Αντουανέττα Αγγελίδη: «Δική μου γενέθλια γη είναι οι ταινίες μου»

 

 Η Αντουανέττα Αγγελίδη μιλά. Έμμονες ώρες στον τόπο της πραγματικότητας (2022) της Ρέας Βαλντέν

Προσηνής, στοχαστική και αποπνέουσα ιδιαίτερη ζωτικότητα, η Αντουανέττα Αγγελίδη είναι μια εκ των πλέον διακεκριμένων εκπροσώπων του εγχώριου φεμινιστικού και πρωτοποριακού κινηματογράφου.

Συζητώντας μαζί της ενόψει του αφιερώματος στο έργο της στο πλαίσιο του 13^ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας (5-18 Δεκεμβρίου, Ταινιοθήκη της Ελλάδος).

Σπουδάσατε αρχιτεκτονική αλλά, από νεαρή ηλικία, αφοσιωθήκατε στον κινηματογράφο, τόσο ως σκηνοθέτρια όσο και, μεταγενέστερα, ως διδάσκουσα.

Γιατί, τελικά, σας «κέρδισε» ο κινηματογράφος, και δη ο έντονα πολιτικοποιημένος/φεμινιστικός/πρωτοποριακός/πειραματικός; Διαδραμάτισε κάποιον ρόλο το ασφυκτικό, καταπιεστικό εγχώριο κλίμα της περιόδου;

Σε ποιον βαθμό επηρέασαν οι αρχικές σπουδές σας τη δόμηση του εν γένει καλλιτεχνικού σας βλέμματος;

Επέλεξα να πάω στην Αρχιτεκτονική και όχι στην Καλών Τεχνών, παρ’ ότι ζωγράφιζα εμμονικά στην εφηβεία μου.

Ο Σαραφιανός, που περνούσα τα απογεύματα ζωγραφίζοντας στο εργαστήρι του, με απέτρεψε από τη συντηρητική τότε Καλών Τεχνών. Θεωρούσε πως θα με καταπίεζε.

Φοίτησα στην Αρχιτεκτονική του ΕΜΠ μεταξύ 1968 και 1973. Η σχολή ήταν αποδεκατισμένη από τους καθηγητές που είχαν διωχθεί λόγω πολιτικών φρονημάτων.

Ως σπουδάστρια ήμουν πολύ ενεργή στον αντιδικτατορικό αγώνα. Εκτός από τη στράτευση, είχε μεγάλη σημασία για μένα η μελέτη της ιστορίας της τέχνης.

Το 1972, στο τέταρτο έτος, είδα ένα πολύ σημαδιακό για μένα όνειρο. Το ονόμασα εκ των υστέρων «το όνειρο του Magritte», γιατί ονειρεύτηκα έναν πίνακα που έμοιαζε με Magritte, και που μέσα του είχε μια αδιόρατη κίνηση.

Όταν ξύπνησα, είχα ήδη πάρει την απόφαση να κάνω σινεμά. Και μάλιστα είχα καταλάβει τί είδος σινεμά ήθελα να κάνω: ένα σινεμά αποδομημένων πινάκων. Δεν υπήρχε ακόμα τότε το σινεμά που ονειρεύτηκα.

Όταν βρέθηκα στο Παρίσι το 1973, μετά το μήνυμα «ή φεύγεις ή μπαίνεις στην παρανομία», βρέθηκα σε ένα πολύ γόνιμο περιβάλλον διαλόγου σημειωτικής, ψυχανάλυσης και φεμινισμού.

Και εντάχθηκα άμεσα στο δεύτερο φεμινιστικό κύμα, που τόσο με εξέφραζε το σύνθημά του «το προσωπικό είναι πολιτικό».

Στην κινηματογραφική σχολή IDHEC μπήκα το 1974. Εκεί, αποφάσισα να βυθίσω τα προσωπικά μου βιώματα στους πίνακες ζωγραφικής που αγαπούσα.

Ήταν μια ιδέα εντελώς πρωτότυπη, που δεν είχε καμιά κινηματογραφική αναφορά. Είχε όμως εσωτερική συνέπεια.

Μελετώντας το Φάουστ του Μουρνάου, στο πρώτο έτος της σχολής, αναγνώρισα ότι και ο κινηματογράφος, όπως οι εικαστικές τέχνες και η αρχιτεκτονική που είχα μελετήσει, νοηματοδοτεί με τη χρήση χαράξεων και αξόνων.

Έτσι κατάλαβα τη συνέχεια που είχα ανάγκη: μια συνέχεια από τη ζωγραφική στην αρχιτεκτονική και μετά στον κινηματογράφο.

«Βαθυσκάφος που εξερευνά τους βυθούς του ασυνειδήτου ανακαλύπτοντας έναν κόσμο που βυθίζουν στο σκοτάδι τα τερτίπια της μίμησης κι οι απαγορεύσεις του πατρικού Νόμου», έχει χαρακτηρίσει το σινεμά σας ο Σάββας Μιχαήλ.

Γιατί οι κόσμοι του ασυνείδητου, του ανοίκειου και του ονείρου σάς ασκούν τόση σαγήνη; Ποια ήταν -και είναι- η σχέση σας με την ψυχανάλυση;

Όταν έφτασα στο 6^ο κεφάλαιο διαβάζοντας την Ερμηνεία των ονείρων του Φρόυντ, εκεί όπου αναφέρεται στο «μηχανισμό των ονείρων» και τι τον συγκροτεί -εικονοποίηση, μετάθεση, συμπύκνωση-, κατάλαβα ότι ασυνείδητα χρησιμοποιούσα αυτόν ακριβώς το μηχανισμό ως συνθετική αρχή στις ταινίες που είχα ήδη φτιάξει.

Συνειδητοποίησα πως αυτός είναι ο τρόπος σύνθεσης της γραφής μου. Συνθέτω τις εικόνες βιωμάτων και πινάκων με βάση το μηχανισμό του ονείρου, που, ως πρωτογενής μηχανισμός, είναι και ο τρόπος που λειτουργεί το ασυνείδητο.

Ο μηχανισμός του ονείρου μπήκε στη δουλειά μου αρχικά βιωματικά, και στη συνέχεια έγινε συνειδητή μέθοδος της δουλειάς, μαζί με την προσωπική μου ψυχανάλυση.

Πολύ αργότερα, έγινε η μέθοδος διδασκαλίας μου, όταν δίδαξα για πολλά χρόνια στο Τμήμα Κινηματογράφου του ΑΠΘ. Μια μέθοδος που δίνει διαφορετικά κάθε φορά αποτελέσματα, ανάλογα με τα προσωπικά βιώματα του κάθε νέου δημιουργού.

Πόσο επίπονη υπήρξε και παραμένει η διαδικασία διάλυσης των -πατριαρχικών- σκοταδιών και απαγορεύσεων με φιλμικούς -και όχι μόνο- όρους;

Όσο για τη διάλυση των πατριαρχικών σκοταδιών, είναι μια τρομαχτικά δύσκολη υπόθεση. Και επειδή έχουν κάνει αποικίες ακόμα και στο ασυνείδητο των γυναικών.

Οι δομές των εξουσιαστών πάντα κάνουν αποικίες και μέσα στους εξουσιαζόμενους. Γι’ αυτό η μάχη είναι ακόμα πιο δύσκολη.

 Η Αντουανέττα Αγγελίδη υποδύεται τον νεκρό Mαρά. Idées Fixes/Dies Irae (1977) της Αντουανέττας Αγγελίδη

Το Ιdées Fixes/Dies Irae (Παραλλαγές στο ίδιο θέμα) (1977), το μεγάλου μήκους κινηματογραφικό ντεμπούτο σας, μάς καθιστά κοινωνούς  -ορισμένων εκ- των «εμμονών» σας, κατά κάποιον τρόπο συνοψίζοντάς τις:

Την αναπαραστασιμότητα του γυναικείου σώματος στη σύγχρονη τέχνη, την επανάσταση που αργεί, τη φύση του Δυτικού πολιτισμού. Πώς ορίζετε την έννοια της «εμμονής» και πώς σχετίζεστε με τον Δυτικό πολιτισμό;

Θεωρώ την εμμονή αναγκαία για κάθε καλλιτέχνη. Για μένα η επανάσταση στην τέχνη είναι ο ΤΡΟΠΟΣ ΓΡΑΦΗΣ και όχι η απλή θεματολογία.

Γι’ αυτό και στο Ιdées Fixes/Dies Irae εγγράφω το ίδιο μου το σώμα, το αιδοίο μου, το στόμα μου, την αυτό-ειρωνεία του να παίζω η ίδια τον δολοφονημένο Μαρά του Νταβίντ.

Όσο για τα κινήματα της τέχνης του Δυτικού πολιτισμού, τα αναμειγνύω και τα αναστρέφω πολλαπλά, κι έτσι φανερώνω τις ρωγμές ενός ψευδούς, φαινομενικά αρραγούς κόσμου.

Η ταινία Τόπος (1985) συνιστά «μια παραβολή πάνω στις μεταμορφώσεις» και συνάμα «μια μελέτη της φύσης των εικόνων». Συγκροτεί ο κινηματογράφος (σας) ένα είδος παραβολής; Ποια είναι η φύση των εικόνων;  

Για μένα η διαφορά σχηματίζεται από το ότι οι εικόνες αναλύονται σε κώδικες, που ο καθένας έχει τη δική του αφήγηση. Όλα τα στοιχεία των εικόνων και των ήχων αφηγούνται ταυτοχρόνως.

Έτσι, έχουμε πολλές παράλληλες αφηγήσεις, που ανασυντίθενται συνεχώς φτιάχνοντας έναν σύνθετο ιστό, ο οποίος μπορεί να διαβαστεί συγχρονικά και διαχρονικά, δηλαδή και κάθετα και οριζόντια. 

Το Οι Ώρες: Μια τετράγωνη ταινία (1995) αποτέλεσε, τουλάχιστον δύο δεκαετίες πριν, το σημείο εισόδου στο φιλμικό σας σύμπαν για μένα.

Πρόκειται για μια βαθιά προσωπική δουλειά που «αρδεύει» από προσωπικές μνήμες/τραύματα. Θα θέλατε να εμβαθύνετε στον τρόπο με τον οποίο «μεταβολίζετε» φιλμικά τα εκάστοτε προσωπικά βιώματά σας;

Παίρνω τα βιώματά μου και τα βυθίζω σε πίνακες ζωγραφικής από όλη την Ιστορία της Τέχνης. Κι ενώ η δραματουργία προέρχεται από το βίωμα, ο χώρος μπορεί να προέρχεται από έναν πίνακα του Balthus και το ρούχο από ένα κολλάζ του Max Ernst.

Έτσι αποκτώ απόσταση από το τραύμα του βιώματος και σκηνοθετώ ψύχραιμα. Είναι σαν να μη πονάνε πια τα βιώματα. Αποτελούν μέρος μιας σύνθεσης.

Η Κλαίρη Μιρτσέκη ως το κοριτσάκι με το τσέρκι από τον πίνακα του ντε Κίρικο. Τόπος (1985) της Αντουανέττας Αγγελίδη

Τζόρτζιο ντε Κίρικο, Καρλ Ντράγιερ, Νίκος Εγγονόπουλος, Κώστας Σφήκας: τέσσερις άνθρωποι και καλλιτέχνες οι οποίοι σας επηρέασαν. Με ποιον τρόπο καθένας εξ αυτών;

Ο Τζόρτζιο ντε Κίρικο είναι η μελαγχολία στο κέντρο του φωτεινού και ζεστού καλοκαιρινού μεσημεριού, μιας άδειας, έρημης πλατείας σε μια πόλη της Μεσογείου. Το μυστήριο του μεσημεριού με ταράζει πάντα σε αυτούς τους πίνακες του 1914.

Ο Ντράγιερ είναι ίσως ο μεγαλύτερος σκηνοθέτης στον κινηματογράφο. Και το Dies Irae (Μέρες οργής, 1943) είναι από τα πιο πρόωρα φεμινιστικά έργα.

Η αγάπη και η εκτίμηση του Νίκου Εγγονόπουλου είναι ίσως ο βασικός λόγος που έμεινα στην Αρχιτεκτονική.

Η πρωινή μας συζήτηση πριν από το μάθημα, μου δίδαξε τη σημασία της ψυχικής και σωματικής προετοιμασίας πριν τη δημιουργική εργασία. Την ανάγκη της αφοσίωσης.

Τον αγαπημένο Κώστα Σφήκα θεωρώ τον πιο γενναίο Έλληνα, και όχι μόνο, σκηνοθέτη κινηματογράφου.

«Ενορχηστρώνετε» τον ήχο, τον «θόρυβο», τη μουσική και τη σιωπή με έναν εξαιρετικά προσωπικό -θα έλεγα ιδιοφυή- τρόπο. Γιατί αποδίδετε σε καθένα από αυτά τα στοιχεία τόση βαρύτητα;

Θεωρώ ότι ο λόγος, ο θόρυβος, η μουσική και η σιωπή είναι μια συνέχεια. Ο Christian Metz, που ανέλυσε τον κινηματογράφο ως μέσο ετερογενές, ξεχωρίζει στον ήχο τρεις ποιότητες: το λόγο, τη μουσική, και τους θορύβους.

Εγώ, από μικρή τις θεωρούσα σαν μια συνέχεια, ως μνήμη της νηπιακής ηλικίας σε σχέση με το λόγο των ενηλίκων, ως εμπειρία της αφωνίας που πέρασα στα δέκα, μετά από ένα κακοποιητικό περιστατικό, αλλά και ως αίσθηση της ξένης σε ξένη χώρα που δεν μιλάς τη γλώσσα, όπως ένιωσα στο Παρίσι.

Ο λόγος μπορεί να γίνει απλός θόρυβος πολύ εύκολα, ακόμα κι όταν απλώς δεν σε ενδιαφέρει η συζήτηση.

Επίσης, η σιωπή είναι πολύ σημαντικά νοηματοφόρα και πολύ διαφορετική ανά περίσταση. Και ας μην ξεχνάμε και τους ήχους που ακούμε ως έμβρυα στην κοιλιά της μάνας μας. 

Δεδομένου ότι σας ενδιαφέρει η συνομιλία με τα εκάστοτε κοινά των ταινιών σας, πώς εκτιμάτε ότι καθίσταται αντιληπτή/αισθητή η δουλειά σας στο διάβα του χρόνου, ιδίως από τις νεότερες ηλικίες;

Με συγκινούν πολύ τα νέα κοινά. Έχω συναντήσει νέους ανθρώπους να μου μιλούν για το είδος της ανάγνωσης των ταινιών μου, εκεί που δεν το περίμενα.

Με συγκινούν οι αυθόρμητες εκφράσεις των θεατών και θεατριών μου, που δεν τους ζητώ προηγούμενη γνώση, αλλά ανοιχτή διάθεση.

Υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί να διευρυνθεί/εμβαθυνθεί το επίπεδο της κινηματογραφικής παιδείας στην Ελλάδα, έτσι ώστε να μην «παράγει» τεχνικά καταρτισμένους/-ες, αλλά καλλιτεχνικά «αναλφάβητες»/-ους αποφοίτους;

Ποιος, ειδικότερα, μπορεί -ή πρέπει- να είναι ο ρόλος φορέων όπως η Ταινιοθήκη της Ελλάδος;

Η παιδεία στην ανάγνωση του οπτικοακουστικού κόσμου πρέπει να ξεκινά στο σχολείο. Γιατί η οπτικοακουστική ανάγνωση είναι εξίσου αναγκαία με την ανάγνωση των λέξεων. Είναι αναγκαία για όλους και όλες.

Η άποψή μου για την εκπαίδευση των κινηματογραφιστών ειδικά, είναι γνωστή. Την έχω εφαρμόσει τα πολλά χρόνια που δίδαξα στο Πανεπιστήμιο.

Βασίζεται στην αρχή της έμπρακτης θεωρίας, επειδή θεωρώ ότι η ανάλυση είναι προϋπόθεση της σύνθεσης, αλλά και καμιά θεωρία δεν γίνεται σημαντική χωρίς τη σύνδεσή της με την πράξη. Για να μπορούμε να είμαστε ελεύθερες στην πράξη.

Από εκεί και ύστερα, όσες και όσοι θέλουν να γίνουν δημιουργοί, η βασική προϋπόθεση είναι να βρουν το προσωπικό τους βλέμμα. Και αυτό είναι πραγματικά δύσκολο.

Η Δέσποινα Κουβάτσου ως η Σπένδω τριών χρονών. Οι ώρες: Μια τετράγωνη ταινία (1995) της Αντουανέττας Αγγελίδη

Το 13^ο ΦΠΚΑ (5-18 Δεκεμβρίου) σας τιμά προβάλλοντας μια αντιπροσωπευτική ρετροσπεκτίβα του έργου σας.

Πώς αντιλαμβάνεστε τον φεμινιστικό πρωτοποριακό κινηματογράφο στις μέρες μας, εγχώριο και μη; Υπάρχει ως έκφραση αμφισβήτησης του καπιταλιστικού υπάρχοντος, ή μήπως έχει αφομοιωθεί από αυτό και πρέπει να επινοηθεί εκ νέου;

Οι αγώνες των καταπιεσμένων είναι πάντα αλληλένδετοι και πάντα παρόντες. Δεν υπάρχει μόνο ένας φεμινισμός ούτε μόνο ένας τρόπος πρωτοπορίας. Εφευρίσκουμε κάθε φορά τον κινηματογράφο από την αρχή. Όπως και τον κόσμο.

«Γενέθλια γη δεν είναι ο τόπος που γεννηθήκαμε. Γενέθλια γη μπορεί να είναι μόνο μια κηλίδα», αφηγείστε στον Τόπο. Σε τι συνίσταται αυτή η «κηλίδα»; Και ποιος είναι, τελικά, ο δικός σας γενέθλιος τόπος;

Δική μου γενέθλια γη είναι οι ταινίες μου. Όσο για την κηλίδα εκκίνησης είναι το σημείο αναστροφής του κόσμου σε τέχνη. «Δός μοι πᾷ στῶ καί τάν γᾶν κινάσω».

 

Ευχαριστώ θερμά την Αντουανέττα Αγγελίδη για τον χρόνο της και για την παραχώρηση των φωτογραφιών που συνοδεύουν το κείμενο και την Ρέα Βαλντέν για την πολύτιμη συμβολή της στον προγραμματισμό της συνέντευξης.

Ακολουθεί το πλήρες πρόγραμμα του αφιερώματος στην Αντουανέττα Αγγελίδη στο πλαίσιο του 13^ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας:

 

Σάββατο 7 Δεκεμβρίου

16:30 // Αίθουσα Α, Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Είσοδος ελεύθερη.

1. Masterclass Αντουανέττας Αγγελίδη

Το masterclass θα διεξαχθεί στα ελληνικά και θα υπάρχει διαδοχική διερμηνεία στα αγγλικά. 

2. Διάλογος για το έργο της Αντουανέττας Αγγελίδη

Η συζήτηση θα διεξαχθεί στα ελληνικά

Συνομιλούν οι:

Αθηνά Αθανασίου

Καθηγήτρια, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Ρέα Βαλντέν

Επίκουρη καθηγήτρια, Τμήμα Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Φιλ Ιερόπουλος

Σκηνοθέτης, καλλιτέχνης και ερευνητής

Σάββας Μιχαήλ

Συγγραφέας

Έλενα Χαμαλίδη

Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο

 

Την εκδήλωση διευθύνει η Ρέα Βαλντέν

 

*Η εκδήλωση θα βιντεοσκοπηθεί.

Δήλωση συμμετοχής

 

Ο Νίκος Παντελίδης ως ο Ηθοποιός. Κλέφτης ή Η Πραγματικότητα (2001) της Αντουανέττας Αγγελίδη

 

***ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ | ΑΝΤΟΥΑΝΕΤΤΑ ΑΓΓΕΛΙΔΗ

Σάββατο 7 Δεκεμβρίου

19:00 // Αίθουσα Α, Ταινιοθήκη της Ελλάδος

ΤΟΠΟΣ (1985, 80’), της Αντουανέττας Αγγελίδη

Ελληνικά, με αγγλικούς υποτίτλους

Παρουσία της σκηνοθέτριας

 

Κυριακή 8 Δεκεμβρίου

18:45 // Αίθουσα Β, Ταινιοθήκη της Ελλάδος

ΕΜΜΟΝΕΣ ΩΡΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ- ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΤΟΥΑΝΕΤΤΑΣ ΑΓΓΕΛΙΔΗ (Η ΕΝΑ ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΗΣ) (2022, 88’), της Ρέας Βαλντέν

Ελληνικά, με αγγλικούς υποτίτλους

Παρουσία της σκηνοθέτριας και της Αντουανέττας Αγγελίδη

 

Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου

19:15 // Αίθουσα Β, Ταινιοθήκη της Ελλάδος

IDÉES FIXES/DIES IRAE (ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΘΕΜΑ) (1977, 60’), της Αντουανέττας Αγγελίδη

Γαλλικά και ελληνικά, με ελληνικούς και αγγλικούς υποτίτλους

Παρουσία της σκηνοθέτριας

121280 RITUAL (1980/2008, 16’), της Αντουανέττας Αγγελίδη και της Ρέας Βαλντέν

Αγγλικά, με ελληνικούς υποτίτλους

Παρουσία των σκηνοθετριών

ΩΡΑ ΜΕΣΗΜΕΡΙΟΥ (2006, 31’), της Αντουανέττας Αγγελίδη και της Ρέας Βαλντέν

Ελληνικά, με αγγλικούς υποτίτλους

Παρουσία των σκηνοθετριών

 

Κυριακή 15 Δεκεμβρίου

19:15 // Αίθουσα Β, Ταινιοθήκη της Ελλάδος

ΟΙ ΩΡΕΣ - ΜΙΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΗ ΤΑΙΝΙΑ (1995, 80’), της Αντουανέττας Αγγελίδη

Ελληνικά, με αγγλικούς υποτίτλους

Παρουσία της σκηνοθέτριας

 

Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου

21:00 // Αίθουσα Α, Ταινιοθήκη της Ελλάδος

ΚΛΕΦΤΗΣ Ή Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (2001, 80’), της Αντουανέττας Αγγελίδη

Ελληνικά, με αγγλικούς υποτίτλους

Παρουσία της σκηνοθέτριας.

Ούντι Αλόνι: «Για μένα, η εβραϊκότητα είναι συνώνυμη της οικουμενικότητας»

 

Αμερικανοεβραίος σκηνοθέτης, συγγραφέας, εικαστικός και πολιτικός ακτιβιστής, ο Ούντι Αλόνι βρίσκεται στην Αθήνα στο πλαίσιο της ρετροσπεκτίβας στο έργο του, η οποία συνδιοργανώνεται από την New Star και την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Μια συνάντηση μαζί του.

Δηλώνεις περήφανος που είσαι Εβραίος. Τι σηματοδοτεί η εβραϊκότητα για σένα, πρακτικά, πολιτικά και φιλοσοφικά;

Θα επαναλάβω κάποια πράγματα που έχω ήδη πει, αλλά μερικές φορές δεν μπορούμε να επινοούμε τους εαυτούς μας, ιδίως όταν κουβεντιάζουμε με κάποιον στις 12 το μεσημέρι!

Πρώτα απ’ όλα, η εβραϊκότητα υπήρξε για μένα μια απόδραση από την «ισραηλινότητα».

Το να είναι κάποιος Ισραηλινός ή σιωνιστής έτσι όπως αυτές οι έννοιες τίθενται σήμερα είναι κάτι αντιεβραϊκό, μια άρνηση τού καθετί που θα μπορούσε να είναι εβραϊκό.

Ο τίτλος του βιβλίου μου Τι θέλει ένας Εβραίος; παραφράζει τον τίτλο του βιβλίου του Φρόιντ Τι θέλει μια γυναίκα;, το οποίο επιδιώκει να ερμηνεύσει την γυναικεία υστερία.

Αυτό που όμως ξαφνικά συνειδητοποίησα διαβάζοντας το συγκεκριμένο βιβλίο ήταν ότι ο Φρόιντ εκείνος που γινόταν υστερικός. Αφετηρία της ψυχανάλυσης συνιστά, λοιπόν, η συνειδητοποίηση του αναλυτή πως εκείνος είναι ο υστερικός.

Η διαδικασία της ανάλυσης αποτελεί, άρα, μια προβολή.

Τότε μπορείς να ξεκινήσεις το ταξίδι.

Ήταν και για μένα ένα ερώτημα με υστερικό χαρακτήρα, καθώς νιώθω Εβραίος, δρω ως τέτοιος, αναφορές μου είναι ο Μπένγιαμιν, η Άρεντ, ο Ρόζεντσβαιγκ, άρα η εβραϊκότητα είναι μέρος του οργανισμού μου. Δεν ξέρω τι σημαίνει, όμως.

Συνεπώς το ταξίδι στο οποίο ήδη αναφέρθηκα αποτελεί μια αναζήτηση απάντησης σ’ αυτό το ερώτημα, το οποίο θα παραμείνει αναπάντητο.

Σε πολιτικό επίπεδο, θα ήθελα να ξεκινήσω από τον Χέγκελ, επειδή η αντισημιτική διαλεκτική του στο σύνολό της εδραζόταν στην εξαγωγή των Εβραίων από την Ιστορία επειδή υπήρξαν ενώπιον της λύτρωσης και την απέρριψαν.

Ακόμα κι αυτή η διαλεκτική αντανακλούσε, ωστόσο, την άγνοια τού τι είναι οι Εβραίοι.

Σύμφωνα με την μαρξιστική θεωρία, ο εβραϊσμός συνιστά θρησκεία. Κατά τον σιωνισμό, οι Εβραίοι αποτελούν έθνος.

Ο Φραντς Ρόζεντσβαιγκ, Γερμανοεβραίος θεολόγος, φιλόσοφος και μεταφραστής που έζησε κατά την προ-σιωνιστική περίοδο και απέρριπτε τον Χέγκελ, υποστήριζε πως αυτό που μας κάνει τόσο εκπληκτικούς είναι ακριβώς το ότι είμαστε εκτός Ιστορίας.

Η έλευση του σιωνισμού σηματοδότησε την επιστροφή των Εβραίων στην Ιστορία.

Είναι ενδιαφέρον το ότι τόσα αντισημιτικά κινήματα υποστηρίζουν στις μέρες μας τον σιωνισμό. Ποιος είναι πρώτος που προσκαλεί τον Μπίμπι για επίσκεψη; Ο γαμιόλης απ’ την Ουγγαρία.

Η συντριπτική πλειονότητα των σημερινών Ευρωπαίων -και όχι μόνο- ακροδεξιών/νεοναζιστών υποστηρίζει φλογερά το ισραηλινό κράτος και την διαπραττόμενη από αυτό γενοκτονία των Παλαιστίνιων.

Ο σιωνισμός και ο αντισημιτισμός είναι ένα σήμερα. Το να τον θεωρούμε, ωστόσο, το απόλυτο κακό εξάγοντάς τον από το πλαίσιο κατανόησης της Δυτικής αποικιοκρατίας είναι γελοίο.

Το Ισραήλ δε θα διέπραττε την γενοκτονία χωρίς τις Η.Π.Α. και την Γερμανία. Αποστολή του είναι να κάνει τη βρόμικη δουλειά της Δύσης προστατεύοντάς την από τους «βάρβαρους» Άραβες.

Μια νέα Σταυροφορία, στο όνομα των ίδιων αξιών.

Όπως υπάρχει η Ομάδα Βάγκνερ στη Ρωσία του Πούτιν, έτσι κι εμείς είμαστε η Ομάδα Βάγκνερ των Η.Π.Α.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν είναι πιο φλογερά φιλο-ισραηλινή ακόμα κι από τις ρεπουμπλικανικές που προηγήθηκαν.

Απολύτως.

Ψήφισα την Κάμαλα Χάρις, πάντως, κι αυτό θα αναστάτωνε τους αριστεριστές, παρότι μέχρι και την τελευταία μέρα πριν τις προεδρικές εκλογές έγραφα πως αποτελεί κομμάτι της γενοκτονίας.

Εντέλει, όμως, είμαι πολιτικό υποκείμενο και πιστεύει ότι όταν ο Τραμπ αναλάβει την εξουσία, θα απορρίψει πλήρως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης.

Αντίστοιχη, βέβαια, ήταν -ή θα ήταν- και η επιλογή μιας κυβέρνησης Δημοκρατικών. Αυτό που πιθανόν διαφοροποιεί τα δύο κόμματα είναι η πολιτική τους στο εσωτερικό των Η.Π.Α.

Για τις χαμηλότερες τάξεις και την αφροαμερικανική κοινότητα τα πράγματα θα είναι πολύ χειρότερα με τον Τραμπ.

Όσον αφορά στους Παλαιστίνιους φίλους μου οι οποίοι δεν ψήφισαν την Κάμαλα, πώς θα μπορούσα να διαφωνήσω μαζί τους επειδή δεν επέλεξαν κάποια που αποτελεί κομμάτι της γενοκτονίας των ομοεθνών τους;

Αν μπορούσα, θα έστελνα τον Μπάιντεν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο μαζί με τους υπόλοιπους.

Ας επιστρέψουμε στο εβραϊκό ερώτημα, όμως.

Το Ισραήλ δούλεψε πολύ σκληρά για μετατρέψει την εβραϊκή Διασπορά σε σιωνιστική.

Για μένα, αντιθέτως, η εβραϊκότητα είναι συνώνυμο της εξορίας και της οικουμενικότητας, και μου είναι ευκολότερο να συνδεθώ με αυτήν μέσω της εβραϊκής ταυτότητας.

Ως καλλιτέχνης αντιλαμβάνομαι τα πράγματα σε οπτικό επίπεδο και μέσω των συναισθημάτων, κι όχι μόνο εγκεφαλικά.

Πώς αξιολογείς την απαξίωση, την φίμωση ή/και την δίωξη ακόμα και μετριοπαθών φιλοπαλαιστινιακών φωνών στην Δύση, και πιο συγκεκριμένα στην Ευρώπη;

Στην σημερινή Γερμανία στο όνομα των Εβραίων δημιουργούν έναν αντισημιτικό λόγο φιμώνοντας κάθε προοδευτική εβραϊκή φωνή. Η Τζούντιθ Μπάτλερ κι η Ναόμι Κλάιν, για παράδειγμα, δεν μπορούν να έρθουν στην Γερμανία.

Οι πραγματικοί αντισημίτες είναι, στις μέρες μας, όσοι ανήκουν στις άρχουσες ελίτ σε Ευρώπη και Ισραήλ.

Απολύτως. Αυτό που κάνουν είναι πραγματικά απαράδεκτο. Όχι, όμως, μόνο η Δεξιά ή η Ακροδεξιά.

Κάποτε είχα διαφωνήσει με τον υπεύθυνο για πολιτιστικά θέματα του κόμματος Die Linke στην Γερμανία, γιατί μου είχε πει πώς όσοι υποστηρίζουν το κίνημα για το Μποϊκοτάζ, Απόσυρση Επενδύσεων, Κυρώσεις (BDS) είναι αντισημίτες.

«Πώς τολμάς, στο όνομα του Ναζί παππού σου ο οποίος σκότωσε όλη μου την οικογένεια στο Άουσβιτς, να με αποκαλείς αντισημίτη; Ο μόνος αντισημίτης σ’ αυτήν την αίθουσα είσαι εσύ, που χρησιμοποιείς τους Εβραίους για να καθαρίσεις την συνείδησή σου».

Αυτό του είχα απαντήσει. Ακόμα κι ένας Παλαιστίνιος φίλος μου από την Γάζα μπορεί να διαφωνήσει μαζί μου, γιατί ίσως δε με θεωρεί αρκετά ριζοσπάστη.

Με αντιμετωπίζει, όμως, ως πολιτικό υποκείμενο, σε αντίθεση με τον συγκεκριμένο πολιτικό του Die Linke, για τον οποίο αποτελώ ένα εργαλείο.

Είμαι πλέον πεπεισμένος ότι το γερμανικό στρατιωτικό σύμπλεγμα συμμετέχει στην γενοκτονία των Παλαιστίνιων γιατί πουλάει πολλά όπλα στο Ισραήλ.

Πολλοί άνθρωποι ανά τον κόσμο, ανεξαρτήτως προηγούμενης πολιτικοποίησης, έχουν συγκλονιστεί από την διαπραττόμενη γενοκτονία, η οποία έχει εντατικοποιηθεί μετά την 7^η Οκτώβρη, σε βαθμό που έχει αλλάξει η ζωή τους.

Πόσο έχει αλλάξει η δική σου ζωή έκτοτε;

Έχω αλλάξει τόσο πολύ, ώστε ήμουν στα πρόθυρα να ακυρώσω την ρετροσπεκτίβα στην Αθήνα.

Από την μία, πρέπει να μιλήσεις ενώπιον ενός κοινού. Από την άλλη, πρέπει να πολεμήσεις την γενοκτονία.

Βιώνω τέτοια κατάθλιψη και απελπισία, η καταστροφή είναι τόσο μεγάλη, είμαστε τόσο μόνοι κι η εξουσία -ιδίως εντός Ισραήλ- έχει γίνει τόσο ισχυρή, που δεν αποκαλώ πλέον τον εαυτό μου «Ισραηλινό». Δεν μπορώ να φέρω αυτήν την ταυτότητα.

«Είπα: ‘Πατέρα, άλλαξε το όνομά μου/ Αυτό που τώρα χρησιμοποιώ είναι καλυμμένο/ Με φόβο και βρομιά και δειλία και ντροπή’», τραγουδούσε στο Lover Lover Lover ο Λέοναρντ Κόεν.

Πίστευα ότι συνομιλώντας με την ισραηλινή κοινωνία θα μπορούσα να φέρω την αλλαγή. Μπορείς να πεις πως έγινα πιο ριζοσπάστης, αν και δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό.

Έγινα και λίγο περισσότερο Κασσάνδρα. Κατανοώ ότι η Νάκμπα δεν τελείωσε ποτέ. Αλλά αυτό το είχα ήδη συνειδητοποιήσει.

«Να θυμάσαι πάντα, Ούντι, πως η επανάσταση είναι πάντα μια έκπληξη, όχι ένα αποτέλεσμα. Ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει. Δεν είναι στο χέρι μας».

Aυτό μου είχε πει ο Αλαίν Μπαντιού όταν είχε δολοφονηθεί ο φίλος μου Τζουλιάνο Μερ-Χάμις, διευθυντής του Θεάτρου Ελευθερίας στον προσφυγικό καταυλισμό της Τζενίν.

Μ’ αυτήν την έννοια, συνεχίζω. Αλλά δεν έχω ξανααισθανθεί τέτοια απελπισία. Είμαι πολύ αδύναμος εσωτερικά, όχι το σωστό μήνυμα για να μεταφερθεί προς τα έξω.

Ίσως, όμως, πρέπει να παραδεχτούμε την αδυναμία μας για να αρχίσουμε να δρούμε. Απελπισία δε σημαίνει αδράνεια, όμως. Δρας γιατί αυτό είναι ηθικό.

Αν σκηνοθετούσες μια καινούρια ταινία, σε τι θα αφορούσε;

Προσπαθώ να δουλέψω πάνω σε δύο φιλμ.

Το ένα αφορά σε μια ιστορία από την Παλαιστίνη του 1924, στην δολοφονία του Jacob Israël de Haan, ενός ομοφυλόφιλου Εβραίου αντισιωνιστή, από έναν υπερορθόδοξο Εβραίο. Είναι πολύ προσωπική.

Το άλλο, που σας ενδιαφέρει ως Έλληνες, καταπιάνεται με την ταξική πάλη και αναφέρεται στην σφαγή του Λάντλοου στο Κολοράντο το 1914.

Πρόκειται για μυθοπλασία. Ήθελα, όμως, να αναδείξω την ηρωική διάσταση και το νόημα της ταξικής πάλης. Κι εκεί μπόρεσα να την βρω.

Αλλά συντελείται μια γενοκτονία, γι’ αυτό και κάθε άνθρωπος στον κόσμο πρέπει να την πολεμήσει.

Ευχαριστώ θερμά την Μαρκέλλα Μακρή (New Star) για την πολύτιμη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης με τον σκηνοθέτη.

Το αφιέρωμα στον Ούντι Αλόνι στο Studio New Star Art Cinema ολοκληρώνεται το Σάββατο 30 Νοεμβρίου με τις ακόλουθες προβολές, παρουσία του σκηνοθέτη και της πρωταγωνίστριας της δεύτερης ταινίας, Παλαιστίνιας Σάμαρ Κούπτι:

Κασμίρ - Ταξίδι προς την Ελευθερία, 19:30 (2009)

Διασταύρωση 48, 21:00  (2016).

Mάχντι Φλάιφελ: «Κατά βάθος, νιώθω ακόμα πρόσφυγας. Είμαι απλώς προνομιούχος»

 

Μάχντι Φλάιφελ (Φωτογραφία: Γιάννης Κοντός)

Συναντώντας τον Παλαιστίνιο-Δανό σκηνοθέτη Μάχντι Φλάιφελ με αφορμή την βραβευμένη στο 65^ο ΦΚΘ ταινία του Σε μια άγνωστη γη και το αφιέρωμα σε 4 μικρού μήκους δουλειές του στο πλαίσιο του 15^ου Ethnofest (Σάββατο 30 Νοεμβρίου).

Σε ποιον βαθμό και με ποιους τρόπους έχεις διαμορφωθεί τόσο ως καλλιτέχνης όσο και ως άνθρωπος από την παλαιστινιακή διάσταση των καταβολών σου;

Πολύ ευρεία ερώτηση!

Οι γονείς μου ήταν πρόσφυγες από την Παλαιστίνη στον Λίβανο κι εγώ μεγάλωσα σε καταυλισμό προσφύγων. Ζώντας σε κατοπινά στάδια στην Ευρώπη, βίωσα αυτό που ο Έντουαρντ Σαΐντ είχε περιγράψει ως «κατάσταση εξορίας».

Έτσι, αν κι έχω σπίτια σε Κοπεγχάγη και Αθήνα, διαθέτω διαβατήριο και ταξιδεύω σε όλο τον κόσμο, δε βιώνω πραγματικά την αίσθηση του ανήκειν.

Εν ολίγοις, είμαι εξόριστος και αυτή η συνειδητοποίηση επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπω τον κόσμο και διαμορφώνει τα ενδιαφέροντά μου εντός του.

Αναπόφευκτα, το ενδιαφέρον μου στρέφεται στους συνεξόριστούς μου, σ’ όσους έχασαν τις περιουσίες τους  και σ’ όσους προσπαθούν να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους, και ίσως σ’ αυτούς που είναι λιγότερο τυχεροί από εμένα.

Από πολλές απόψεις, κατά βάθος νιώθω ότι είμαι ακόμα πρόσφυγας. Είμαι απλώς προνομιούχος. Μπορείς να απομακρύνεις τον άνθρωπο από το στρατόπεδο, αλλά δεν μπορείς να απομακρύνεις το στρατόπεδο από τον άνθρωπο.

Θλιβερός τρόπος να συνοψίσουμε την αντίληψη την οποία έχει κάποιος για τον εαυτό του και την καθημερινή του ζωή.

Ωστόσο, αυτό είναι εμφανές στον τρόπο που συγκροτείς την αφήγηση, τους χαρακτήρες και τα θέματά σου τόσο στα ντοκιμαντέρ σου όσο και στο Σε μια άγνωστη γη.

Έχεις δει κάποιες από τις πρώιμες ταινίες μου;

Έχω παρακολουθήσει το μεγάλου μήκους ντεμπούτο ντοκιμαντέρ σου. Μέχρι στιγμής μου έχουν ξεφύγει τα μικρού μήκους φιλμ σου.

Θα έχεις την ευκαιρία να δεις τα τέσσερα μικρού μήκους μου στο πλαίσιο μιας μικρής αναδρομής στην δουλειά μου στην φετινή διοργάνωση του Ethnofest το Σάββατο 30 Νοεμβρίου. Είσαι ευπρόσδεκτος να τα προωθήσεις!

Αυτό που είναι σημαντικό στον τρόπο με τον οποίο πλάθεις τους χαρακτήρες σου είναι ότι συντίθενται από σάρκα και οστά. Δεν είναι απλές αφαιρέσεις, σύμβολα, κλισεδιάρικοι ή στερεοτυπικοί.

Πόσα κοινά έχεις με κάποιον από τους πρωταγωνιστές του Σε μια άγνωστη γη;

Πολλά!

Από την άλλη, έχω εμπνευστεί και από τον κινηματογράφο του Χόλιγουντ της δεκαετίας του 1970/1980 που έβλεπα ως παιδί.

Σε κάθε περίπτωση, όλοι οι μυθοπλαστικοί χαρακτήρες μου προέρχονται από αληθινούς χαρακτήρες.

Ο Ρεντά μοιάζει επίσης με τον άνθρωπο που παρακολούθησα στα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ μου. Ο Σατίλα πήρε το όνομά του από έναν άντρα που γνώρισα στην Αθήνα.

«Δεν είναι ενδιαφέρον να παίρνεις το όνομά σου από έναν καταυλισμό προσφύγων;» αναρωτήθηκα.

Πόσο απαιτητικό είναι να μετατρέπεις σε μυθοπλασία όλα αυτά τα στοιχεία της πραγματικής ζωής, ενσωματώνοντάς τα σε αφηγήσεις;

Αυτό σχετίζεται με το καλό γράψιμο, και ήμουν αρκετά τυχερός που συνεργάστηκα με έναν καλό σεναριογράφο σε αυτήν την ταινία.

Συνέθεσα ο ίδιος το πρώτο προσχέδιο του Σε μια άγνωστη γη. Το δεύτερο έγινε σε συνεργασία με τον φίλο μου Τζέισον ΜακΚόλγκαν.

Είμαι επίσης πάρα πολύ ευγνώμων στον Φαϊζάλ Μπουλίφα ο οποίος κατάφερε να συνδυάσει μυθοπλαστικά όλους αυτούς τους χαρακτήρες με έναν τρόπο ελκυστικό για εμένα ως σκηνοθέτη.

Είναι επίσης ελκυστικό για εσένα να κινητοποιείς στον θεατή ενσυναίσθηση προς τους χαρακτήρες σου; Έχω την εντύπωση πως η δουλειά σου είναι μια σπουδή στην ενσυναίσθηση.

Αν δε νιώθουμε ενσυναίσθηση ο ένας για τον άλλον, τι ελπίδα υπάρχει για το ανθρώπινο γένος;

Θέλω να μοιράζομαι την ενσυναίσθηση μαζί τους ακόμα κι όταν διαπράττουν τις πιο ηθικά εξαχρειωμένες πράξεις τους. Ωστόσο, δε θέλω να τους κρίνω. Επιθυμία μου είναι να αναδείξω την ανθρωπότητα στην πιο συντετριμμένη της κατάσταση.

Το να βιώνω τους ανθρώπους στην πιο ευάλωτη κατάστασή τους, είτε στη λογοτεχνία είτε στον κινηματογράφο, είναι αυτό που με ενδιαφέρει.

Σε ποιο σημείο κατά την διάρκεια της δημιουργίας της ταινίας προέκυψε ο χαρακτήρας του Mαλίκ;

Ήταν πάντα μέρος της ιστορίας. Άλλωστε, η μυθοπλαστική του ιστορία βασίζεται σε μια αληθινή. Και τότε, είχαμε την τύχη να βρούμε ένα παιδί που ήρθε στην πραγματικότητα από τη Γάζα πριν από τρία χρόνια.

Πόσο σημαντική είναι η Ελλάδα ως σκηνικό γι’ αυτήν την ταινία και για τα άλλα έργα σου;

Ερχόμενος στην Ελλάδα πριν από αρκετά χρόνια, ένας εντελώς νέος κόσμος άνοιξε για μένα. Πάντα ένιωθα μια βαθιά σύνδεση με το «μαλακό υπογάστριο» της πόλης, τους γκετοποιημένους, τους μετανάστες χωρίς χαρτιά.

Διατηρείς αυτήν την σύνδεση μέσα στα χρόνια;

Ναι, στην τελική εδώ μένω, μεταξύ Κυψέλης και Αχαρνών. Είναι ο κόσμος όπου ψωνίζω, πίνω, τρώω, πηγαίνω στον κουρέα μου, όπου μένουν οι συνεξόριστοί μου. Πλέον, η Ελλάδα έχει γίνει το δεύτερο σπίτι μου.

Προερχόμενος από ένα μειονεκτικό, ταπεινό υπόβαθρο, δεν αισθάνεσαι άβολα όταν τα φιλμ σου παρουσιάζονται ή διαγωνίζονται σε διάσημα φεστιβάλ ταινιών ανά τον κόσμο;

Μοιάζει λιγάκι σουρεαλιστικό, πρέπει να ομολογήσω.

Αυτός ο γεμάτος εγωισμό και θόρυβο κόσμος είναι αποκομμένος από την πραγματικότητα και ταυτόχρονα πολύ μακριά από αυτό που όντως είναι και πρέπει να είναι ο κινηματογράφος και η ανθρώπινη σύνδεση.

Υπάρχει μια αποστροφή εκ μέρους ορισμένων κινηματογραφιστών που συμμετέχουν σε αυτά τα φεστιβάλ να αφηγηθούν μια ιστορία, σαν να είναι αμαρτία.

Ωστόσο, αυτά τα ίδια κινηματογραφικά φεστιβάλ είναι η μοναδική μου ευκαιρία να προωθήσω τη δουλειά μου και να συνδεθώ με το κοινό, καθώς δεν έχω μερικά εκατομμύρια ευρώ για να επενδύσω στη διαδικασία προώθησης.

Επιτυγχάνεται αυτή η σύνδεση;

Με το Σε μια γη άγνωστη νιώθω σαν να ολοκλήρωσα το διδακτορικό μου! Είναι το επιστέγασμα όλης της έρευνας που έχω πραγματοποιήσει.

Ίσως πρέπει να προσπαθήσεις να διδάξεις επίσης.

Η διδασκαλία είναι ωραία, αλλά εξακολουθώ να μαθαίνω.

Ο κοινωνικός ρεαλισμός βρίσκεται στο επίκεντρο της κινηματογραφικής σου δημιουργίας;

Ο ποιητικός ρεαλισμός πιο πολύ, θα έλεγα.

Μου αρέσει να κάνω ταινίες που έχουν ρυθμό, είναι προσιτές, σέξι, προσεγγίζουν το κοινό και είναι επίσης διασκεδαστικές, αλλά δε θέλω να θέσω σε κίνδυνο την κινηματογραφική μου αισθητική, ούτε να καταλήξω να γυρίζω misery porn.

Το Σε μια άγνωστη χώρα είναι ένα έργο βαθιά ριζωμένο στο παλαιστινιακό και προσφυγικό σας υπόβαθρο. Όχι με την εθνική, αλλά περισσότερο με την υπαρξιακή έννοια.

Ήθελα να κάνω την ταινία που μου λείπει ως θεατής, ένα φιλμ που μόνο εγώ θα μπορούσα να έχω δημιουργήσει.

Εκτιμάς ότι ταινίες σαν την δική σου συμβάλλουν στην αναδιαμόρφωση του Δυτικού λόγου για τους Παλαιστίνιους και την Παλαιστινιακή υπόθεση;

Αυτοί που έχουν την εξουσία στα χέρια τους θέλουν να μας διαγράψουν εντελώς και λέγοντάς τους, «Όχι, ετούτες είναι οι ιστορίες μας», πολεμάμε.

Δεν πιστεύω πως ο κινηματογράφος μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο, αλλά αν παρακολουθήσεις αυτό το φιλμ και οι χαρακτήρες του γίνουν μέρος της μυθολογίας σου και τους σκέφτεσαι στην ζωή σου, τότε ξεκινάμε καλά.

Η συνέντευξη με τον Μάχντι Φλάιφελ πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 65^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Ευχαριστώ θερμά τον Γιώργο Παπαδημητρίου από το Γραφείο Τύπου του Φεστιβάλ για την πολύτιμη συνδρομή του στον προγραμματισμό της.

Το μεγάλου μήκους ντεμπούτο μυθοπλασίας του σκηνοθέτη Σε μια άγνωστη γη προβλήθηκε σε πανελλήνια πρεμιέρα στο πλαίσιο του Διεθνούς Διαγωνιστικού του 65^ου ΦΚΘ κερδίζοντας τα Βραβεία Κοινού και Ανδρικής Ερμηνείας.

Οι μικρού μήκους ταινίες του Μάχντι Φλάιφελ 3 πιθανές διέξοδοι, Υπέγραψα την αίτηση, Ένας άνδρας επέστρεψε και Ξένος προβάλλονται το Σάββατο 30 Νοεμβρίου (κινηματογράφος Άστορ, 19:30) στο πλαίσιο του αφιερώματος του 15^ου Ethnofest στον σκηνοθέτη.