23 χρόνια μετά το θάνατο του Κριστόφ Κισλόφσκι, ο Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ τον θυμάται

Στις 13 Μαρτίου του 1996, η μεγάλη καρδιά του Κριστόφ Κισλόφσκι, ενός από τους σημαντικότερους δημιουργούς του σύγχρονου πολωνικού σινεμά (Χωρίς τέλος, Δεκάλογος, Η διπλή ζωή της Βερόνικα, Τρία χρώματα), παύει να χτυπά. 23 χρόνια μετά, ο στενός συνεργάτης και φίλος του -και πολύ προσφιλής στο ελληνικό κοινό- συνθέτης Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ τον θυμάται και μας τον θυμίζει.

Επί μακρόν υπήρξατε συνεργάτης του Κριστόφ Κισλόφσκι. Πότε και πώς γνωριστήκατε για πρώτη φορά και ποια ήταν η αρχική σας εντύπωση γι’ αυτόν;

Ο Κριστόφ με προσκάλεσε σε μια συνάντηση στη Βαρσοβία, επειδή είχε ακούσει τη μουσική που είχα συνθέσει για την πρώτη ταινία μυθοπλασίας σε σκηνοθεσία Αντόνι Κράουζε, τη Μετεωρολογική πρόγνωση του 1982.

Το Χωρίς τέλος (1985), μια από τις πιο πολιτικές δουλειές του Κισλόφσκι, σηματοδότησε την έναρξη της επαγγελματικής συνεργασίας σας. Θα θέλατε να μου πείτε πώς «στρατολογηθήκατε» να συνθέσετε τη μουσική γι’ αυτή;

Το 1984, όταν ο Κισλόφσκι ολοκλήρωσε το φιλμ Χωρίς τέλος, με κάλεσε, μου το έδειξε και μου πρότεινε συνεργασία. Μου είπε μονάχα μια πρόταση: «Θέλω να συνθέσεις μουσική». Έπειτα από κάποιο διάστημα, συναντηθήκαμε ξανά και του είπα ότι, κατά τη γνώμη μου, η ταινία δε χρειαζόταν μουσική. Απάντησε: «Σε προσέλαβα για να συνθέσεις μουσική». Και τελικά αυτό έκανα.

Σε ένα γενικότερο επίπεδο, πώς λειτουργούσε η συνεργασία σας; Συνθέτατε διαισθητικά τη μουσική σας, η οποία στη συνέχεια με οργανικό τρόπο συνέκλινε με το σκηνοθετικό και σεναριακό όραμα του Κισλόφσκι, ή σας έδινε κάποιες ιδέες για την πλοκή εκ των προτέρων προς ανάπτυξη;

Η δουλειά πάνω στις ταινίες ήταν αρκετά τακτική, αλλά η διαφορά συνίστατο στο ότι ο Κισλόφσκι πίστευε στη δύναμη της μουσικής, πίστευε πως ήταν ένας από τους συμμετόχους στο φιλμ, πολύ σημαντικός γιατί επρόκειτο για καθαρή μεταφυσική. Πάντα έδινε ελευθερία.

Ο εμβληματικός Δεκάλογος είναι μια από πιο τις αγαπημένες μου φιλμικές δουλειές όλων των εποχών, και το σάουντρακ που συνθέσατε παίζει καθοριστικό ρόλο. Ξεχωρίζετε κάποια συγκεκριμένη σύνθεσή σας σχετιζόμενη με φιλμ του Κισλόφσκι, μια που να τη νιώθετε πιο κοντά συναισθηματικά;

Είναι δύσκολο να πω με ποια είμαι συναισθηματικά δεμένος. Θυμάμαι πιο πολύ τη συνεργασία μας στο Χωρίς τέλος. Δεν επρόκειτο καν για μουσική, αλλά για τελετουργία. Βίωσα ακόμα και την ανυπακοή της ορχήστρας, γιατί ζήτησα από τα μέλη της όχι μόνο να παίξουν, αλλά και να τραγουδήσουν. Κατόρθωσα να τα πείσω, πίστεψαν στην καλλιτεχνική ιδέα μου και όλα πήγαν πολύ καλά.

Σε ποιο βαθμό συνέβαλε η συνάντησή σας στη διαμόρφωση και την καλλιέργεια της προσωπικής σας προσέγγισης στην και της αντίληψής σας για τη μουσική και τον κινηματογράφο;

Νομίζω ότι δημιουργήσαμε μαζί μια πολύ πρωτότυπη γλώσσα. Κάθε ταινία του επενδυόταν από διαφορετικό είδος μουσικής. Καθώς, όπως προανέφερα, ο Κισλόφσκι πίστευε στη δύναμη της μουσικής, η ευθύνη μου ήταν τεράστια. Η μουσική ήταν πολύ δημιουργική και καλλιεργούσε στο κοινό την αντίληψη του φιλμ.

Εκείνη την περίοδο ούτε καν είχα συνειδητοποιήσει πόσο τεράστια ευθύνη έφερα. Ακολουθούσα τη διαίσθησή μου και δε φοβήθηκα ποτέ, πίστευα στη δουλειά μου.

Πώς θα τον περιγράφατε ως άνθρωπο και ως καλλιτέχνη; Ποιες ήταν οι πιο σημαντικές του ποιότητες και -πιθανόν- οι αδυναμίες του;

Ήταν σπουδαίος, γεμάτος χιούμορ, ένας ευαίσθητος άνθρωπος. Αυτό που μας άρεσε να κάνουμε περισσότερο εκτός από τις ταινίες ήταν σκι και πάντα αγοράζαμε εξοπλισμό για ξυλουργική.

Προσωπικά σας λείπει ή νομίζετε ότι η ανθρώπινη και η δημιουργική του «αύρα» θα συνεχίσει να γίνεται αισθητή μέσω της δουλειάς του;

Ο Κριστόφ άφησε τόσο πολλές σπουδαίες ταινίες που η ανάμνησή του θα κρατήσει για πάντα. Για εμάς που τον γνωρίζαμε είναι μια τεράστια απώλεια, ένας πραγματικός φίλος «έφυγε».

Και, τελικά, πόσο επίκαιρα είναι τα φιλμ του Κισλόφσκι όχι μόνο στην Πολωνία, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, 23 χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του και 25 μετά την απόσυρσή του από τη δημιουργία ταινιών;

Όπου κι αν πηγαίνω, όλοι γνωρίζουν για τα φιλμ του και οι άνθρωποι τα βρίσκουν πολύ σύγχρονα. Κάποια από αυτά απέκτησαν ακόμα περισσότερο νόημα, όπως το Χωρίς τέλος.

Ο Κριστόφ ήταν Πολωνός σκηνοθέτης και παρόλο που ορισμένες από τις ταινίες του γυρίστηκαν στην Πολωνία, όπως ο Δεκάλογος, είναι κατανοητές σε όλο τον κόσμο, γιατί οι παρουσιαζόμενες ιστορίες ήταν οικουμενικές και όλες κουβαλούσαν μεταφυσικό μήνυμα.

Ευχαριστώ θερμά την Eliza Dziedzic (Preisner Productions) για την πολύτιμη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.