Αν Φοντέν: «Ποτέ δεν ένιωσα τη γυναικεία φύση μου ως επαγγελματικό εμπόδιο»

Η πίστη, η λύτρωση, η απροσδόκητη μητρότητα και η ευτυχία είναι οι κύριοι άξονες της πιο πρόσφατης ταινίας της Αν Φοντέν Η ενοχή των αθώων. Βασισμένο σε πραγματικά περιστατικά, το φιλμ αφηγείται την ιστορία των καλογριών μιας μονής στη βόρεια Πολωνία, θυμάτων βιασμού από Σοβιετικούς στρατιώτες οι οποίες εγκυμονούν, και της Ματίλντ, νεαρής Γαλλίδας κομμουνίστριας γιατρού, που σταδιακά γίνεται η εξομολόγος και βοηθός τους. Η Ενοχή των αθώων απέσπασε το βραβείο κοινού στο φετινό Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου Αθήνας και προβάλλεται από τις 11 Μαΐου στις αίθουσες. Συνομιλώντας με την Αν Φοντέν.

Η πιο πρόσφατη μέχρι σήμερα ταινία σας Η ενοχή των αθώων είναι βασισμένη σε πραγματικά περιστατικά και καταπιάνεται με μια πλειάδα ζητημάτων- από τη μεταπολεμική ζωή στην Πολωνία και τους διαφορετικούς τρόπους, με τους οποίους γίνεται αντιληπτή η πίστη και η λύτρωση, μέχρι τα σημάδια που αφήνει ο βιασμός, όλα ενταγμένα σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό και ιστορικό πλαίσιο. Τι σας ώθησε να μεταφέρετε αυτή την ιστορία σε ταινία;

Δεν μπορώ να πω ότι το οποιοδήποτε ιστορικό ή πολιτικό πλαίσιο υπήρξε ποτέ το κίνητρό μου όσον αφορά στη δημιουργία φιλμ. Σ’ αυτή την περίπτωση, η ανάγκη προέκυψε από συναισθηματικά ζητήματα που διακυβεύονται από όλες τις ατομικές οπτικές γωνίες, από όλους τους κεντρικούς χαρακτήρες. Πώς αντιμετωπίζεις την απροσδόκητη μητρότητα, όταν συγκρούεται με τους πρωταρχικούς κανόνες, τους οποίους έχεις επιλέξει ν’ ακολουθείς; Ποιο δρόμο να πάρεις, όταν κανένας δε σου επιτρέπει να ζήσεις τη ζωή που πίστευες ότι ήταν προορισμένη για σένα; Και πώς μπορείς να δημιουργήσεις ζωή και ευτυχία μέσα από μια εντελώς καταστροφική κατάσταση;

Το σενάριο γράφτηκε από κοινού από διαφορετικά άτομα. Πώς το καθένα από αυτά συνέβαλε στην τελική του εκδοχή; Ήσασταν εκείνη που είχε τον «τελευταίο λόγο», συνυφαίνοντας τα επιμέρους ατομικά «νήματα»;

Η συγγραφική διαδικασία, η οποία στην πραγματικότητα αφορά σε 4 άτομα, συντελέστηκε σε 2 διαφορετικά στάδια. Αρχικά, η Αλίς Βιάλ και η Σαμπρίνα Μπ. Καρίν έγραψαν ένα προσχέδιο, βασισμένο σε όσα τους είχε πει η ανιψιά της πραγματικής Ματίλντ, που το όνομά της ήταν Μαντλέν Πογιάκ. Έπειτα, ο Πασκάλ Μπονιτσέρ, με τον οποίο συχνά συνεργαζόμαστε, κι εγώ αναλάβαμε δράση. Όλα εξελίχτηκαν πολύ ομαλά και οι 2 αρχικές σεναριογράφοι δε δυσκολεύτηκαν να κατανοήσουν ότι ήθελα να κάνω την ιστορία «δική μου», έτσι ώστε να σκηνοθετήσω το φιλμ από μέσα.

Η Ενοχή των αθώων συχνά θυμίζει τόσο την Ida, όσο και, κατά τη γνώμη μου, το Κατίν. Χρησιμοποιήθηκε οποιοδήποτε από τα 2 αυτά φιλμ ως σημείο αναφοράς ή αφετηρίας αισθητικά, θεματικά ή πολιτικά;

Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν έχω δει το Κατίν- υποθέτω πως εννοείς την ταινία του Βάιντα. Όσο για την Ida, την έχω δει και μου άρεσε πολύ, αλλά δεν μπορώ να πω ότι υπήρξε σημείο αναφοράς καθ’ οιονδήποτε σημαντικό τρόπο. Πέρα από ένα κοινό υπόβαθρο- τη μεταπολεμική Πολωνία το χειμώνα!-, νομίζω πως οι ιστορίες, οι χαρακτήρες, τα διακυβευόμενα συναισθήματα και οι οπτικές επιλογές είναι εντελώς διαφορετικά.

Οι ερμηνείες του cast, κυρίως των ηθοποιών που υποδύονται τις καλόγριες, είναι ομοιόμορφα εξαιρετικές, πετυχαίνοντας να φέρουν στην επιφάνεια όλη την πολυπλοκότητα και τις αντιφάσεις των αντίστοιχων χαρακτήρων. Συνολικά, αυτό υπήρξε αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς; Αισθάνεστε ότι αυτές είναι οι βασικές πρωταγωνίστριες της ταινίας σας;

Πράγματι ήταν ομαδική δουλειά. Οι Πολωνές ηθοποιοί είναι εξαιρετικά εργατικές και αφοσιωμένες. Καθώς έπρεπε να μένουμε στο ίδιο ξενοδοχείο, στην ίδια μικρή πόλη στη βόρεια Πολωνία, το cast και το συνεργείο ταχύτατα διαμόρφωσαν ένα είδος κοινότητας όχι διαφορετικό από εκείνο της μονής. Οι ηθοποιοί μοιράζονταν όλα τα γεύματα και συνέχιζαν να κάνουν πρόβες, να συζητούν, να σκέφτονται και να μιλάνε για τους ρόλους τους πρακτικά σε μόνιμη βάση. Ήδη είχα παρατηρήσει πως ένα ορισμένο είδος απομόνωσης μπορεί πραγματικά να βοηθήσει τους ηθοποιούς να εστιάσουν στην ερμηνεία τους και να τη βελτιώσουν, με την προϋπόθεση ότι η συλλογική αύρα είναι θετική, γεγονός που συνέβη εδώ. Για παράδειγμα, νομίζω πως η αντιπαράθεση ανάμεσα στην Αδερφή Μαρία και την Ηγουμένη αναδείχτηκε από το γεγονός ότι η Άγκατα Μπούζεκ και η Άγκατα Κουλέσα είναι εξαιρετικά καλές φίλες και απολάμβαναν η μία την παρέα της άλλης διαρκώς.

Αναφορικά με τον χαρακτήρα της Ματίλντ (Λου ντε Λαάζ), είχα την αίσθηση ότι ήταν λιγότερο καλά ανεπτυγμένος από τους υπόλοιπους, κυρίως υπό την έννοια της εξερεύνησης των αντιφάσεών του. Πώς, για παράδειγμα, μια νεαρή κομμουνίστρια ιδεολόγος κατόρθωσε να συμφιλιώσει τα πολιτικά της ιδανικά με τις αγριότητες που διαπράχτηκαν από ορισμένους Σοβιετικούς στρατιώτες των ίδιων πεποιθήσεων;

Δικαιούσαι, ασφαλώς, να έχεις αυτή την άποψη, αλλά δεν αντιμετωπίζω πραγματικά το ρόλο της Ματίλντ υπό το πρίσμα των αντιφάσεων. Το γεγονός ότι μια χούφτα μεθυσμένοι στρατιώτες συμπεριφέρονται τόσο άσχημα όσο συμπεριφέρονται δε θα έθετε ένα τέτοιο ιδεολογικό πρόβλημα για μένα. Γνωρίζει πως ο πόλεμος συνδέεται με πολλές ωμότητες. Και, παρότι ανοίγεται στα βάσανα των καλογριών, αυτό δεν υπονοεί μια αλλαγή στις πολιτικές της πεποιθήσεις...

Δε βλέπουμε συχνά πολεμικά φιλμ για και από γυναίκες. Πώς το ερμηνεύετε;

Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ερμηνεία, πέρα από την επισήμανση πως ο πόλεμος γίνεται γενικά αντιληπτός ως «ανδρική ιδέα». Αλλά έχεις δίκιο- πρέπει να αναρωτιόμαστε «γιατί;» πιο συχνά.

Η Ενοχή των αθώων απέσπασε το βραβείο κοινού στο φετινό Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου της Αθήνας. Είναι ένα βραβείο, ιδίως κάποιο προερχόμενο από κοινό, μια ανταμοιβή για σας; Και τι σημαίνει να είστε σκηνοθέτρια σε μια ανδροκρατούμενη βιομηχανία;

Ασφαλώς, ένα βραβείο είναι μια ανταμοιβή. Τούτου λεχθέντος, προσπαθώ να μην έχω υπερβολική εμμονή με τα βραβεία, γιατί είναι πάντα επικίνδυνο να κάνεις μια ταινία προσδοκώντας να εγκωμιαστείς. Όσο για την ανδροκρατούμενη βιομηχανία, είμαι αρκετά τυχερή που δουλεύω στη Γαλλία, όπου η δημιουργία ταινιών δεν είναι τόσο ανδρικό μονοπώλιο. Ποτέ δεν ένιωσα τη γυναικεία φύση μου ως επαγγελματικό εμπόδιο. Γνωρίζω, ωστόσο, ότι η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική, και σίγουρα λιγότερο εύκολη, για τις σκηνοθέτριες σε πολλές άλλες χώρες.

Ευχαριστώ θερμά τον παραγωγό της ταινίας Philippe Carcassonne για την ουσιαστική συμβολή του στην πραγματοποίηση της συνέντευξης με την σκηνοθέτρια.

Η ταινία της Αν Φοντέν Η ενοχή των αθώων προβάλλεται στις αίθουσες από τις 11 Μαΐου σε διανομή της Feelgood Entertainment.