Λέα Τσέμελ: «Είμαι ο εσωτερικός εχθρός που τους αρέσει να μισούν»

Επί σχεδόν μισό αιώνα, η Ισραηλινή δικηγόρος Λέα Τσέμελ ακούραστα αναλαμβάνει τη νομική υπεράσπιση κάθε είδους Παλαιστίνιων κρατουμένων. Συναντηθήκαμε μαζί της στη Θεσσαλονίκη, όπου βρέθηκε με αφορμή την προβολή του ντοκιμαντέρ Συνήγορος, της πολυεπίπεδης κινηματογραφικής βιογραφίας της, στο πλαίσιο του 21^ου ΦΝΘ.

Πότε και γιατί αποφασίσατε να αφοσιωθείτε στην νομική εκπροσώπηση Παλαιστίνιων κρατουμένων- πολιτικών και μη;

Θέλεις να μάθεις την αλήθεια;

Ασφαλώς!

Μερικές φορές η αλήθεια είναι τόσο κλισέ.

Σήμερα το πρωί επισκέφτηκα το Εβραϊκό Μουσείο της Θεσσαλονίκης και στ’ αλήθεια θαύμασα τη ζωή και την ανάπτυξη των Εβραίων πριν το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την ικανότητά τους να χτίζουν την κοινότητα και όλους τους θεσμούς της. Και μετά, συνέβη. Οι περισσότεροι από αυτούς οδηγήθηκαν στο Άουσβιτς, στο Μπίρκεναου και σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης και χάθηκαν... πάνω από 50.000, λέγεται.

Αυτές είναι κι οι δικές μου αναμνήσεις ζωής. Οι γονείς μου κατά το ένα μέρος προέρχονται από την Πολωνία και κατά το άλλο από τη Ρωσία, έφτασαν το 1933 σε ό,τι τότε ήταν η Παλαιστίνη και κατάφεραν να παραμείνουν ζωντανοί.

Ήμουν φοιτήτρια Νομικής όταν ξέσπασε ο Πόλεμος των Έξι Ημερών το 1967 και κατατάχθηκα στο στρατό εθελοντικά ως καλή σιωνίστρια για να βοηθήσω, ήμουν στην Ιερουσαλήμ κι ένιωθα πολύ ευτυχισμένη για το θρίαμβο που είχαμε καταγάγει.

Έπειτα, ως ευγενική χειρονομία προς τους εθελοντές μας περιέφεραν τριγύρω, στη Δυτική Όχθη, και είδα τις ίδιες εικόνες που είχα στο μυαλό μου, του περιπλανώμενου Εβραίου: ανθρώπους με μπόγους στην πλάτη να φεύγουν κατά κύματα. Αυτό κάναμε στους Παλαιστίνιους.

Αυτή η εικόνα μου κατέστησε πολύ σαφές πως τώρα εμείς ήμασταν οι υπαίτιοι. Εμείς οι Ισραηλινοί επιβάλλουμε στους άλλους μια ζωή προσφυγιάς εξαιτίας της εθνικότητας και του ρατσισμού. Αυτό ήταν ένα σημείο καμπής. Κατόπιν, αποφοίτησα από τη Νομική κι έγινα πλήρως αφοσιωμένη.

Συχνά ή ως επί το πλείστον αισθάνεστε μόνη στον αγώνα σας εντός της ισραηλινής κοινωνίας;

Όχι. Θα έπρεπε. Αν ήμουν Παλαιστίνια δικηγόρος, θα ήμουν απόβλητη από τους Ισραηλινούς. Νιώθω, ωστόσο, ότι ο ρατσισμός είναι τόσο βαθύς, που φτάνει μέχρι του σημείου να δηλώνει: «Mα είναι δικιά μας, είναι Εβραία».

Το ακούω αυτό ακόμα κι όταν τσακώνομαι με τους φασίστες συναδέλφους που συναντώ, οι οποίοι λένε: «Απλώς κάνεις λάθος, πρέπει να επιστρέψεις σε μας, στη φυλή. Να σκέφτεσαι τι σκέφτεται η φυλή».

Κερδίζω, λοιπόν, από αυτό το ρατσισμό, κι έτσι δεν είμαι εντελώς απόβλητη. Δεν είναι πολύ ξεκάθαρο τι είμαι σε αυτή την κοινωνία. Είμαι αυτός ο εσωτερικός εχθρός που τους αρέσει να μισούν.

Ως εσωτερικό εχθρό σας προσεγγίζουν;

Έτσι διακηρύσσουν. Αν παρακολουθήσεις τα Μ.Μ.Ε. και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτό λένε. Σε καθημερινή βάση, ωστόσο,  δε νιώθω έτσι. Η προσωπική σχέση με δικαστές, εισαγγελείς, αστυνομικούς και δεσμοφύλακες «σπάει» αυτό το φόβο.

Μερικές φορές, όταν δέχομαι τηλεφωνικές απειλές, -κι αυτό συμβαίνει αρκετά συχνά- αυτό που κάνω είναι να ανταποδίδω την κλήση, προτρέποντας τον άλλο να συζητήσουμε και να διαπιστώσουμε ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο. Και σταματά. Είναι ντροπιαστικό που το λέω, αλλά το να είμαι Εβραία μου παρέχει κάποιου είδους άμυνα.

Ένα είδος προνομίου.

Σε τελική ανάλυση, είμαστε προνομιούχοι.

Από την άλλη, αν είχατε παλαιστινιακή καταγωγή, θα είχατε πιθανόν προ πολλού καταλήξει σε κάποια φυλακή. Έχετε ποτέ διωχθεί ή απειληθεί με δίωξη;

Όχι. Συμπεριφέρομαι πολύ «ισραηλινά». Πολλές φορές με έχουν απειλήσει με ποινές λόγω της στάσης μου και του γεγονότος ότι δε δίνω και πολλή σημασία στις αρχές, οπότε υπάρχουν συγκρούσεις, αλλά όχι και τόσο σπουδαίες.

Πώς καταφέρνετε να αναζωογονείτε το κουράγιο σας, ιδίως όταν οι περισσότερες μάχες που διεξάγετε αποβαίνουν χαμένες, τουλάχιστον σε νομικό επίπεδο;

Δεν είμαι καθόλου θρησκευόμενη, ξέρεις. Είμαι σοσιαλίστρια, επί μακρόν ενεργή σε τροτσκιστικές οργανώσεις, αλλά φοβάμαι ότι έχω μια αντίληψη του σωστού και του λάθους, της δικαιοσύνης και της αδικίας. Δεν πρόκειται για θεϊκή δύναμη, αλλά για μια υπαρκτή. Αν, επομένως, ο σκοπός είναι δίκαιος, στο τέλος θα νικήσει.

Ένα είδος μεταφυσικής προσέγγισης μιας μη θρησκευόμενης.

Ακριβώς! Πάντως, με ωθεί κατά κάποιο τρόπο, νομίζω. Και μου δίνει δύναμη.

Παραμένοντας, ωστόσο, στο νομικό επίπεδο, αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν σε οποιαδήποτε κοινωνία και -ακόμη περισσότερο- στην ισραηλινή, να κατακτηθεί η δικαιοσύνη όταν το ίδιο το σύστημα εξουσίας είναι θεμελιωδώς μεροληπτικό;

Δεν είναι καθόλου εύκολο. Αν και πηγαίνω στα δικαστήρια, ξέρω την έκβαση. Κι όμως, το εκλαμβάνω ως καθήκον μου ως Ισραηλινή Εβραία, ως προνομιούχος άνθρωπος να σταθώ και να εξηγήσω τα αληθινά κίνητρα του εκάστοτε Παλαιστίνιου που κατηγορείται για «τρομοκρατική» πράξη και να τα δείξω υπό τη σωστή οπτική.

Να διορθώσω την οπτική υπό την οποία οι δικαστές, η εισαγγελία, η κοινωνία αντιμετωπίζουν την κάθε περίπτωση. Όχι για να τη δικαιολογήσω, αλλά απλώς για να την εξηγήσω, αποφεύγοντας αυτή την ισραηλινή αντίληψη του αιμοδιψούς Παλαιστίνιου που σκοτώνει και δε σέβεται την ανθρώπινη ζωή.

Είχατε ποτέ δεύτερες σκέψεις για την ανάληψη κάποιας υπόθεσης ή για τον τρόπο που τη χειριστήκατε;

Ναι. Στην περίπτωση του 13χρονου αγοριού που θίγεται στο ντοκιμαντέρ μας πρόσφεραν μια επιεική τιμωρία, αν δήλωνε ενοχή για απόπειρα ανθρωποκτονίας, και το μείζον ζήτημα ήταν αν θα έπρεπε να κάνει κάτι τέτοιο όταν ξέραμε με βεβαιότητα ότι ουδέποτε είχε την επιθυμία να σκοτώσει. Παρασύρθηκε από τον ξάδερφό του. Θα έπρεπε, λοιπόν, να «αγοράσουμε» μια πιο φτηνή φυλάκιση;

Συζητήσαμε με τον ίδιο και την οικογένειά του και αποφασίσαμε να το παλέψουμε, ακόμα κι αν το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό.

Το έκανα ολόψυχα, γιατί όντως πίστεψα στην υπόθεση, στο παιδί και τις προθέσεις του.

Συνεργάζεστε και με Παλαιστίνιους δικηγόρους;

Βεβαίως, διαρκώς.

Σας αντιμετωπίζουν με θαυμασμό, σεβασμό;

Πρώτα από όλα, είμαι πολύ μεγαλύτερή τους (γέλια), οπότε αυτό εμπνέει σεβασμό από μόνο του. Από την άλλη, το ελπίζω, γιατί βλέπω τον αγώνα ως κοινό για όλους μας. Ανά τα χρόνια έχω αποδείξει την ηθική στάση και την ακεραιότητά μου.

Είναι εύκολο να πιστεύεις στο σύστημα, κι αυτό που κάνω είναι, κατά μια έννοια, να στηρίζω την εμπιστοσύνη σε αυτό.

Παρόλα αυτά, την ίδια στιγμή το αψηφάτε.

Αν κάποιοι κάθονταν σε κάποια φανταστικά κεντρικά γραφεία διερωτώμενοι τι πρέπει να κάνουμε με αυτήν, θα υπήρχε μια πολύ σοβαρή φωνή που θα δήλωνε: «Κατά κάποιο τρόπο λέει πως υπάρχουν νομικά στάνταρ και διαδικασίες. Είναι μέρος τους και της επιτρέπουμε να κάνει ό,τι κάνει». Είναι ένα πρόσωπο της Δημοκρατίας, κι αυτό θέλουν να δείξουν.

Με ποια συχνότητα αναλαμβάνετε υποθέσεις;

Σε καθημερινή βάση. Ή και βράδια, γιατί πολλά συμβαίνουν τότε. Όλη η μάχη περιστρέφεται γύρω από το απάρτχαϊντ, τα ίσα δικαιώματα, από το ποιος παίρνει τι και πώς. Καθημερινά, εξάλλου, ερχόμαστε αντιμέτωποι με κρατήσεις και παρενοχλήσεις και προσπαθώ να βοηθώ και σε εκείνες τις περιπτώσεις,

Θα απορρίπτατε πρόταση Παλαιστινίων για νομική εκπροσώπηση;

Κάποιοι έρχονται σε μένα και νομίζουν πως θα τους βοηθήσω αν συνεργαστούν με το Ισραήλ. Θέλουν να βελτιώσουν τα δικαιώματά τους. Δεν τους δέχομαι.

Τώρα υπάρχει άλλη μια τάση μεταξύ των κατοίκων της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, να αποκτήσουν ισραηλινή υπηκοότητα, προκειμένου να καλυτερεύσουν την καθημερινή ζωή τους. Δεν αναλαμβάνω τέτοιες υποθέσεις.

Πόσο δύσκολο είναι, τελικά, να παραμένετε μια θυμωμένη οπτιμίστρια στους καιρούς που ζούμε- στο Ισραήλ και αλλού;

Αγαπητέ μου, δεν έχω άλλη επιλογή. Έχω τα παιδιά μου, επτά εγγόνια και πρέπει να κάνω ό,τι κάνω. Ανέκαθεν ένιωθα πως όσα έκανα τα έκανα κυρίως για αυτά, για το μέλλον, το μέλλον μας. Να μην το βάλω κάτω.

Υπάρχουν πολλοί νεαροί Ισραηλινοί που έφυγαν από τη χώρα. Εγώ δε φεύγω. Είμαι εκεί. Και το βλέπω ως καθήκον μου να βελτιώνω οτιδήποτε βρίσκεται εκεί, να μπορώ να ζω και να μένω δίπλα-δίπλα με τους Παλαιστίνιους.

Συνεχίστε τον αγώνα, λοιπόν!

Προσπαθώ, αγαπητέ μου (γέλια)!

Photo credit: Γιάννης Κοντός.

Η συνομιλία με την Λέα Τσέμελ πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 21^ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, στη διάρκεια του οποίου προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ των Ρέιτσελ Λία Τζόουνς και Φιλίπ Μπελές Συνήγορος.

Ευχαριστώ θερμά την Αλεξάνδρα Κόλια από το Γραφείο Τύπου του Φεστιβάλ για την πολύτιμη συμβολή της στη διοργάνωση της συνέντευξης.