George Peter Barbari: «Ο Λίβανος δε σου επιτρέπει να είσαι αυτό που είσαι»

 

George Peter Barbari (Φωτογραφία: Γιάννης Κοντός)

«Ανατομία» (αντρικής) σεξουαλικής ενηλικίωσης και κριτική των πατριαρχικών δομών της λιβανέζικης κοινωνίας, η ταινία Ο θάνατος ενός παρθένου και η αμαρτία τού να μη ζεις του Λιβανέζου George Peter Barbari προβάλλεται στο 62^ο ΦΚΘ.

Εκεί συναντήσαμε τον χειμαρρώδη σκηνοθέτη της.

Παραθέτεις Χαλίλ Τζιμπράν τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος του μεγάλου μήκους ντεμπούτου σου μυθοπλασίας Ο θάνατος ενός παρθένουκαι η αμαρτία τού να μη ζεις. Ποια είναι η σχέση σου με τη δουλειά του ως αναγνώστης;

Ο Χαλίλ Τζιμπράν ανέκαθεν υπήρξε μεγάλη έμπνευση για μένα καθώς μεγάλωνα.

Πάντα αναζητάς καλλιτέχνες που κατάγονται από τον ίδιο τόπο που κατάγεσαι κι εσύ.

Στον Λίβανο, συγκεκριμένα, οι αγώνες έχουν παραμείνει οι ίδιοι για μεγάλο διάστημα, κι ο Τζιμπράν αφορίστηκε από την Εκκλησία γιατί μίλησε ανοιχτά γι’ αυτή και για τα λάθη της.

Πρόκειται για έναν από τους πιο διάσημους καλλιτέχνες σε παγκόσμιο επίπεδο, όχι μόνο στον αραβικό κόσμο.

Ακριβώς. Είναι και στη Δύση, κι έχει απήχηση σε πολλούς.

Οι λέξεις του, εξάλλου, με βοήθησαν να μεγαλώσω. Αυτό που με θλίβει, ωστόσο, είναι ότι οι νεότερες γενιές δε γνωρίζουν το έργο του. Κανένας τους δεν τον διαβάζει.

Πώς το ερμηνεύεις αυτό, δεδομένης της επιδραστικότητάς του;

Λείπει στους ανθρώπους η φιλοδοξία να συνδεθούν με τις ρίζες τους, αν και αυτός είναι ο πιο διακεκριμένος άνθρωπος που γεννήθηκε ποτέ στον Λίβανο.

Πραγματικά δεν το καταλαβαίνω αυτό, δεν υπάρχει κάποιος καλύτερος.

Σε ποιο βαθμό συνδέεται η ποίηση του Τζιμπράν με τον αφηγηματικό άξονα της ταινίας σου;

Η ποίηση είναι τεράστιο κομμάτι της ζωής μου.

Και το φιλμ σου είναι ποιητικό με λεπτό τρόπο.

Το ελπίζω- και η βεβαίως η λεπτή ποίηση είναι το είδος ποίησης που προτιμώ.

Έτσι ήθελα να αφηγηθώ αυτή την ιστορία, συγχωνεύοντας τον κόσμο της ποίησης και της λογοτεχνίας κι εκείνον του σινεμά. Το έχει κάνει κι ο Γιόακιμ Τρίερ με το Όσλο, 31 Αυγούστου.

Η ποίηση είναι αυτό που γράφω, το είδος της λογοτεχνίας που με κρατάει εν κινήσει. Ασφαλώς κι ο κινηματογράφος με διατηρεί ζωντανό. Προσπάθησα, λοιπόν, να τα συνδυάσω.

Και το πέτυχες με αποτελεσματικό και εμπνευσμένο, θα έλεγα, τρόπο, στο πλαίσιο μιας ιστορίας σεξουαλικής ενηλικίωσης των τεσσάρων αντρικών χαρακτήρων. Είναι σαν ένα “buddy movie” λιβανέζικου τύπου.

Εστιαζόμενο σε super bad τύπους του Λιβάνου!

Είναι η αποδοχή, η βίωση και η εξερεύνηση της σεξουαλικότητας ένα πεδίο που θέλεις να εξερευνήσεις και μυθοπλαστικά;

Απολύτως, γιατί είναι ταμπού το να εξερευνάς τη σεξουαλικότητά σου εκεί απ’ όπου κατάγομαι.

Και όχι μόνο την ομοερωτική σεξουαλικότητα, η οποία θα ήταν ίσως μεγαλύτερο ταμπού, αλλά ακόμα και τις ετερόφυλες σχέσεις εκτός πλαισίου γάμου.

Ακριβώς, όπως το λες.

Δε μιλάς για κάτι τέτοιο, υποτίθεται πως δεν πρέπει να εξερευνάς τη σεξουαλικότητά σου σε νεαρή ηλικία. Μπορείς να πας σε μια πόρνη, αλλά έπειτα πρέπει να περιμένεις μέχρι να παντρευτείς.

Αυτό είναι το είδος της κοινωνίας που έχουμε στον Λίβανο. Προφανώς, βέβαια, συμβαίνουν πράγματα για τα οποία δε μιλάμε.

Υπόγεια, κάτω από την επιφάνεια.

Κάτω από την επιφάνεια, ακριβώς. Αυτό συνιστά καταπίεση, ένα από τα κύρια ζητήματα της χώρας. Είναι τόσο πολλά αυτά για τα οποία δε μιλάμε και που συμβαίνουν, γι’ αυτό κι η χώρα καταρρέει.

Συσσωρεύονται όλο και πιο πολύ, και κάποια στιγμή θα εκραγούν, θα ξεχειλίσουν και θα μας πνίξουν στο σκατό που προσπαθούσαμε να κρύψουμε.

Υπάρχουν πολλά «σκατά» στον Λίβανο αυτή τη στιγμή.

Γιατί, όμως, απουσιάζει αυτή εξωτερική «σκατίλα» από τον κύριο αφηγηματικό σου άξονα, με εξαίρεση πιθανόν τον χαρακτήρα της συριακής καταγωγής Κριστέλ, θύματος -ίσως- τράφικινγκ;

Θα μπορούσε να είναι θύμα τράφικινγκ, ούτε κι εγώ ξέρω.

Γιατί, όμως, λείπει η μεγαλύτερη εικόνα, επειδή η πρόθεσή σου είναι να εστιάσεις στον συγκεκριμένο θεματικό άξονα;

Η έλλειψη αυτοέκφρασης, η αδυναμία εξερεύνησης της σεξουαλικότητάς σου είναι αυτό που διαμορφώνει τη μεγαλύτερη εικόνα.

Στον Λίβανο, αν προσπαθήσεις να είσαι καλλιεργημένος, εγγράμματος, ευαίσθητος, θεωρείται αδυναμία.

Πρέπει να επικεντρωθείς στο να είσαι άντρας, να κάνεις τη δουλειά σου, να τα καταφέρεις. Αυτή είναι η ουσία του προβλήματος, και γι’ αυτό, κατά τη γνώμη μου, συμβαίνουν τα υπόλοιπα σκατά.

Αν μεγαλώνεις σε ένα τόπο όπου δεν μπορείς να μιλάς για τη ζωή και τον θάνατο, αυτό θα σε κρατήσει σε κατάσταση άγνοιας και θυμωμένο, και θα δυσχεράνει την ανάπτυξη της χώρας.

Γι’ αυτό είμαστε τόσο διεφθαρμένοι και οι συγκεκριμένοι ηγέτες βρίσκονται ακόμα στην εξουσία. Μόλις αρχίσουμε να ανοιγόμαστε ως έθνος και λαός, θα καταφέρουμε να σκεφτούμε για τον εαυτό μας και μεγαλόφωνα.

Τότε θα συμβεί η αλλαγή.

Σε πολλά επίπεδα.

Σε πολλά: πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό.

Γιατί οι ήρωές σου έχουν τέτοια εμμονή να φαντασιώνονται λεκτικά εκδοχές ενός πιθανού μέλλοντός τους αντί να προσπαθούν να βιώσουν το παρόν τους πληρέστερα;

Λατρεύω τον τρόπο που διατυπώνεις την ερώτησή σου!

Ο Λίβανος είναι μια χώρα που δε σου επιτρέπει να εκφράζεσαι και να είσαι αυτό που είσαι, ιδίως σε ό,τι αφορά ζητήματα κακοποίησης και σεξουαλικότητας.

Όποτε, αν υποστείς κακοποίηση, δε μιλάς μετά γι’ αυτό, γιατί δε μιλάς για κάτι τέτοιο. Ο λόγος, λοιπόν, που δεν μπορείς να ζήσεις στο παρόν είναι γιατί δεν μπορείς να αποδεχτείς ποιος είσαι. Γι’ αυτό κι οι χαρακτήρες μιλάνε για το μέλλον.

Για πολλές πιθανές εκδοχές του.

Ακριβώς.

Κατά λυπηρό τρόπο, σε καμία από αυτές τις εκδοχές μέλλοντος δεν έχουν αποδεχτεί την πραγματικότητα- και δεν έχουν κάνει τίποτα για τις επιλογές στις οποίες προέβησαν χωρίς να πρέπει.

Ο μεγαλύτερος φόβος μου ανέκαθεν ήταν να ξυπνήσω μια μέρα λέγοντας «μακάρι να είχα κάνει» ή «μακάρι να μην είχα κάνει». Κι όχι το σωστό -αυτό δεν το ξέρεις-, αλλά να έχεις αξιοποιήσει τη ζωή όσο γίνεται περισσότερο.

Μόνο όταν είσαι εντάξει με τον εαυτό σου μπορείς να ζεις τη στιγμή.

Είναι ο Ετιέν ο «ευαίσθητος τύπος», για να χρησιμοποιήσω έναν συμβατικό όρο, ο πιο διορατικός και ανοιχτός σε άλλες πιθανότητες; Εκπρόσωπος μιας άλλης αντρικής ταυτότητας στον Λίβανο;

Απολύτως!

Έχεις τον Ζαν Πολ, τον απολύτως macho -κυρίαρχο τύπο άντρα στον Λίβανο-, τον Αντνάν, που δε βγάζει άκρη και καταφεύγει στα ναρκωτικά και το αλκοόλ, και τον Ντανκούρα, τον ήσυχο τύπο, που μιλάει μόνο όταν του μιλάνε.

Έπειτα έχεις τον Ετιέν, που τα εσωτερικεύει όλα κι έχει τόσα να πει, αλλά δεν μπορεί να εκφραστεί. Αντιπροσωπεύει εμένα.

Πες μου για τη θάλασσα, η οποία έχει τόσο έντονη παρουσία στην ταινία σου.

Ζω στην πόλη όπου γυρίστηκε το φιλμ. Μεγαλώνοντας, ανέκαθεν ένιωθα ότι ασφυκτιούσα, κι όμως είναι τόσο όμορφος τόπος με τη θάλασσα μπροστά σου.

Ανοιχτοί ορίζοντες.

Ακριβώς! Σου παρέχει την αίσθηση των απεριόριστων πιθανοτήτων. Ταυτόχρονα, νιώθεις να πνίγεσαι. Για μένα το να εκφράζομαι είναι σαν να αναπνέω. Το να εκφράζω αυτό που αισθάνομαι είναι σαν να αναπνέω.

Αυτό κάνω τώρα που μεγάλωσα, αλλά πριν ήταν αδύνατον για μένα.

Η θάλασσα, εξάλλου, αντιπροσωπεύει την εναλλαγή μεταξύ ευτυχίας και θλίψης, όπως αποτυπώνεται στο φιλμ, την ίδια τη ζωή και τις διακυμάνσεις της.

Επομένως θα νιώθεις οικεία και στη Θεσσαλονίκη.

Έχω έρθει μερικές φορές στην Ελλάδα, είναι από τα αγαπημένα μου μέρη στον κόσμο. Είναι πολύ κοντά στην πατρίδα, αλλά είστε πολύ πιο χαλαροί.

Όχι όλοι, και σίγουρα, διαρκούσης της πανδημίας, ο τρόπος που καθένας και καθεμία σχετίζονται με τον εαυτό τους και τους άλλους έχει μεταβληθεί. Οπότε κι εδώ τα πράγματα καταρρέουν.

Ξέρω τι εννοείς. Υποθέτεις ότι οι άνθρωποι έχουν τακτοποιήσει τις προτεραιότητές τους, αλλά δεν το έχουμε κάνει. Τι στον διάολο συνέβη; Είναι τρελό!

Τουλάχιστον η ταινία σου κινείται στη σωστή κατεύθυνση, και θα ήθελα να κρατήσω αυτή την αίσθηση πιθανότητας και ανοιχτότητας που αποπνέει.

Σε ευχαριστώ, το ελπίζω!

Η συνέντευξη με τον George Peter Barbari πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 62^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (4-14 Νοεμβρίου).

Ευχαριστώ θερμά τον Γιώργο Παπαδημητρίου από το Γραφείο Τύπου του Φεστιβάλ για τη συνδρομή του στον προγραμματισμό της.

Η ταινία του George Peter Barbari Ο θάνατος ενός παρθένου και η αμαρτία τού να μη ζεις προβάλλεται στη διαδικτυακή πλατφόρμα του Φεστιβάλ μέχρι την ολοκλήρωσή του στο πλαίσιο του τμήματος Γνωρίστε τους γείτονες.