Diamanda Galás: «Τραγουδώ όπως νιώθω»

Όσο κι αν «προβάρεις» μια κουβέντα με την Diamanda Galás, την χαρισματική μουσικό, τραγουδίστρια, περφόρμερ, συγγραφέα και ζωγράφο, όταν αυτή συμβαίνει συνειδητοποιείς ότι θα τη βιώσεις όπως της αρμόζει μόνο αν αφεθείς στη ροή της. Αυτό συνέβη και στη μεταξύ μας τηλεφωνική συνομιλία ενόψει της μοναδικής συναυλίας της στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το Σάββατο 20 Μαΐου.

Εν μέσω συναυλιών, πώς νιώθετε τη φωνή σας; Είναι σε καλή φόρμα;

Πάντα είναι σε καλή φόρμα. Mόνο όταν χρειάζεται να μιλήσω στο τηλέφωνο υπερβολικά έχω πρόβλημα με τη φωνή μου. Πολλές φορές, οι τηλεφωνικές συνομιλίες είναι κάτι δύσκολο.

Είτε πρόκειται για κάποιο ξέπνοο ψίθυρο, είτε για μια τρομακτική κραυγή, η φωνή σας είναι πολύ ιδιαίτερη, προξενώντας σε πολλούς μια ανησυχαστική αισθητηριακή εμπειρία.

Τραγουδώ όπως νιώθω, είναι κάτι φυσικό. Δε με ανησυχούν όλες αυτές οι περιγραφές. Τραγουδώ πολύ καιρό, ξέρεις. Έχω, λοιπόν, μελετήσει τoυς στίχους ενός τραγουδιού, την εξέλιξη και τη μελωδία του, προκειμένου να το γνωρίσω. Πρέπει να καταλάβεις ένα τραγούδι πολύ καλά, πριν το τραγουδήσεις.

Πειραματίζεστε με διάφορες μουσικές παραδόσεις και μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης σε μια εποχή που κάτι τέτοιο δεν αποτελεί τη νόρμα, η οποία αποδίδει.

Είσαι πολύ έξυπνος που το λες αυτό. Οι άνθρωποι θέλουν να τους πεις: «Eίσαι καλλιτέχνις των μπλουζ;», «είσαι καλλιτέχνις της τζαζ;», «είσαι καλλιτέχνις της ηλεκτρονικής μουσικής;» Por favor (στα ισπανικά), γιατί μου κάνετε αυτές τις ανοήτες ερωτήσεις; Γιατί δε μ’ αφήνετε απλώς να είμαι μουσικός; Ως μουσικός, είμαι οτιδήποτε ακούω. Παίζω, εξάλλου, μουσική - πιάνο και όργανο- από όταν ήμουν νέα. Έχω μάθει, επομένως, διαφορετικές παραδόσεις τραγουδιού, πολλές διαφορετικές παραδόσεις. Αν, λοιπόν, τραγουδώ ελληνική μουσική, είναι επειδή μπορώ. Αν τραγουδώ αιγυπτιακή, είναι γιατί μπορώ. Γιατί, επομένως, να μην το κάνω, αν το μπορώ;

Τι σας ελκύει στη σκοτεινή πλευρά του ανθρώπινου ψυχισμού;

Πες μου, από ποια κουλτούρα προέρχεσαι;

Από Ελλάδα.

Τι; Είσαι Έλληνας; (Στα ελληνικά). Και με ρώτησες γιατί κάνω ό,τι κάνω (στα αγγλικά), γιατί έγινα ό,τι έγινα; Γιατί είμαι Ελληνίδα (στα ελληνικά). Στα ελληνικά έχουμε την αρχαιοελληνική τραγωδία. Υποφέρουμε τόσο πολύ, οι Έλληνες υποφέρουμε τόσο πολύ (στα αγγλικά).

Πόσο κόντα αισθάνεστε, λοιπόν, στην Ελλάδα, στην ελληνική πραγματικότητα;

Το ίδιο (στα ελληνικά). Γεννήθηκα στην Ελλάδα, έχω τις ίδιες εμμονές, την ίδια τρέλα με έναν Έλληνα. Η μητέρα είναι σαν τον άγιο της οικογένειας. Είμαι τόσο ευτυχισμένη που μιλάμε, ποτέ δεν κουβεντιάζω με Έλληνες, ποτέ δεν έχω την ευκαιρία να μιλήσω ελληνικά. Δεν ξέρω γιατί. Δεν πηγαίνω στην ελληνική ορθόδοξη εκκλησία, γιατί δε με νοιάζει να το κάνω. Οι άνθρωποι, με τους οποίους κυρίως μιλάω, είναι Μεξικανοί, Κεντροαμερικανοί και Ισπανοί, γιατί υπάρχουν τόσοι πολλοί εδώ στις Η.Π.Α. Οι Έλληνες και οι Μεξικανοί έχουμε πολλά κοινά, οι αρχαίες κουλτούρες μας έχουν πολλά κοινά, καταλαβαίνουμε την τελετουργία του θανάτου κι έχουμε εμμονή μ’ αυτή.

Σ’ ενα από τα κείμενά σας αναφέρετε πως, για σας, η Ελλάδα είναι πιο κοντά στη Μικρά Ασία και ότι είναι υπερβολικά αρχαία, ώστε να θεωρηθεί ευρωπαϊκή.

Δεν είμαστε Ευρωπαίοι, είμαστε Μικρασιάτες, άνθρωποι από τη Μέση Ανατολή. Είμαι κομμάτι όλων αυτών των παραδόσεων. Όταν έρχεται στο μυαλό των ανθρώπων η Ελλάδα, είναι μια αναθεματισμένη τουριστική βιομηχανία.

Αναφέρετε τόσα πολλά σχετικά με τη θρησκεία- κι όχι μόνο στα τραγούδια σας-, ενώ είστε, επίσης, πολύ επικριτική απέναντι στην οργανωμένη της εκδοχή. Πώς συνδέεστε μ’ αυτή, γενικότερα- φιλοσοφικά, ηθικά, αισθητικά;

Είμαι άθεη. Όταν ο Θεός με προσκαλέσει σε δείπνο, θα το δούμε. Αλλά ουδέποτε έχω προσκληθεί σε ένα δείπνο από τον Θεό, ούτε και μου έχει κάνει κάποιες χάρες. Στην πραγματικότητα, δε μ’ ενδιαφέρει ο Θεός, αλλά οι άνθρωποι και τι εμείς μπορούμε να κάνουμε. Δεν περιμένω για τον σωτήρα, ξέρεις. Δε μ’ ενδιαφέρει και τόσο αυτού του είδους η φιλοσοφία, γιατί σημαίνει πως θα κάτσω εδώ και δε θα κάνω τίποτα.

Σας κατανοώ απόλυτα, γιατί κι εγώ είμαι άθεος.

Το καταλαβαίνεις, γιατί είσαι Έλληνας. Πόσες φορές δε δεχτήκαμε εισβολή από τόσες διαφορετικές ομάδες; Πώς μπορούμε να ελπίζουμε στον Θεό; Είπα, κάποτε, στην Μαρία Φαραντούρη την ιδέα μου: «Ένας ελληνορθόδοξος άθεος έχει μια βεβαιότητα για τον Διάβολο και καμιά ελπίδα για τον Θεό». Και συμφώνησε μαζί μου.

Κι ο θάνατος; Πολλά από τα τραγούδια σας περιστρέφονται γύρω απ’ αυτόν. Νιώθετε συμφιλιωμένη με το θάνατο;

Φοβάμαι το θάνατο, τον φοβάμαι τόσο πολύ. Δεν τον θέλω. Φοβάμαι για την μητέρα μου, την μόνη που μου έχει απομείνει από την οικογένειά μου. Φοβάμαι τόσο για εκείνη. Όταν πεθάνει, δεν ξέρω τι θα σκεφτώ. Δε θα ξέρω γιατί θα πρέπει να συνεχίσω να ζω.

Eίναι ηλικιωμένη;

Είναι 89 χρονών.

Τουλάχιστον έχει ζήσει μια γεμάτη ζωή.

Ναι, αλλά δεν είναι ποτέ αρκετό. Οι άνθρωποι, όταν πεθαίνουν, εκτός κι αν είναι πολύ άρρωστοι, λένε: «Όχι, δεν έχω τελειώσει με τη δουλειά μου!» (Γέλια).

Μιας και αναφέρεστε σε «δουλειά», σας ενδιαφέρει πώς θα σας θυμούνται- τόσο οι οικείοι, όσο και το κοινό;

Ξέρεις πώς θα με θυμούνται. Κάποιοι θα με θυμούνται ως απολύτως τρελή, και κάποιοι άλλοι με ένα πολύ θετικό τρόπο. Αλλά δεν μπορώ να κάνω τίποτα γι’ αυτό. Το μόνο που μπορώ να κάνω, είναι να συνεχίσω ό,τι κάνω. Γράφω πολύ, καθώς ξέρεις, και τραγουδώ, και παίζω πιάνο. Το γράψιμο δοκιμίων και κειμένων είναι για μένα εξίσου σημαντικό με τη μουσική. Γιατί οι άνθρωποι είναι ανόητοι και χρειάζεται να τους εκπαιδεύουμε.

Ζωγραφίζετε, επίσης.

Ω, ναι, ζωγραφίζω και το αγαπώ. Με βοηθά να επιβιώνω, κατά κάποιο τρόπο. Έχουμε διαφορετικούς τρόπους να λέμε την αλήθεια, ξέρεις. Η ζωγραφική προέρχεται από ένα διαφορετικό μέρος σε σύγκριση με τη μουσική.

Για διάβασμα έχετε χρόνο;

Διαβάζω πολύ τελευταία σχετικά με τη γενοκτονία των Ελλήνων από το 1914 μέχρι το 1923 και τη γενοκτονία στην Κύπρο. Δεν υπάρχει αρκετό ακαδημαϊκό ενδιαφέρον γι’ αυτά τα ζητήματα. Μας αντιμετωπίζουν σαν μια νεκρή κουλτούρα, που κάποτε ήταν ήταν σπουδαία, που μπορούν να κλέψουν τα πάντα από μας, και δεν έχουμε καμία δύναμη. Δεν έχουμε δύναμη πια (στα ελληνικά).

Οι δύο καινούριες σας δουλειές έχουν κυκλοφορήσει. Στο All the way, υπάρχει μια σύνθεση, το ξαναδούλεμα του You don’t know what love is. Η αγάπη, λοιπόν; Είναι μια χαμένη μάχη στις μέρες μας;

Ω, Θεέ μου. Η αγάπη είναι ο Διάβολος (στα ελληνικά). Είναι η χειρότερη εμπειρία για μένα, κάτι από το οποίο προσπαθώ να μείνω μακριά, γιατί είναι πολύ επικίνδυνο. Στους Έλληνες, ξέρεις, γι’ αυτό το λόγο αρέσουν τόσο τα τραγούδια για τον έρωτα και το θάνατο. Γιατί είναι πολύ κοντά. (Γέλια).

Πόσο καιρό έχετε να έρθετε στην Ελλάδα;

Κοντά στα οκτώ χρόνια. Αλλά η μητέρα μου ήταν άρρωστη. Και μου είπαν: «Της απομένουν τρία χρόνια ζωής». Λέω «όχι». Πήγα να την δω. Έμεινα μαζί της πέντε χρόνια, κι η μητέρα μου εξακολουθεί να ζει. Δε θέλω, λοιπόν, ν’ ακούω όλες αυτές τις βλακείες για το θάνατο, ούτε για γιατρό (στα ελληνικά). Δε θα μπορούσα να κάνω περιοδεία στην Ευρώπη, αν ήξερα ότι η μητέρα μου πέθαινε. Ποιος νοιάζεται για τη γαμημένη καριέρα; Μπορείς πάντα να επιστρέψεις σ’ αυτή, αλλά έχεις μόνο μία μάνα (στα ελληνικά).

Ευχαριστώ!

Γεια χαρά! (Στα ελληνικά).

Ευχαριστώ την Diamanda Galás από τα βάθη της καρδιάς μου για την τηλεφωνική μας συνομιλία.

Ευχαριστώ, επίσης, θερμά, τους Gedney Barclay, τον studio manager, και τον Jonathan Williger, τον εκπρόσωπο τύπου της, για την υπερ-πολύτιμη συμβολή τους στον προγραμματισμό της συνέντευξης.

Το προσωπικό site της Diamanda Galás είναι http://diamandagalas.com/

Η Diamanda Galás δίνει μια μοναδική συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη) το Σάββατο 20 Μαΐου στις 8 το βράδυ.