Ameen Nayfeh: «Έχω επώδυνες αναμνήσεις εξαιτίας του Τείχους»

 

Ameen Nayfeh (Φωτογραφία: David Shittek)

Βραβευμένο στο περσινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το 200 Μέτρα του πρωτοεμφανιζόμενου Παλαιστίνιου Ameen Nayfeh είναι ένα στοχαστικό και υπόγεια πολιτικό road movie και οικογενειακό δράμα.

Η ταινία προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 4 Νοεμβρίου. «Πετυχαίνοντας» τον σκηνοθέτη διαδικτυακά στο Παρίσι.

Στη Γαλλία μένεις;

H βάση μου είναι η Ραμάλα, αλλά ταξιδεύω πολύ αυτές τις μέρες.

Επέστρεψα στην πατρίδα την προηγούμενη εβδομάδα για να βοηθήσω με τη συγκομιδή ελιάς, και ξαναφεύγω σε δυο μέρες.

Πώς είναι το να ταξιδεύεις από το ένα μέρος στο άλλο -για φεστιβαλικούς και άλλους λόγους- και μετά να γυρνάς στην Παλαιστίνη;

Έχουμε μια παροιμία γι’ αυτό.

Όταν ταξιδεύεις και περνάς καλά στο εξωτερικό, ξεχνάς τα πάντα τη στιγμή που διασχίζεις τα σύνορα. Τότε επιστρέφεις στη σκατένια πραγματικότητα εκεί.

Νιώθεις προνομιούχος που έχεις αυτή τη δυνατότητα, όταν πολλοί συμπατριώτες σου δεν μπορούν καν να μετακινηθούν από τη μια παλαιστινιακή τοποθεσία στην άλλη;

Ασφαλώς και νιώθω αυτό το προνόμιο, όταν για άλλους το ταξίδι είναι ένα σχεδόν ανεκπλήρωτο όνειρο.

Γυρνώντας, όμως, στην Παλαιστίνη αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε μια διαφορετική διάσταση.

Αυτή η αίσθηση κίνησης και πραγματικότητας αντανακλάται και στα 200 Μέτρα, το μεγάλο μήκους ντεμπούτο σου μυθοπλασίας.

Κύριος σκοπός μου ήταν να στοχαστώ πάνω σε πραγματικούς ανθρώπους και πραγματικές καταστάσεις, να κάνω μια ταινία για ανθρώπους που μπορείς να συναντήσεις στον δρόμο.

Γι’ αυτό και πολλοί θεατές είχαν την αίσθηση πως παρακολουθούσαν ένα ντοκιμαντέρ, νιώθεις την πραγματικότητα.

Ali Suliman

Αυτή αντανακλάται και στην αποτύπωση των διάφορων χαρακτήρων, και όχι μόνο του Μουσταφά, του πρωταγωνιστή, και της οικογένειάς του.

Το 99% των ανθρώπων που θέλουν να εισέλθουν στο Ισραήλ λαθραία είναι εργάτες, και οι ηθοποιοί στους οποίους έκανα casting για τους αντίστοιχους ρόλους είναι οι εργάτες που θα συναντήσεις σε ένα τέτοιο ταξίδι. Είναι πραγματικοί άνθρωποι.

Σε πολλούς, εξάλλου, άρεσε και το ότι δεν υπάρχουν ευθείες πολιτικές αναφορές.

Όταν οι εργάτες πηγαίνουν για δουλειά, δε μιλάνε για πολιτική. Δε μιλάμε για πολιτική στην καθημερινή ζωή μας. Κάνουμε πλάκα για τον Μαχμούντ Αμπάς, για παράδειγμα, αλλά δε λέμε «είμαστε υπό κατοχή» κ.λπ.

Όταν βιώνεις τις συνέπειες της εφαρμογής μιας συγκεκριμένης πολιτικής, δε χρειάζεται να αντιπαρατεθείς μεγαλόφωνα σχετικά με πολιτικά ζητήματα. Με αυτή την έννοια το φιλμ σου είναι πολιτικό.

Ο Μουσταφά, τον οποίο υποδύεται ο Ali Suliman, είναι ο πιο σύνθετος χαρακτήρας, πάντως.

Όταν ο Ali Suliman διάβασε το σενάριο, μου τηλεφώνησε και κουβεντιάσαμε επί δύο ώρες. Ήταν πολύ ευχαριστημένος. Μετά το τέλος του τηλεφωνήματος, τσιμπιόμουν διερωτώμενος αν είχε όντως συμβεί.

Επί επτά χρόνια αφότου ξεκίνησα να γράφω το σενάριο ήταν το όνειρό μου να συνεργαστούμε. Του το είπα- και το εκτίμησε.

Έβαλε όλη του την ψυχή στην ταινία.

Τον ρώτησα πώς καταφέρνει να παίζει με το βλέμμα. «Είναι μυστικό», μού απάντησε.

Η τελική εκδοχή του χαρακτήρα που υποδύθηκε, εξάλλου, προέκυψε μέσα από τη συνεργασία μαζί του. Ο Μουσταφά είναι ένας δυνατός χαρακτήρας, πρόθυμος να υποστεί τις συνέπειες των επιλογών του. Και ξέρω πολλούς τέτοιους ανθρώπους.

Θα μπορούσε να κατηγορηθεί για ξεροκεφαλιά που δεν αιτήθηκε ισραηλινή υπηκοότητα, προκειμένου να μην υφίσταται την ταπείνωση των καθημερινών ελέγχων;

Η Σάλβα, η σύζυγός του, τον κατηγορεί που δεν αιτήθηκε και δεν έλαβε την ισραηλινή υπηκοότητα, όταν είχε τη δυνατότητα.

Σήμερα, ωστόσο, δεν είναι νομικά εφικτό να μεταβιβάσει ένα άτομο παλαιστινιακής καταγωγής με ισραηλινή υπηκοότητα στον/στην σύζυγό του αυτό το status. Αυτή η δυνατότητα ανεστάλη με την έναρξη της Δεύτερης Ιντιφάντα.

Κανείς, όμως, δεν περίμενε ότι η κατάσταση θα εξελισσόταν όπως εξελίχθηκε. Το Τείχος υπάρχει εδώ και μόλις δεκαέξι χρόνια.

Είμαι τριαντατριών και θυμάμαι την εποχή που δεν υπήρχε. Συνήθιζα να πηγαίνω στην οικογένειά μου στην άλλη πλευρά μόνος, ως παιδί.

Ο Μουσταφά ζει με την μητέρα του στη Δυτική Όχθη -όχι στο παλαιστινιακό κράτος, αυτό είναι αστείο- και η σύζυγός του με τα παιδιά σε ένα παλαιστινιακό χωριό στην ισραηλινή πλευρά. Υπάρχουν δύο εκατομμύρια Παλαιστίνιοι με ισραηλινή εθνικότητα.

Πριν το Τείχος, οι δύο περιοχές ήταν μία.

Έχεις κι εσύ συγγενείς ή φίλους που δεν μπορείς να συναντήσεις και δεν μπορούν να σε συναντήσουν εξαιτίας του Τείχους;

Αυτός ήταν ο βασικός λόγος που ήθελα να αφηγηθώ την ιστορία, επειδή με αγγίζει προσωπικά.

Ως παιδί, μεγάλωσα πιο πολύ με τους παππούδες μου. Όταν ξεκίνησε η οικοδόμηση του Τείχους, δεν μπορούσα να τους δω πια. Και η κατάσταση επιδεινώθηκε. Έχω επώδυνες αναμνήσεις εξαιτίας αυτού του γεγονότος.

Δεν υπάρχει διαρκώς ένταση, ωστόσο.

Όταν άρχισε το lockdown πέρσι, το ισραηλινό κράτος έκλεισε όλα τα σημεία εισόδου/ελέγχου σε αυτό. Εξακολουθούσε, όμως, να χρειάζεται τους Παλαιστίνιους εργάτες- κι έτσι «έκλεισε τα μάτια» στα κυκλώματα διακίνησης.

Λίγους μήνες αργότερα, όταν εγκαινιάστηκε ο εμβολιασμός, εμβολίασε τους εργάτες.

Πολιτικά μιλώντας, η κατάσταση δεν είναι αισιόδοξη ούτε στην παλαιστινιακή πλευρά, με την αξιοσημείωτη απονομιμοποίηση της κυβέρνησης Αμπάς και της Παλαιστινιακής Αρχής, γενικότερα. Αισθάνεσαι ότι επίκειται κάποια αλλαγή;

Η πλειονότητα του πληθυσμού έχει σχεδόν μηδενικές ελπίδες. Η Παλαιστινιακή Αρχή έχασε μεγάλο μέρος της υποστήριξης των Παλαιστίνιων. Όλοι περιμένουν να συμβεί κάτι.

Η Π.Α. θα πάψει να υπάρχει.

Πώς βλέπεις τον εαυτό σου ως νεαρό σκηνοθέτη εντός αυτής της κοινότητας; Νιώθεις ότι φέρεις ευθύνη τόσο έναντι εσού και των οικείων σου, όσο και απέναντι στην παλαιστινιακή κοινωνία;

Τη νιώθω, αλλά ενεργώ βάσει των δυνατοτήτων μου. Δεν μπορώ να ισχυριστώ πως είμαι σε θέση να κάνω πολλά. Κάνω ό,τι μπορώ.

Πρόσφατα ολοκλήρωσα ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους για κάτι που θεωρώ επαναστατικό, την αγρο-οικολογία. Όπως έμαθα από τους ακτιβιστές αγρότες που την ασκούν, συνιστά «κλειδί» για την απελευθέρωσή μας.

Αν δεν μπορούμε να παράγουμε το φαγητό μας, δε θα είμαστε ποτέ ελεύθεροι. «Ο λόγος του αγώνα μας απέναντι στο Ισραήλ είναι η γη», σχολίασε ένας από τους αγρότες. Και όντως, η σύνδεσή μας με τη γη δεν είναι τόσο ισχυρή όσο άλλοτε.

Κάτι πιο ανάλαφρο. Στα 200 Μέτρα συμμετέχουν και τρία παιδάκια που φέρουν το ίδιο επίθετο με εσένα. Είστε συγγενείς;

Τα δύο κορίτσια είναι ανιψιές μου, και το αγόρι είναι μακρινός συγγενής.

Έκανα το casting μόνος μου. Δεν μπορούσα να έχω casting director ή εκπαιδευτή για τα παιδιά- θα έχανα και χρόνο.

Με τα δυο κορίτσια είχαμε γυρίσει βιντεάκια για πλάκα, με γνωρίζουν και δε χρειαζόταν να ζητήσω την άδεια των γονιών τους. Απλώς τα πήρα. Χαίρομαι πολύ που έκανα αυτή την επιλογή, ήταν φανταστικά στους ρόλους τους!

Μου δίνει πολλή ενέργεια το να βρίσκομαι με παιδιά.

Η ταινία του Ameen Nayfeh 200 Μέτρα προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 4 Νοεμβρίου σε διανομή του Cinobo.