Nathalie Álvarez Mesén: «Με ενδιαφέρει το πώς η γυναίκα ξεφορτώνεται την πατριαρχία»

 

Nathalie Álvarez Mesén (Φωτογραφία: Esteban Chinchilla)

Μια θρησκευόμενη σαραντάχρονη ανακαλύπτει τον εαυτό της και αφυπνίζεται σεξουαλικά στην ασυνήθιστη, ξεχωριστή ταινία Η Κλάρα μόνη, σε σκηνοθεσία της κοσταρικάνικης καταγωγής Nathalie Álvarez Mesén.

Το φιλμ απέσπασε τον Αργυρό Αλέξανδρο στο 62^ο ΦΚΘ και προβάλλεται στο πλαίσιο του 5^ου Φεστιβάλ wift.gr (24-28 Νοεμβρίου). Μια κουβέντα με την σκηνοθέτρια.

Είσαι σκηνοθέτρια κοσταρικάνικης καταγωγής και σουηδικής υπηκοότητας. Ιδιαίτερο «χαρμάνι», ομολογουμένως! Θα ήθελες να μου πεις περισσότερα για το υπόβαθρό σου;

Γεννήθηκα στη Σουηδία, αλλά η μητέρα μου είναι Κοσταρικανή κι ο πατέρας μου Ουρουγουανός. Όταν ήμουν έξι-εφτά χρονών μετακομίσαμε στην Κόστα Ρίκα, όπου έγινα άνθρωπος και πήγα σχολείο.

Έπειτα γύρισα στη Σουηδία για να σπουδάσω θέατρο παντομίμας, σωματικό θέατρο.

Οπότε το θέατρο αποτελεί το σημείο εκκίνησης της ενασχόλησης σου με τις τέχνες.

Στη συνέχεια καταπιάστηκα με τη συγγραφή σεναρίων και έλαβα το master μου στη συγγραφή σεναρίων από το Πανεπιστήμιο Columbia στις Η.Π.Α.

Πώς συναντιούνται αυτοί οι «κόσμοι», του σωματικού θεάτρου και του κινηματογράφου, στην περίπτωσή σου;

Με ενδιαφέρει η εξερεύνηση των λεπτομερειών, και ήθελα να το κάνω με τη βοήθεια της κάμερας.

Από την άλλη, υπήρχε το ζήτημα της γλώσσας.

Μετακομίζοντας στην Κόστα Ρίκα, όπου έκανα πολύ θεατρικό αυτοσχεδιασμό, ξέχασα τα σουηδικά μου.

Στη συνέχεια, μέσα από τις σύντομες ανθρωπολογικές σπουδές μου εντυπωσιάστηκα από τα εθνογραφικά ντοκιμαντέρ που παρακολούθησα, και κατόπιν εγγράφηκα σε κινηματογραφική σχολή για δύο χρόνια.

Τώρα χρησιμοποιώ τα εργαλεία του θεάτρου παντομίμας για να φτιάχνω ταινίες.

Η απόσταση ανάμεσα στα δύο είναι πολύ μικρή: και τα δύο έχουν οπτικό χαρακτήρα και είναι προσανατολισμένα στον ήχο.

Το Η Κλάρα μόνη, μεγάλου μήκους ντεμπούτο σου μυθοπλασίας, είναι μια ιστορία για μια γυναίκα στον δρόμο της αυτο-ανακάλυψης και της σεξουαλικής αφύπνισης/απελευθέρωσης.

Και αυτοθεραπείας.

Wendy Chinchilla Araya

Η ενσάρκωση του χαρακτήρα της υποστηρίζεται από την θαυμάσια ηθοποιό Wendy Chinchilla Araya, που δεν είναι καν επαγγελματίας.

Είναι τώρα!

Πού την ανακάλυψες;

Ήξερα ότι υπήρχε από την περίοδο που παρακολουθούσα χορευτικές παραστάσεις.

Όταν την εντόπισα ως συμμετέχουσα σε μια από αυτές, αφότου είχα επιστρέψει στην Κόστα Ρίκα, «έλαμπε» πιο πολύ από κάθε άλλο άτομο.

Δεν μπορείς να σταματήσεις να την παρακολουθείς, και το εύρος των κινήσεών της είναι απίστευτο.

Την κάλεσα για casting, λοιπόν, ήταν η δεύτερη, και την ερωτευτήκαμε. Το αρχικό σενάριο δεν της ταίριαζε, όμως, γιατί αφορούσε σε άτομο νεότερης ηλικίας. Κι έτσι άρχισα να το ξαναγράφω, με εκείνη στο μυαλό μου.

Πολλούς μήνες αργότερα είχαμε στα χέρια μας ένα καλύτερο σενάριο, και στη συνέχεια η Wendy συμμετείχε στο casting των υπόλοιπων χαρακτήρων, τους οποίους βρήκαμε στον δρόμο, σε πανηγύρια ή μέσω Facebook.

Στην Κόστα Ρίκα γυρίστηκε το φιλμ;

Ναι, σχετικά κοντά στην πρωτεύουσα. Η τοποθεσία μοιάζει ακατέργαστη, αλλά δεν ήμασταν στη μέση του πουθενά.

Ήταν σημαντικό για σένα να γίνουν τα γυρίσματα στη χώρα;

Δεν έκανα την ταινία απλά και μόνο για να τη γυρίσω εκεί, αλλά όταν άρχισα να γράφω το σενάριο, ήταν σαφές ότι η πρωταγωνίστρια καταγόταν από την Κόστα Ρίκα.

Μεγάλο μέρος του φιλμ βασίζεται, εξάλλου, σε μνήμες δικές μου όσο και της συν-σεναριογράφου Maria-Camila Arias, η οποία έχει κολομβιάνικη καταγωγή.

Ήθελα, επίσης, να είμαι μέρος της κοσταρικάνικης κινηματογραφικής βιομηχανίας, που τώρα αναπτύσσεται. Κι αυτό είναι συναρπαστικό.

Κι ο χαρακτήρας της Κλάρα είναι συναρπαστικός. Σπάνια συναντάμε στη μεγάλη οθόνη χαρακτήρες τόσο ασυνήθιστους, δυσερμήνευτους και περίπλοκους.

Θα ήθελες να μου μιλήσεις για τα ενδιαφέροντα, τις επιθυμίες και την ανάγκη της να ανοιχτεί και να μεταφερθεί κάπου αλλού- κυριολεκτικά και μεταφορικά;

Δύσκολη ερώτηση.

Ο χαρακτήρας της Κλάρα αποτελεί προϊόν επεξεργασίας ενός ερωτηματολογίου στο πλαίσιο των κινηματογραφικών σπουδών μου.

Την ανακάλυπτα για μεγάλο χρονικό διάστημα -πρώτα μόνη μου και στη συνέχεια μαζί με την Wendy-, κι ίσως ακόμα δε γνωρίζω όλα τα μυστικά της.

Σε μεγάλο βαθμό θέλει να σπάσει το «καλούπι» της αγνότητας και των πατριαρχικών παραδόσεων που μας έχουν κληρονομηθεί κοινωνικά- στην περίπτωσή της, πιο πολύ από γυναικεία πρότυπα.

Wendy Chinchilla Araya

Ενδιαφέρον που το επισημαίνεις, γιατί, στην περίπτωση της Κλάρα, η καταπίεση που υφίσταται δεν προέρχεται από άντρες, αλλά κυρίως από την μητέρα της.

Δεν προέρχεται από άντρες, αλλά από μια κοινωνία κυριαρχούμενη από άντρες.

Από μια πατριαρχικά δομημένη κοινωνία.

Ακριβώς. Από το χέρι της μητέρας, αλλά με το μυαλό της πατριαρχίας.

Οπότε αρχίσαμε να την «ανασκάπτουμε» ως χαρακτήρα, και σε έναν βαθμό αποτελεί συμπύκνωση πραγμάτων που όλοι επιθυμούμε.

Βρίσκεται σε μια θέση μέσα από την οποία υποτίθεται πως πρέπει να θεραπεύσει άλλους ανθρώπους, αλλά ποτέ δεν είχε τον χρόνο να θεραπεύσει τον εαυτό της.

Στην ίδια θέση τοποθετούμαστε -όχι αποκλειστικά- ως γυναίκες λόγω της εικόνας της άγιας και άσπιλης μητέρας. Η Κλάρα μοιάζει ακόμα πιο άγια.

Αυτή η αγιότητα αντικατοπτρίζεται και στο λευκό άλογο.

Και οι δύο χαρακτήρες ανακαλύπτουν -ή ανακαλύπτουν εκ νέου- αυτό που πάντα ήξεραν ότι είναι και είχαν καταπιέσει.

Πάντα το ήξεραν, αλλά πρώτα έπρεπε να αποβάλουν όλα τα στρώματα της κοινωνικής καταπίεσης.

Γι’ αυτό και είναι σημαντικό που η ταινία είναι γυρισμένη σε φυσικό περιβάλλον.

Γιατί, λοιπόν, είναι τόσο έντονη η σύνδεση με τη φύση, τη γη, το χώμα;

Ήθελα η ταινία να είναι πολύ γειωμένη. Ως αποτέλεσμα αυτής της επιθυμίας ήταν και η πρωταγωνίστρια πολύ γειωμένη. Η μόνη συμβιωτική σχέση στη ζωή της είναι με τη φύση και τα ζώα. Μόνο αυτή κι αυτά δεν απαιτούν κάτι από εκείνη.

Στη φύση, εξάλλου, είσαι με τον εαυτό σου, δε χρειάζεται να υποδυθείς κάποιον ρόλο. Γι’ αυτό και νιώθεις τόσο απελευθερωμένη εκεί.

Και αφήνεσαι.

Σε κάποιες κοινωνίες είμαστε πολύ επικεντρωμένες στο να διαχωρίζουμε τον εαυτό και το σώμα μας από τη φύση. Η Κλάρα αντιμετωπίζει τον εαυτό της και τη φύση ως ένα.

Wendy Chinchilla Araya

Η επανασύνδεση με τη φύση αποτυπώνεται στο φιλμ υπέροχα όσο και υπαινικτικά.

Θα ήθελα, όμως, να θίξω το ζήτημα της θρησκείας, μια ακόμα κυρίαρχη αναφορά. Είναι κυρίαρχο στοιχείο και στην καθημερινότητα των Κοσταρικανών;

Η θρησκεία είναι παρούσα ακόμα και σε περιπτώσεις οικογενειών που δεν είναι θρησκευόμενες.

Έχει την τάση να εισχωρεί σταδιακά στις παραδόσεις. Μιας και πρόκειται για πατριαρχική θρησκεία, ξαφνικά οι παραδόσεις είναι πατριαρχικές και οι άνθρωποι δεν τις αντιμετωπίζουν ως θρησκευτικές, αλλά ως κομμάτι της κοινωνίας.

Τώρα, όμως, αισθάνομαι ότι οι άνθρωποι θέλουν να ξεφύγουν από τη θρησκεία.

Προσωπικά δεν είμαι θρησκευόμενη -είναι η οικογένειά μου-, αλλά σέβομαι πολύ κάποιες πτυχές της θρησκείας και το πώς δημιουργεί κοινότητες.

Στην Κόστα Ρίκα υπάρχει πολύ εντονότερη αίσθηση κοινότητας, σε αντίθεση με τη Σουηδία. Τούτου λεχθέντος, η θρησκεία όντως αναπαράγει πολύ ανθυγιεινές νόρμες.

Προσπαθώ, ωστόσο, να αποτυπώσω τον χαρακτήρα της Κλάρα με σεβασμό και να κάνω ακόμα και θρησκευόμενους ανθρώπους να καταλάβουν γιατί πρέπει να ξεφύγει.

Ήμουν, μάλιστα, πολύ νευρική ενόψει της κοσταρικάνικης πρεμιέρας της ταινίας πριν από δύο εβδομάδες, αλλά στην πραγματικότητα το φιλμ έγινε δεκτό πολύ θετικά και από θρησκευτικές κοινότητες.

Μπορούσαν να καταλάβουν τον διαχωρισμό θρησκείας-πνευματικότητας: η θρησκεία μπλοκάρει και περιορίζει, η πνευματικότητα ανοίγει «πόρτες» και «παράθυρα».

Με συγκίνησε όταν μια γυναίκα σηκώθηκε μετά από κάποια προβολή λέγοντας ότι μια ζωή ντρεπόταν για τη σεξουαλικότητά της ή ένας λευκός ετεροφυλόφιλος πενηντάρης ήταν με δάκρυα στα μάτια, γιατί επίσης συνδέθηκε με κάτι.

Η Κλάρα φαίνεται, πάντως, να δραπετεύει.

Ναι, αλλά αυτό που με ενδιαφέρει είναι το πώς η γυναίκα ξεφορτώνεται την πατριαρχία που είναι ριζωμένη στο σώμα της.

Χρειάζεται να συντελεστεί αλλαγή μέσα από κάθε γενιά, γι’ αυτό και κάνουμε ταινίες. Το προσπαθούμε εδώ και πολλές γενιές. Η γιαγιά μου «έσπασε» κάποιους κανόνες, η μητέρα μου έκανε τη δική της επανάσταση, κι εγώ τη δική μου.

Αν ποτέ κάνω παιδί, ελπίζω να κάνει την επανάστασή του ακολουθώντας εμένα. Μόνο έτσι θα προοδεύσουμε.

Ποια είναι η κατάσταση στην Κόστα Ρίκα αυτή τη στιγμή όσον αφορά στον τρόπο που το έμφυλο ζήτημα γίνεται αντιληπτό και βιώνεται;

Η έκτρωση είναι ακόμα παράνομη. Ο γάμος μεταξύ ομοφυλόφιλων, ωστόσο, έχει νομιμοποιηθεί.

Όταν έφυγα από την Κόστα Ρίκα στα δεκαοκτώ μου, αυτές οι συζητήσεις δεν είχαν καν ξεκινήσει. Μετά έμαθα για τον φεμινισμό και ότι είχα ζήσει καταπιεσμένη όλη μου τη ζωή.

Η οικογένειά μου από την πλευρά του πατέρα μου είναι φιλελεύθερη, αν και υπερπροστατευτική, γιατί ζούμε σε μια κοινωνία που σκοτώνει τις γυναίκες. Η πλευρά της μητέρας μου είναι πιο θρησκευόμενη.

Πάντως τα πράγματα αλλάζουν, γιατί καθώς οι άνθρωποι εκτίθενται στον κόσμο, γίνονται πιο ανεκτικοί. Αυτό είναι το καλό της παγκοσμιοποίησης, αν υπάρχει κάτι καλό σ’ αυτή! Ανοίγει, όμως, «πόρτες» και στο μίσος.

Αυτόν τον καιρό δουλεύεις πάνω στο επόμενο φιλμ σου.

Θα είναι το δεύτερο μέρος μιας ανεπίσημης τριλογίας.

Για τον χαρακτήρα της Κλάρα δουλέψαμε με την Wendy πάνω στον εσωτερικό «λύκο».

Στην επόμενη ταινία μου θα δουλέψω πάνω στον εσωτερικό και τον εξωτερικό «λύκο». Πρόκειται για μια τροπική γοτθική ιστορία εκτυλισσόμενη στην αποικιακή Λατινική Αμερική.

Θίγει ζητήματα πατριαρχίας, ρατσισμού και μισογυνισμού και το πώς κατεδαφίζεις αυτές τις δομές. Οι χαρακτήρες του «σπάνε» τη δραματουργία και αποκτούν επίγνωση.

Η ταινία της Nathalie Álvarez Mesén Η Κλάρα μόνη προβάλλεται στο πλαίσιο της διαδικτυακής εκδοχής του 5^ου Φεστιβάλ wift.gr|50/50 Ισότητα και στον Κινηματογράφο (24-28 Νοεμβρίου).

Πραγματοποίησε την πανελλήνια πρεμιέρα της στο πλαίσιο του 62^ου ΦΚΘ, όπου απέσπασε το Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής-Αργυρός Αλέξανδρος.