο πεπεισμένες ότι είναι ένα βιβλίο που ταιριάζει απόλυτα στην εκδοτική φιλοσοφία της Carnívora.

Φτάνοντας στην έκδοση, δεν μπορούμε να μην αισθανόμαστε συγκίνηση και πως αποτίνουμε τον ελάχιστο φόρο τιμής στη φωτεινή αυτή νεαρή γυναίκα και στον αγώνα της αδελφής της για δικαιοσύνη.

Δεδομένης της μεταφραστικής εμπειρίας και των δύο σας, πώς διαχειριστήκατε τη μεταφραστική διαδικασία; Υπήρξε συλλογικό εγχείρημα εξ αρχής ή κατανεμήθηκε μεταξύ σας και στη συνέχεια δουλεύτηκε εκ νέου από κοινού;

Η κατανομή έγινε πιο πολύ με υφολογικά κριτήρια, που στην προκειμένη περίπτωση, κατά βολικό τρόπο, συνέπιπταν με τον χωρισμό του βιβλίου περίπου στη μέση.

Εν συνεχεία, η καθεμία επιμελήθηκε εξ ολοκλήρου το βιβλίο, και από κοινού παρακολουθήσαμε κάθε στάδιο της τελικής επιμέλειας μέχρι την έκδοσή του.

Πέρα από τις ερευνητικές και τις λογοτεχνικές αρετές του αλλά και της ανάδειξης ενός βαθέος συναισθηματικού πυρήνα, το Αήττητο καλοκαίρι της Λιλιάνα επιβεβαιώνει τη ζοφερή «παράδοση» των γυναικοκτονιών στο Μεξικό.

Από την άλλη, αποκαλύπτει και την ύπαρξη ενός παράλληλου ανυπότακτου, πολύχρωμου κόσμου, που αντιστέκεται, διαδηλώνει, συγκρούεται. Ποιες είναι οι ομοιότητες ανάμεσα στην ελληνική και τη μεξικανική πραγματικότητα;

Υπάρχουν ομοιότητες, καθώς τόσο στο Μεξικό όσο και στην Ελλάδα η έμφυλη βία και οι γυναικοκτονίες αποτελούν μια οδυνηρή πραγματικότητα.

Ωστόσο, αυτό στο οποίο θέλουμε να σταθούμε είναι σε ένα αμφιλεγόμενο δυστυχώς ζήτημα για την Ελλάδα και συνάμα ένα στοιχείο-βασικό σημείο της ρητορικής της Γκάρσα: τη βαρύτητα της γλώσσας.

Στο Μεξικό, ο όρος «γυναικοκτονία» είναι θεσμικά κατοχυρωμένος και αναγνωρισμένος, ενώ στην Ελλάδα ακόμη γίνεται αγώνας για την αποδοχή του.

Το Αήττητο Καλοκαίρι της Λιλιάνα υπογραμμίζει το πόσο σημαντικό είναι να ονομάζουμε τα πράγματα με ακρίβεια, γιατί μόνο έτσι μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.

Η Ελλάδα έχει ακόμα να μάθει πολλά σε αυτό το επίπεδο, καθώς η αποδοχή του όρου δεν είναι απλώς συμβολική - είναι ένα απαραίτητο βήμα για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας.

«Το πένθος είναι το τέλος της μοναξιάς», γράφει κάπου η Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.

Το πιστεύετε κι εσείς; Μπορούν η απώλεια, το τραύμα και το πένθος να λειτουργήσουν απελευθερωτικά - σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο; Κι αν ναι, γιατί;

Ναι, το πιστεύουμε, επειδή πένθος σημαίνει ότι συνειδητοποιείς και αποδέχεσαι την απώλεια, ότι παύεις να ζεις ανάμεσα στους νεκρούς και ότι κατά κάποιο τρόπο συγχωρείς τον εαυτό σου που ζεις και βάζεις τέλος στην επιβεβλημένη από τις ενοχές απομόνωση.

Και ναι, η απώλεια, το τραύμα και το πένθος μπορούν να λειτουργήσουν απελευθερωτικά, και το βλέπουμε να συμβαίνει, αρκεί να συνοδεύονται από τον αναγκαίο αγώνα για δικαίωση.

Eντέλει, ο (νομικός) αγώνας για το εκ νέου άνοιγμα της συγκεκριμένης υπόθεσης γυναικοκτονίας παραμένει σε εξέλιξη ή έχει ανασταλεί; Πότε παραγράφονται οι ανθρωποκτονίες σύμφωνα με το μεξικανικό ποινικό δίκαιο;

Η υπόθεση της γυναικοκτονίας της Λιλιάνα παραμένει επίσημα ανοιχτή, καθώς ο βασικός ύποπτος, Άνχελ Γκονσάλες, δεν έχει συλληφθεί ποτέ και παραμένει φυγόδικος.

Η έλλειψη σημαντικής προόδου στην έρευνα και η απουσία συγκεκριμένων ενεργειών από τις αρχές έχουν οδηγήσει σε αίσθηση ατιμωρησίας και στασιμότητας στη διαδικασία της δικαιοσύνης.

Αρχικά, το έγκλημα χαρακτηρίστηκε ως «απλή ανθρωποκτονία», κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να δοθεί μικρότερη προτεραιότητα στην αναζήτηση του δράστη.

Επιπλέον, η κυρίαρχη αντίληψη του εγκλήματος ως «παθητικού εγκλήματος πάθους» και η έλλειψη της αντίληψης φύλου στις έρευνες εκείνης της εποχής, καθώς και η απουσία του όρου «γυναικοκτονία» στην τότε νομοθεσία, δυσχέραιναν τη σωστή αντιμετώπιση της υπόθεσης.

Η Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα έχει αναφέρει σε συνεντεύξεις ότι υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες ο Γκονσάλες μπορεί να έχει πεθάνει στην Καλιφόρνια, αν και αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί επίσημα.

Η οικογένεια της Λιλιάνα δεν έχει βρει ακόμη δικαιοσύνη.

Ευχαριστώ θερμά την Μάχη Κανελλάκη, Υπεύθυνη Επικοινωνίας των Εκδόσεων Carnívora, για την πολύτιμη συνδρομή της στην υλοποίηση της συνέντευξης και για την παραχώρηση της φωτογραφίας της συγγραφέως.

Το βιβλίο της Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα Το αήττητο καλοκαίρι της Λιλιάνα κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Carnívora το Σάββατο 8 Μαρτίου σε μετάφραση των Ασπασιας Καμπύλη και Χριστίνας Φιλήμονος.