Στεφάν Μπριζέ: «Το “Σε πόλεμο” είναι σίγουρα μια θυμωμένη ταινία»

Όταν τα αφεντικά ενός εργοστασίου στη Γαλλία αποφασίζουν να το κλείσουν, οι 1.100 εργαζόμενοί του αποφασίζουν να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στη δουλειά. Τον αγώνα τους αποτυπώνει στην οργισμένη ταινία του Σε πόλεμο ο Στεφάν Μπριζέ, με πρωταγωνιστή τον πάντα εξαιρετικό Βενσάν Λιντόν. Με αφορμή την προβολή του φιλμ στις αίθουσες από τις 21 Μαρτίου, συνομιλούμε με τον σκηνοθέτη.

H κατάλληλα τιτλοφορημένη τελευταία σας ταινία Σε πόλεμο βασίζεται σε και εμπνέεται από πραγματικά γεγονότα. Τι σας κινητοποίησε να τα αναδημιουργήσετε μυθοπλαστικά;

Η εικόνα στην αρχή αυτής της ταινίας είναι αυτή που βλέπαμε ξανά και ξανά σε όλες τις οθόνες πριν από λίγα χρόνια, όπου δύο στελέχη της Air France έβγαζαν τα πουκάμισα από εργαζόμενους της εταιρείας. Αυτή η εικόνα ήταν αντικειμενικά βίαιη και δεν άφηνε περιθώρια για αξιώσεις των εργαζομένων.

Στην οθόνη υπήρχε μόνο η βία της στιγμής και ο πρωθυπουργός της εποχής, ο Μανουέλ Βαλς, έσπευσε να αντιμετωπίσει αυτούς τους αδίστακτους εργαζομένους με έναν επαίσχυντο καιροσκοπισμό.

Μετά από αυτή τη στιγμή έκπληξης, αναρωτήθηκα τι θα μπορούσε να έχει συμβεί τις εβδομάδες και τους μήνες που προηγούνται μιας στιγμής όπως αυτή. Επειδή αυτή η βίαιη εικόνα δεν είχε Iστορία, κανένα παρελθόν, ήταν εύκολο στη συνέχεια να την καταδικάσεις.

Καταπιανόμενος με μια κοινωνική σύγκρουση στη βιομηχανία, ήθελα να κατασκευάσω την εικόνα που λείπει, εκείνη που τα Μ.Μ.Ε. δε δείχνουν, δηλαδή τι προηγείται της εμφάνισης της βίας. Να δείξω ότι αυτή η βία είναι χτισμένη πάνω στο θυμό και την αδυναμία.

Μια ταινία μυθοπλασίας για να νομιμοποιήσει την οργή των εργαζομένων.

Το φιλμ περιλαμβάνει πολλές σκηνές συνελεύσεων εργαζομένων. Πόσο δύσκολο ήταν να αποτυπώσετε κινηματογραφικά τη συχνά πολεμική και πολωμένη κατάσταση που επικρατεί σε αυτές;

Σ’ αυτές τις σκηνές, όπως ακριβώς σε εκείνες όπου οι εργαζόμενοι είναι ενώπιον των αφεντικών, η πρώτη δουλειά της κατασκευής της έντασης έγκειται στο γράψιμο. Στο να προσφέρεις σε κάθε πλευρά ένα δομημένο λόγο και στέρεα επιχειρήματα. Όχι μια καρικατούρα για οποιοδήποτε από τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα.

Αυτό είναι ένα απολύτως ουσιώδες πρώτο βήμα και καθιστά δυνατή τη συνεχή προώθηση της βεβαιότητας του θεατή. Γιατί καθετί που λέγεται αποτελεί αντικείμενο ευφυούς επιχειρηματολογίας από τον καθένα.

Έπειτα έχει να κάνει με το γύρισμα. Μπορεί να είστε ο πιο φοβερός σκηνοθέτης στον κόσμο, αν, όμως, υπάρχει κάποιο πρόβλημα με το κείμενο, δε θα μπορέσετε ποτέ να το βελτιώσετε με την κάμερα.

Η μόνιμη αναζήτησή μου είναι να κατασκευάσω μια στέρεη αντιπαράθεση επιχειρημάτων. Όλα είναι χτισμένα μέσω μιας τεράστιας διαδικασίας τεκμηρίωσης και συναντήσεων με άτομα από όλες τις πλευρές, ταυτόχρονα με τη δραματουργική δουλειά.

Όπως ένας δημοσιογράφος, αποθήκευσα το υλικό, τα επιχειρήματα κι έπειτα κατασκεύασα τις σκηνές. 

Βενσάν Λιντόν

Στον Βενσάν Λιντόν, με τον οποίο συνεργάζεστε για άλλη μια φορά, φαίνεται να έχετε βρει την αντρική σας «μούσα», τον πρωταγωνιστή και την κινητήρια δύναμη της αφήγησής σας. Τι εκτιμάτε σ’ αυτόν περισσότερο ως άνθρωπο και ως καλλιτέχνη;

Είναι ένας ηθοποιός που αδιάκοπα αμφισβητεί τη στιγμή. Αδιάκοπα αναρωτιέται αν βρίσκεται στο σωστό μέρος. Ποτέ δε βρίσκεται σε ησυχία. Και ποτέ δε με αφήνει σε ησυχία. Αυτό με εξυπηρετεί πολύ καλά. Του ανταποδίδω το ίδιο, και νομίζω πως αυτό τον ευχαριστεί επίσης.

Βλέπει το πλατό ως το μέρος όπου διερευνάται το σενάριο κι όχι ως το μέρος όπου είναι απολύτως αναγκαίο να πιστεύεις στο γραπτό υλικό, προκειμένου να βγάλεις στην επιφάνεια την αλήθεια της σκηνής. Όλα αυτά με βολεύουν τέλεια. Μου αρέσει αυτή η ενέργεια, μου αρέσει αυτή η αναζήτηση, αυτή η ειλικρίνεια.

Είναι η δραματική χειρονομία του Λοράν προς το τέλος του φιλμ προορισμένη να γίνει αντιληπτή ως επαναβεβαίωση της ηθικής ακεραιότητας, της ποιότητας, ακόμα και ανωτερότητάς του- σε σύγκριση με τη στάση πολλών από τους συναδέλφους του στο εργοστάσιο;

Δε θέλω να απαντήσω σ’ αυτή την ερώτηση, γιατί θα δώσει μια πολύ σημαντική πληροφορία σχετικά με το τέλος της ταινίας. 

Το Σε πόλεμο είναι ένα «θορυβώδες» -«φωνακλάδικο», σύμφωνα με ορισμένους κριτικούς- φιλμ, γεγονός που κάνει τις λίγες πιο ήσυχες στιγμές του ακόμα πιο πολύτιμες. Υπαγορεύτηκε αυτή η «ανισόρροπη» επιλογή από τη φύση των θεμάτων, τα οποία θίγετε;

Είναι σίγουρα μια θυμωμένη ταινία. Αυτός ο θυμός, όμως, εξελίσσεται κατά κύματα. Δεν μπορεί να συνεχίζεται, χρειάζεται ήρεμες στιγμές. Πρέπει να μπορείς να ανασάνεις ξανά. Είναι ένας αγώνας πυγμαχίας. Και σε ένα αγώνα οι συμμέτοχοι δεν εμπλέκονται διαρκώς στο μάξιμουμ. Δεν πρόκειται τόσο για ζήτημα θέματος, όσο μουσικής. Ένα fortissimo δεν υφίσταται παρά μόνο μαζί με ένα pianissimo.

Στην πολιτικά και κοινωνικά προσανατολισμένη δουλειά σας φαίνεται να παίρνετε το μέρος των καταπιεσμένων που επιλέγουν να πολεμήσουν με αξιοπρέπεια, είτε παραμείνουν όρθιοι είτε πέσουν, ή τουλάχιστον να αναδεικνύετε τα βάσανά τους. Πώς ορίζετε τον πολιτικό κινηματογράφο στις μέρες μας;

Ο πολιτικός κινηματογράφος που με ενδιαφέρει είναι αυτός που παρατηρεί τους περιορισμούς της κοινωνίας μας και τονίζει τις δυσλειτουργίες που πλήττουν τις γυναίκες και τους άνδρες.

Οι πιο μετριοπαθείς συμπολίτες μας είναι, φυσικά, εκείνοι που υποφέρουν περισσότερο από την καταπίεση.  Αλλά η τρέλα αυτού του κόσμου, που είναι οργανωμένος με σκοπό το κέρδος, δημιουργεί πολύ μεγαλύτερη βία και γίνεται επίσης σαφές ότι ορισμένοι, οι οποίοι θεώρησαν το να καταλάβουν κοινωνικά ανώτερες θέσεις καταφύγιο, τώρα υποφέρουν από τη βιαιότητα του συστήματος.

Τελειώνοντας, ποια είναι η γνώμη σας για την πολιτική κατάσταση στη Γαλλία, ιδίως σε σχέση με το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων»;

Το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων» «μεταφράζει» το θυμό ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού. Ένα θυμό που χτίστηκε πάνω σε μια βαθιά αταξία. Ο καρπός χρόνων και χρόνων της διαδοχικής προδοσίας του κράτους, το οποίο σταδιακά αποσυνδέθηκε από την αποστολή του να θέτει όρια στις χρηματιστηριακές αγορές.

Όλες οι κυβερνήσεις, δεξιές και αριστερές, έχουν από τη δεκαετία του ‘80 συνδυάσει την κατάληψη της εξουσίας με την παρέμβαση από τον κόσμο της οικονομίας. Ας προσθέσουμε μια αίσθηση βαθιάς περιφρόνησης από την πλευρά των ελίτ και έχουμε ένα λαό που υποφέρει και χωρίς ελπίδα, ο οποίος κατεβαίνει -νόμιμα- στο δρόμο.

Η τεράστια αναταραχή προέρχεται από το γεγονός ότι αυτό το κίνημα δεν πλαισιώνεται απολύτως από συνδικαλιστικές οργανώσεις και πολιτικά κόμματα. Ένα σημάδι βαθιάς μετάλλαξης στην έκφραση του θυμού. Είναι η δύναμη αυτού του κινήματος, γιατί δυσκολεύει την κυβέρνηση να το θέσει υπό την εξουσία της.

Θα μπορούσε να είναι και η αδυναμία του. Μέχρι στιγμής, κάθε επανάσταση πάντα εμφορείται από μια ισχυρή πολιτική σκέψη που ενσαρκώνεται από έναν ισχυρό ηγέτη. Είμαστε μάρτυρες ενός άλλου πράγματος εδώ.

Είναι μια παθιασμένη στιγμή της Ιστορίας μας, επειδή αυτό το κίνημα ενσαρκώνει την εξάντληση ενός λαού μπροστά σε μια κούρσα, συνεχώς επιταχυνόμενη, για το κέρδος.

Photo credit (Στεφάν Μπριζέ): Déborah Néris/FDC.

Ευχαριστώ θερμά την Marie-Christine Damiens, υπεύθυνη Τύπου της ταινίας, για την πολύτιμη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Η ταινία του Στεφάν Μπριζέ Σε πόλεμο προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 21 Μαρτίου σε διανομή της Seven Films.