Κάρμα Ριέρα: «Tο νουάρ είναι το κατεξοχήν καταγγελτικό είδος»

 

Καυστική και συνάμα τρυφερή «νουάρ» σάτιρα του πανεπιστημιακού μικρόκοσμου, το μυθιστόρημα της Κάρμα Ριέρα, της «μεγάλης κυρίας» των καταλανικών γραμμάτων, Σχεδόν νεκρή φύση κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά.

Αυτή ήταν η αφορμή για μια συνομιλία με την συγγραφέα του- περιεκτική και επί της ουσίας, όπως και το βιβλίο.

Επί πολλές δεκαετίες έχετε καταπιαστεί με σχεδόν κάθε είδος γραφής, από το μυθιστόρημα και την ποίηση, μέχρι το δοκίμιο και το διήγημα, μεταξύ άλλων.

Αυτή η ζωτική και ζωογόνος ανάγκη ξύπνησε μέσα σας πριν τις πανεπιστημιακές σπουδές σας;

Ναι, από πολύ μικρή.

Νομίζω πως ξεκίνησα να γράφω για να συνεχίσω τα παραμύθια που μου έλεγε η γιαγιά μου.

Το πρώτο μου βιβλίο, παρεμπιπτόντως μεταφρασμένο στα ελληνικά στη δεκαετία του ’80, Μάρτυρές μου οι γλάροι (Te deix amor la mar com a penyora, 1975), είναι μια συλλογή ανάλογων διηγήσεων.

Πολιτικά και λογοτεχνικά αρχίζετε, πάντως, να ωριμάζετε κατά τα τελευταία στάδια του Φρανκισμού και στον απόηχο των ελπίδων που γέννησε ο Μάης του ’68. Πώς «μεταβολίσατε» τα πολύπλευρα βιώματα εκείνης της περιόδου;

Στα διηγήματα του βιβλίου το οποίο ανέφερα πριν υπάρχει ένα καλό παράδειγμα.

Και στο πρώτο μου μυθιστόρημα επίσης, Una primavera per a Domenico Guarini (Μία άνοιξη για τον Ντομένικο Γκουαρίνι). Το ’68 αποτέλεσε μια κραυγή ελευθερίας, ωστόσο ο Φράνκο δεν πέθανε πριν από το 1975.

Εκκινώντας από ένα πραγματικό, αλλά ανεξιχνίαστο, περιστατικό εξαφάνισης ενός φοιτητή Εράσμους στην Ισπανία το 2007, το μυθιστόρημα Σχεδόν νεκρή φύση αποτελεί μια καυστική -αλλά και τρυφερή- «νουάρ» σάτιρα του πανεπιστημιακού μικρόκοσμου.

Πώς αντιλαμβάνεστε το νουάρ, και ιδίως το υποείδος του campus novel, στο οποίο προσθέτετε τη χαρακτηριστική «καταλανική» σας «πινελιά»;

Αυτή τη στιγμή το νουάρ είναι το κατεξοχήν καταγγελτικό είδος. Η αστυνομική πλοκή είναι η αφορμή για την καταγγελία περιπτώσεων διαφθοράς και άλλων καθόλου υποδειγματικών κοινωνικών όψεων.

Στην περίπτωση του Σχεδόν νεκρή φύση, το γεγονός ότι διαδραματίζεται στο πανεπιστήμιο, μού έδωσε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσω, όπως πολύ σωστά παρατηρήσατε, το υποείδος του campus novel.

Είμαι στον πανεπιστημιακό χώρο από τα είκοσι ένα μου, γνωρίζω καλά τα παρασκήνιά του. Α, και χάρηκα πολύ όταν με αφορμή την έκδοση του μυθιστορήματός μου η αστυνομία ξανάνοιξε την υπόθεση Lannuzel.

«Πολυφωνικό» και με διαρκείς ανατροπές, το μυθιστόρημά σας φανερώνει μια βαθιά, «εκ των έσω» γνώση του πανεπιστημιακού μικρόκοσμου. Πόσο βοηθητική υπήρξε, λοιπόν, η καθηγητική σας ιδιότητα;

Ήταν θεμελιώδης. Είχα στη διάθεσή μου προνομιακή πληροφόρηση. Φανταστείτε ότι ο επικεφαλής της ασφάλειας με πήγε βόλτα στον χώρο, δείχνοντάς μου πού θα άφηνε εκείνος ένα πτώμα...

Παρ’ όλα αυτά, τον αγνόησα και το άφησα σε ένα άλλο πολύ πιο θλιβερό σημείο. Με αυτόν τον τρόπο κατάφερα να φροντίσουν για τον επαρκή φωτισμό τής συγκεκριμένης περιοχής τον επόμενο χρόνο...

«Σε κάτι χρησιμεύει η λογοτεχνία», είπα μέσα μου…

Έπειτα, υπάρχουν και οι εικαστικές επιρροές, με προεξάρχουσες τις ιδιόμορφες Νεκρές Φύσεις του Γκέοργκ Φλέγκελ. Σας γοητεύει η ζωγραφική ή ο συγκεκριμένος ζωγράφος;

Με ελκύει πολύ η ζωγραφική. Δεν είναι η πρώτη φορά που τη χρησιμοποιώ στα μυθιστορήματά μου. Η Άνοιξη του Μποτιτσέλι παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο Una primavera per a Domenico Guarini, το πρώτο μου μυθιστόρημα.

Ένας γόνιμος σαρκασμός διατρέχει το μυθιστόρημά σας.

Τον υιοθετείτε και ως προσωπική διανοητική στάση έναντι του εαυτού σας, των ανθρώπων γύρω σας, της εξουσίας και των κακώς κειμένων της καταλανικής -και όχι μόνο- κοινωνίας;

Φυσικά, όσο μεγαλώνει κανείς, είτε θα χρησιμοποιήσει το σαρκασμό και την ειρωνεία είτε θα πηδήξει απ’ το παράθυρο.

Είναι τρομερό να αντικρίζεις το πρόσωπό σου στον καθρέφτη κάθε πρωί. Γι' αυτό και προσπαθώ να χτενίζομαι όσο πιο γρήγορα γίνεται.

4 χρόνια μετά το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας, την κήρυξή του ως αντισυνταγματικού από την ισπανική κυβέρνηση και τη φυλάκιση Καταλανών πολιτικών, πώς θα σχολιάζατε την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στην περιοχή;

Είναι καταστροφική, χαοτική, και δεν βλέπω διέξοδο.

Εξακολουθείτε να γράφετε για να διατηρήσετε τις ιστορίες της γιαγιάς σας ζωντανές, για να σαγηνεύσετε τους αναγνώστες και για να αναβάλετε τον θάνατο;

Ναι, και στα τρία. Απ’ ό,τι βλέπω είστε πολύ καλά πληροφορημένος.

Εκτός από συγγραφέας, παραμένετε και μια απαιτητική, συστηματική και ευρυμαθής αναγνώστρια. Τι διαβάζετε αυτόν τον καιρό;

Τα πρωτότυπα ενός λογοτεχνικού διαγωνισμού, από τα οποία, παρεμπιπτόντως, μερικά είναι πολύ καλά, και βιβλία για τη μαγεία επειδή αυτή την περίοδο γράφω ένα μυθιστόρημα στο οποίο η μαγεία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο.

Βαριέμαι αν δεν αλλάζω θέματα.

Πόσο σας εμπνέει, οργίζει ή φοβίζει η λεγόμενη «πανδημική εποχή» που διανύουμε;

Όπως όλοι, περνάω πολύ άσχημα.

Μου αρέσει να βγαίνω έξω, να βλέπω τους φίλους μου, να αγκαλιάζω τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου. Αλλά δεν μπορώ να το κάνω.

Και αγανακτώ με τους πολιτικούς που δε δίνουν σαφείς οδηγίες και με τα εργαστήρια που δολοπλοκούν με τα εμβόλια. Το βρίσκω απολύτως ντροπιαστικό.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χειρίζεται το όλο θέμα πολύ άσχημα. Τι τεράστια απογοήτευση!

Σας ευχαριστώ! Εγκάρδιους χαιρετισμούς από την Αθήνα.

Σας ευχαριστώ, Γιάννη, είναι χαρά μου να απαντώ σε έξυπνες ερωτήσεις. Δικές μου οι ευχαριστίες, ειλικρινά.

Μακάρι οι Έλληνες αναγνώστες να ανταποκριθούν. Λατρεύω τη χώρα σας, με συναρπάζει. Ευχαριστώ και πάλι. Εγκάρδιους χαιρετισμούς από τη Βαρκελώνη.

Ευχαριστώ θερμά την Natalia Velasco για τη μετάφραση των ερωτήσεών μου στα ισπανικά και των απαντήσεων της συγγραφέως στα ελληνικά.

Το μυθιστόρημα της Κάρμα Ριέρα Σχεδόν νεκρή φύση κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Carnívora σε μετάφραση της Ασπασίας Καμπύλη.

Eren Keskin: «Το τουρκικό κράτος είναι εξαιρετικά ολοκληρωτικό»

 

Επί 30 χρόνια, η Eren Keskin είναι μια από τις αφοσιωμένες δικηγόρους για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία, παλεύοντας για τις ελευθερίες γυναικών, μελών της LGBTI+ κοινότητας και Κούρδων. 

Συχνά έχει κι η ίδια διωχθεί και το ’95 φυλακιστεί, ενώ πρόσφατα καταδικάστηκε σε εξαετή φυλάκιση, ποινή στην οποία άσκησε έφεση. Συνομιλώντας μαζί της.

Κατά τα τελευταία 30 χρόνια είστε μια από τις πιο αφοσιωμένες και διακεκριμένες δικηγόρους για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία, εστιάζοντας στη συνδρομή θυμάτων σεξουαλικής βίας και μαχόμενη τις φυλετικές διακρίσεις.

Τι πυροδότησε την ενασχόλησή σας κατ’ αρχάς;

Ο γεωγραφικός χώρος στον οποίο ζούμε κυριαρχείται από ρατσισμό-εθνικισμό. Ένας χώρος που απορρίπτει όλες τις ταυτότητες πλην της τουρκικής και της σουνιτικής μουσουλμανικής.

Καθώς απέκτησα επίγνωση αυτής της κατάστασης, θεώρησα ότι πρέπει να εργαστώ στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να υποστηρίξω αυτόν τον αγώνα, και πως πρέπει να επιλέξω μια μέθοδο αγώνα ενάντια στην επίσημη ιδεολογία.

Έτσι ξεκίνησα να δουλεύω σ’ αυτόν τον τομέα. Βρίσκομαι στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα επί 30 χρόνια κι έχω χάσει πολλούς φίλους με τους οποίους δουλέψαμε μαζί, πολλές αγωγές υποβλήθηκαν εναντίον μας και μπήκαμε φυλακή.

Όταν ξεκινάς να εργάζεσαι σ’ αυτό το πεδίο, δεν είναι δυνατό να παρατήσεις τον αγώνα, ακόμα κι όταν βιώνεις έντονες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από τη στιγμή που έχεις νεκρούς πίσω σου.

Αυτός είναι ο βασικός λόγος που συνεχίζω να αγωνίζομαι σήμερα.

Σε ποιον βαθμό έχει η φυλάκισή σας το 1995, καθώς και οι συναντήσεις σας με κρατούμενες/κρατούμενους -γυναίκες, άντρες, μέλη της LGBTI+ κοινότητας και κουρδικής εθνικότητας-, διαμορφώσει τον τρόπο που ασκείτε τη δικηγορία;

Καθώς είμαι δικηγόρος που ασχολείται με πολιτικές δίκες γενικά, βρίσκομαι σε διαρκή επικοινωνία με ανθρώπους οι οποίοι υφίστανται βασανιστήρια.

Όταν μπήκα φυλακή το 1995 για ένα άρθρο που είχα γράψει, είχα μια στενή και ισότιμη σχέση με τις έγκλειστες. Οι γυναίκες μού είπαν για τα σεξουαλικά βασανιστήρια που υφίσταντο υπό κράτηση.

Αφού άκουσα αυτές τις εμπειρίες, και μετά την απελευθέρωσή μου, αποφάσισα να ιδρύσω το Γραφείο Νομικής Βοήθειας ενάντια στη Σεξουαλική Παρενόχληση και τον Βιασμό υπό Κράτηση με μια φίλη μου.

Από το 1997, παρέχουμε δωρεάν νομική βοήθεια σε ετεροφυλόφιλες και διεμφυλικές γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλικά βασανιστήρια από κρατικές δυνάμεις.

Σε όλη τη διάρκεια αυτού του αγώνα, έχουμε παρατηρήσει ότι τα πιο περιθωριοποιημένα κομμάτια αυτού του γεωγραφικού χώρου είναι τα LGBTI + άτομα και οι οργανώσεις τους. Γι’ αυτό ξεκίνησα να δουλεύω στο συγκεκριμένο πεδίο επίσης.

Το τουρκικό κράτος είναι εξοπλισμένο με ανδροκρατούμενες, φεουδαρχικές και μιλιταριστικές κρίσεις αξίας. Υπάρχει έντονη εχθρότητα απέναντι σε LGBTI + άτομα και οργανώσεις. Το βρίσκω, λοιπόν, πολύ σημαντικό να εργάζομαι σ’ αυτόν τον τομέα.

Πόσο σοβαρές είναι οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπό την αυξανόμενη και ασφυκτικά ολοκληρωτική εξουσία του Ερντογάν; Μπορεί να υπάρξει μια αποτελεσματική αντίσταση σ’ αυτή, ένα «φως στην άκρη του τούνελ»;

Είμαστε τώρα αντιμέτωποι/-ες με μια μορφή κράτους υπό τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, του ενός άντρα. Ο Ερντογάν επί του παρόντος συνεργάζεται με τις ρατσιστικές εθνικιστικές βαθιές δυνάμεις που ορίζουμε ως «το βαθύ κράτος».

Γι’ αυτόν τον λόγο, εφαρμόζονται αυστηρές πολιτικές. Δε γίνονται ανεκτές διαφορετικές σκέψεις. Η ελευθερία της έκφρασης και του συνδικαλισμού δέχονται τεράστια πίεση. Το τουρκικό κράτος είναι εξαιρετικά ολοκληρωτικό.

Δυστυχώς, και η κοινή γνώμη διαμορφώνεται πολύ από την επίσημη ιδεολογία. Οι άνθρωποι σκέφτονται όπως το κράτος, αυτό που λέει το κράτος γίνεται αποδεκτό ως αληθινό.

Εξαιτίας αυτού του γεγονότος δεν μπορεί να ενισχυθεί η αντιπολίτευση. Μόνο οι γυναίκες, οι Κούρδοι και τα LGBTI + άτομα φαίνεται να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της.

Γι’ αυτό με ρώτησες αν υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ; Πάντα υπάρχει φως. Αν δεν παραδεχτούμε την ύπαρξή του, πρέπει να εγκαταλείψουμε τον αγώνα.

Πάντα πιστεύω ότι υπάρχει μια «δημοκρατική φλέβα» που ποτέ δεν υπακούει στη χώρα μας. Είναι, επομένως, αναγκαίο να δυναμώσουμε αυτή τη φλέβα. Δουλεύουμε πάνω σ’ αυτό.

Πόσο έχει συμβάλει η πανδημία και η κρατική διαχείρισή της στην επιδείνωση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, ιδίως σε σχέση με τις γυναίκες;

Η πανδημία επηρέασε αρνητικά τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα μας, όπως και στον υπόλοιπο κόσμο.

Η αρνητική επίδρασή της αφορούσε κυρίως στις γυναίκες, γιατί οι γυναίκες υφίστανται τη χειρότερη βία στο ίδιο τους το σπίτι. Δυστυχώς, ήταν κλειδωμένες όλη τη μέρα με τους υπαίτιους βίαιων συμπεριφορών.

Εξαιτίας αυτού, υπήρξε μια αύξηση της βίας εναντίον των γυναικών και γυναικοκτονίες στη διάρκεια της πανδημίας. Αυτό ισχύει για τα LGBTI + άτομα. Έπρεπε σε 24ωρη βάση να ζουν εκεί όπου υφίσταντο την πιο έντονη βία.

Η πανδημία επηρέασε, εξάλλου, πολύ και τις φυλακές, γιατί οι κρατούμενοι που παρέμεναν έγκλειστοι δεν μπορούσαν καν να συναντήσουν τις οικογένειές τους και τους δικηγόρους τους για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Οι ασθενείς κρατούμενοι εξακολουθούν να μη μεταφέρονται σε νοσοκομείο. Υπάρχουν πολύ βαριά άρρωστοι. Δυστυχώς, η πανδημία επηρέασε αρνητικά και τις συνθήκες περίθαλψης των κρατουμένων.

Με άλλα λόγια, η πανδημία γενικά επηρέασε τους ανθρώπους πολύ έντονα σε ψυχικό επίπεδο και οδήγησε σε απομόνωση, ενώ από σωματικής άποψης υπήρξε αρνητική για τις γυναίκες, LGBTI + άτομα και έγκλειστες/έγκλειστους.

Θεωρείτε την τουρκική εκδοχή του πολιτικού Ισλάμ έναν από τους βασικούς εχθρούς της τουρκικής κοινωνίας επί του παρόντος;

Η πολιτικοποίηση της θρησκείας είναι επικίνδυνη για κάθε γεωγραφικό χώρο, γιατί όλες οι μονοθεϊστικές θρησκείες είναι πολύ ανδροκρατούμενες.

Υπό αυτό το πρίσμα, η πολιτικοποίηση του Ισλάμ στη χώρα μας μας είναι ένα τεράστιο εμπόδιο στον εκδημοκρατισμό.

Η κυρίαρχη πολιτική ιδεολογία στην Τουρκία είναι απλώς μια ιδεολογία βασισμένη στη σουνιτική μουσουλμανική ταυτότητα. Με αυτή την έννοια, γίνεται πολύ επικίνδυνη όταν συνδυάζεται με πολιτικό ρατσιστικό εθνικισμό.

Αυτή είναι η κατάσταση που βιώνουμε τώρα.

Νιώθετε επίσης απογοητευμένη ή/και εξοργισμένη όταν η ιδέα σας για τη δικαιοσύνη και την απόδοσή της συγκρούονται με εκείνες που επιβάλλονται και εφαρμόζονται από κρατικές αρχές; Και πώς ξεπερνάτε αυτά τα συναισθήματα;

Αν η περί δικαιοσύνης ιδέα και αντίληψή μας ήταν ίδιες με εκείνες αυτών που διοικούν το κράτος, δε θα υπήρχε ανάγκη να αγωνιζόμαστε για τα ανθρώπινα δικαιώματα έτσι κι αλλιώς. Ασφαλώς αντιλαμβανόμαστε τη δικαιοσύνη πολύ διαφορετικά.

Και ασφαλώς ερχόμαστε αντιμέτωπες και αντιμέτωποι με άδικες πρακτικές που μας θυμώνουν πολύ. Γι’ αυτόν τον λόγο, με έναν παράξενο τρόπο, ανάβει επίσης η φωτιά του αγώνα.

Ο Ιατρικός Σύλλογος του Ντιγιαρμπακίρ σάς απένειμε στις 13 Μαρτίου του 2021 το «βραβείο Ειρήνης, Φιλίας και Δημοκρατίας» για τη συμβολή σας στην καταπολέμηση της βίας εναντίον των γυναικών.

Θεωρείτε πολύτιμα βραβεία τέτoιου είδους ή υπάρχουν κι άλλες μορφές αναγνώρισης που εκτιμάτε;

Στη διάρκεια του αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχω λάβει πολλά βραβεία τόσο στην Τουρκία όσο και στον διεθνή στίβο. Όλα αυτά είναι εξαιρετικά πολύτιμα και επιδρούν, νομίζω,  θετικά στον αγώνα.

Δεν αγωνιζόμαστε για να αποκομίσουμε βραβεία, βέβαια, αλλά μερικές φορές έχει όντως θετικό αποτέλεσμα όταν τα λαμβάνουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο. Μας συνδέει περισσότερο με τον αγώνα μας.

Γι’ αυτό, είμαι εξαιρετικά περήφανη που έλαβα ένα τέτοιο βραβείο από γιατρούς.

Στις 15 Φεβρουαρίου καταδικαστήκατε σε φυλάκιση έξι ετών και τριών μηνών ως «μέλος ένοπλης τρομοκρατικής οργάνωσης» στην «Κύρια Δίκη» της εφημερίδας Özgür Gündem.

Σε περίπτωση που φυλακιζόσασταν εκ νέου στο μέλλον, θα συνεχίζατε να παλεύετε για τα ανθρώπινα δικαιώματα;

Ξεκίνησα να δουλεύω ως δικηγόρος όταν η εφημερίδα Özgür Gündem πρωτοκυκλοφόρησε στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’90. Έχω υπάρξει κομμάτι της από νωρίς, και πολλοί από τους συντάκτες και τους διανομείς της δολοφονήθηκαν.

Πρώτα από όλα, ο 75χρονος αρθρογράφος της και συγγραφέας Musa Anter δολοφονήθηκε. Με αυτή την έννοια, το να είμαι εθελοντικά αρχισυντάκτρια της εφημερίδας ήταν ένας χρέος.

Ναι, εξαιτίας αυτής της εφημερίδας τιμωρήθηκα ως μέλος οργάνωσης. Το αντιλαμβάνομαι ως έκλειψη της λογικής.

Με άλλα λόγια, είναι πολύ ανούσιο και παράλογο να θεωρείς πως το να είσαι αρχισυντάκτης μιας εφημερίδας είναι ισοδύναμο με το να είσαι μέλος ένοπλης οργάνωσης.

Χρησιμοποιώ όλα τα δικαιώματά μου για να ασκήσω έφεση. Αναμένουμε το αποτέλεσμα.

Θα θέλατε, τέλος, να κάνετε ένα σύντομο σχόλιο σχετικά με την πρόσφατη υποβολή αγωγής στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας για το κλείσιμο του φιλοκουρδικού κόμματος HDP;

Υπάρχει τεράστια πίεση στο HDP σήμερα. Έγιναν νομικές ενέργειες εναντίον του την προπερασμένη εβδομάδα.

Επί του παρόντος, το HDP είναι ήδη αποδυναμωμένο πολιτικά, γιατί πολλοί βουλευτές και δήμαρχοι έχουν συλληφθεί, και διορισμένοι από την κυβέρνηση έχουν τοποθετηθεί σε δήμους. Υπάρχουν νέες συλλήψεις και κρατήσεις καθημερινά.

Υπάρχει μια πολιτική γενοκτονία εναντίον του HDP, γιατί είναι το μόνο κόμμα στη χώρα μας που αμφισβητεί την επίσημη ιδεολογία. Και γίνεται δυνατότερο. Γι’ αυτό, νομίζω, εκείνοι που διοικούν το κράτος αισθάνονται τόσο άβολα.

Ό,τι κι αν κάνουν, ωστόσο, αυτή η παράδοση υπάρχει εξ αρχής και πιστεύω πως θα συνεχίσει με τον ίδιο τρόπο.

Ευχαριστώ θερμά την Gülistan Yarkın, συντονίστρια πρότζεκτ στο Γραφείο Νομικής Βοήθειας ενάντια στη Σεξουαλική Παρενόχληση και τον Βιασμό υπό Κράτηση για τη μετάφραση των ερωτήσεών μου στα τουρκικά και των απαντήσεων της Eren Keskin στα αγγλικά.

Ευχαριστώ επίσης τον Adam Shapiro, επικεφαλής επικοινωνίας και ορατότητας της οργάνωσης Front Line Defenders, για τη συμβολή του στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Faten Kanaan: «Φτιάχνω απλώς τη μουσική που θα ήθελα να ακούσω»

 

Συνυφαίνοντας δεξιοτεχνικά ambient, μινιμαλιστικά και electropop ηχοτοπία, η τελευταία προσφορά της βασισμένης στο Μπρούκλιν Faten Kanaan, A mythology of circles, ήταν μια από τις πιο ολοκληρωμένες κυκλοφορίες του 2020.

Συζητώντας με την καλλιτέχνιδα.

Το A mythology of circles, η πιο πρόσφατη και πιο ολoκληρωμένη δουλειά σου μέχρι σήμερα, είναι μια ρέουσα, συγκινητική, νυχτερινή εξερεύνηση των μύθων και της δημιουργίας τους.

Πώς εξελίχθηκε η σαγήνη που σου ασκούσαν οι μύθοι ανά τα χρόνια, από τότε που ήσουν παιδί;

Σ’ ευχαριστώ πολύ!

Ζώντας ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, ως παιδί ήμουν εκτεθειμένη σε τόσο ποικίλες παραδόσεις- αγαπούσα τις ιστορίες και την αφήγηση ιστοριών.

Αργότερα, στην τελευταία χρονιά του λυκείου, στο μάθημα της «Θεωρίας της Γνώσης» ο καθηγητής εστίασε στην αρχαιοελληνική μυθολογία και αφηγείτο τις ιστορίες τόσο καλά, που μου εντυπώθηκαν ιδιαίτερα.

Στη συνέχεια ενδιαφέρθηκα για τη συγκριτική μυθολογία από τα γραπτά του Vladimir Propp, κάνοντας τις δικές μου συνδέσεις και βλέποντας τη μοναδική και πλούσια παράδοση της κάθε χώρας ως συνδετικό νήμα των κοινών ανθρώπινων ιστοριών μας.

Στο πανεπιστήμιο η εστίασή μου ήταν στις καλές τέχνες - στη ζωγραφική και τη γλυπτική. Η αφήγηση ιστοριών και η μυθολογία ήταν συχνά στον πυρήνα της δουλειάς μου.

Υπάρχουν σαφείς «αντηχήσεις» των Terry Riley, Brian Eno και Wim Mertens στο άλμπουμ. Νιώθεις ότι τα καλλιτεχνικά σου εγχειρήματα βρίσκονται στο σταυροδρόμι της ambient, του μινιμαλισμού και των electropop ηχοτοπίων;

Αγαπώ τη δουλειά όλων αυτών των καλλιτεχνών, και με ελκύει μουσική διαφόρων ειδών.

Κινηματογραφικά μουσικά θέματα, μινιμαλιστές συνθέτες, ambient βόμβοι, μεσαιωνικοί ρυθμικοί κανόνες, γαλλική και ιταλική ποπ μουσική των δεκαετιών του ’60 και ’70 που άκουγε η οικογένειά μου, αραβική, βιομηχανική/πειραματική μουσική.

Κι άλλα.

Φτιάχνω απλώς τη μουσική που θα ήθελα να ακούσω, και δεν αισθάνομαι την ανάγκη να την κάνω να ταιριάξει με το οποιοδήποτε συγκεκριμένο είδος.

Ποια είναι η σημασία των δύο χορωδιακών κομματιών που χρησιμοποιούνται σ’ αυτή τη δουλειά;

Την πρώτη φορά που χρησιμοποίησα τη σαμπλαρισμένη χορωδία εξεπλάγην με το πόσο έρημες ηχούσαν οι φωνές. Ήταν συναισθηματικές, κι όμως αρκετά ψυχρές.

Η απόπειρά τους να ακουστούν αληθινές έγινε μια ενσάρκωση της παράξενης σχέσης μας με την τεχνολογική επιτάχυνση, ένα παράδειγμα της «μυστηριώδους κοιλάδας», όπως ο Will Salmon σε μια κριτική του στο Quietus εύστοχα ανέφερε.

Τόσο υπό την έννοια της συνoλικής δομής όσο και ηχητικά, το A mythology of circles θυμίζει σάουντρακ σε ένα φανταστικό/μη υπαρκτό φιλμ. Τι είδος ταινιών σ’ αρέσει να παρακολουθείς και τι είδος φιλμ θα «επενδυόταν» με τέτοια μουσική;  

Αγαπώ το σινεμά, τη θεωρία κινηματογράφου και το να παρακολουθώ ταινίες. Τα κινηματογραφικά μουσικά θέματα ήταν σίγουρα μια μεγάλη επιρροή στο πώς αντιλαμβάνομαι τον ήχο και τη σημασία μιας αφηγηματικής δομής όταν συνθέτω.

Κισλόφσκι, Ταρκόφσκι, Ακερμάν... Είναι δύσκολο να εντοπίσω τους αγαπημένους μου σκηνοθέτες- αλλα αυτοί είναι μερικοί. Το φιλμ είναι ένα τόσο απίστευτο μέσο, γιατί κάθε μικροδιαφορά μετράει.

Κάθε απόφαση γίνεται κομμάτι ενός μεταμορφωτικού ταξιδιού για το κοινό.

Η ικανότητα τού να πεις μια ιστορία μεταφέροντας κάποιον από το ένα σημείο στο άλλο με έναν τέτοιο τρόπο είναι καθαρή απόλαυση. Αυτό σκέφτομαι όταν συνθέτω: τι ιστορία θέλω να αφηγηθώ, ποια διάθεση προσπαθώ να ξυπνήσω.

Αλλά, ας ελπίσουμε, κατά έναν τρόπο που είναι αρκετά μυστηριώδης, ώστε να επιτρέψει στον ακροατή να δημιουργήσει τις δικές του εικόνες.

Θα ήθελα να συνθέσω μουσική για ταινίες στο μέλλον κι ελπίζω να το κάνω με τα σωστά πρότζεκτ.

Το νιώθω και πολύ οργανικό, πολύ γήινο. Λόγω της σύνδεσής σου με τη φύση;

Ναι, όντως έχω μια πολύ δυνατή σύνδεση με τη φύση. Είναι κομμάτι της καταγωγής μας, της ιστορίας μας, του DNA μας.

Ίσως το να έχω ζήσει σε πόλη επί τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα με κάνει να την ποθώ και να την ωραιοποιώ, αλλά προσπαθώ να περνώ όσο πιο πολύ χρόνο είναι δυνατό κοντά στο πράσινο και στο νερό.

Επίσης, άρχισα να παίζω μουσικά όργανα πολύ πριν ασχοληθώ με τη χρήση συνθεσάιζερ. Το βασικό μου όργανο ήταν το πιάνο, αλλά μετά πειραματίστηκα με το τσέλο, το ούτι, την άρπα και την κιθάρα.

Η βίωση της σωματικότητας τού να δημιουργώ ήχο που να ακούγεται με διαφορετικούς τρόπους σαφώς επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζω την ηλεκτρονική μουσική.

Ως ακροατής, βίωσα το άλμπουμ σου αργά τη νύχτα με τα μάτια κλειστά και μπήκα σε μια κατάσταση που θύμιζε ονειροπόληση. Πώς συνδέεσαι με το κοινό σου;

Κάθε κομμάτι είναι ένα ταξίδι. Μια ιστορία. Σκέφτομαι τι σημαίνει για μένα, και πού θα ήθελα να μεταφέρω τον ακροατή- αν και το ταξίδι τελικά είναι δικό τους. Χαίρομαι που υπήρξε μια εμπειρία!

Η διαδικασία ηχογράφησης διαφέρει αρκετά από τις ζωντανές εμφανίσεις μου.

Στα λάιβ χρησιμοποιώ πετάλι looper για να δημιουργήσω στρώσεις στα επιμέρους τμήματα επί σκηνής.

Στις ηχογραφήσεις παίζω το σύνολο κάθε επαναλαμβανόμενης αρμονίας -μερικές φορές έως έξι ή εφτά λεπτά- για να επιτρέψω να συμβούν φυσικές αλλαγές. Γίνεται κάτι διαρκές...

Μερικές φορές χάνω τον εαυτό μου όταν επαναλαμβάνω μια μελωδία, και η διαδικασία ηχογράφησης όντως φαντάζει σαν έκσταση: ένας στροβιλιζόμενος δερβίσης, ή μια λέξη που ακούγεται σουρεαλιστική εξαιτίας της τόσο συχνής επανάληψής της.

Έχεις βάση σου το Μπρούκλιν. Υπάρχει μια ενεργός πολιτιστική σκηνή στην περιοχή στις μέρες μας;

Είμαι πολύ ευγνώμων στη μουσική κοινότητα που είχα εδώ. Είναι όμορφο να βλέπεις καλλιτέχνες -και μηχανικούς ήχου- να αλληλοϋποστηρίζονται.

Και χάρη στο Ίντερνετ και την παγκοσμιοποίηση, έχει υπάρξει σπουδαίο το να βλέπω ότι οι άνθρωποι μπορούν να συνδέονται από διαφορετικά μέρη.

Κάποιος μπορεί να βρίσκεται παντού, εφόσον μπορεί να εμπλακεί σε μια κοινότητα και να μη ζει στη «φούσκα» της δικιάς του δουλειάς.

Με την πανδημία, τα πράγματι έχουν, βέβαια, αλλάξει λίγο.

Πολλά από τα άλμπουμ και τα EP σου έχουν κυκλοφορήσει φθινόπωρο, ιδίως Νοέμβριο. Είναι σύμπτωση; Ή το φθινόπωρο έχει μια ξεχωριστή γοητεία για σένα;

Πολύ διορατικό! Ναι, γεννήθηκα Σεπτέμβριο, και αγαπώ το φθινόπωρο. Μου φαίνεται πως μπαίνω σε έναν εποχικό ρυθμό όταν ηχογραφώ κι έπειτα μιξάρω, κι όταν το άλμπουμ είναι έτοιμο να κυκλοφορήσει.

Επίσης, δεν είμαι και πολύ σίγουρη ότι η μουσική μου πράγματι ταιριάζει ως καλοκαιρινό «τζαμάρισμα»!

Σε ποιον βαθμό η «εποχή» Τραμπ σε επηρέασε δημιουργικά, πολιτικά και κοινωνικά; Αναμένεις την όποια πραγματική αλλαγή στο πλαίσιο της κυβέρνησης Μπάιντεν;

Νομίζω πως η ευρύτερη πολιτική μηχανή είναι πολύ μεγαλύτερη από τον οποιονδήποτε πρόεδρο, οπότε δεν είμαι σίγουρη τι αλλαγές θα συμβούν, αλλά ελπίζω ότι οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να υπερασπίζονται τη δικαιοσύνη.

Ασφαλώς είμαι χαρούμενη που η τελευταία τετραετία πέρασε. Υπήρξε τρομακτικό και απογοητευτικό -όχι μόνο στις Η.Π.Α.- το να βλέπεις τη χειρότερη πλευρά της ανθρωπότητας να ενθαρρύνεται έτσι. Μας πήγε πολύ πίσω, για να πω το λιγότερο.

Σχεδιάζεις να επισκεφτείς την Ελλάδα/να δώσεις συναυλίες στη χώρα όταν η πανδημική «σκόνη» κατακάτσει, ή είναι απολύτως αδύνατο να προγραμματίσεις τις δραστηριότητες της ζωής σου επί του παρόντος;

Θα ήθελα πολύ να επισκεφτώ την Ελλάδα και να παίξω εκεί σύντομα!

Στην πραγματικότητα, σχεδιάζω να επιστρέψω στην Ευρώπη το 2021, κάτι που θα κάνει τα ταξίδια εκεί λίγο ευκολότερα, αλλά βέβαια τα σχέδιά μου είναι υποθετικά και σε αναμονή προς το παρόν.

Όλα πάνε από μέρα σε μέρα, αλλά δουλεύω προς την κατεύθυνση της επίτευξης κάποιων στόχων.

Και τελικά, χρειάζεται, ως κοινωνίες και άτομα, να δημιουργήσουμε νέους μύθους, νέες μυθολογίες; Τι θα απομείνει, όταν η «εποχή» του COVID-19 υποχωρήσει;

Αναμφίβολα! Όσον αφορά στην επίγνωσή μας, ζούμε μόνο μια φορά. Η οπτική μας μετράει σε σχέση με το πώς βιώνουμε τη ζωή.

Κάποιες καταστάσεις είναι ευκολότερες από άλλες, είναι όμως σημαντικό να προσπαθούμε τουλάχιστον να ζούμε την καλύτερη δυνατή ιστορία. Να σεβόμαστε τις ιστορίες των άλλων ανθρώπων.

Όση απώλεια και στενοχώρια κι αν έχει προκαλέσει ο COVID-19, μάς έχει αναγκάσει να θέσουμε εκ νέου προτεραιότητες στη ζωή μας, ας ελπίσουμε προς την κατεύθυνση ενός πιο βιώσιμου μέλλοντος και μιας θετικής κληρονομιάς.

Ευχαριστώ θερμά την Alice Gros από την Fire Records για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας με την Faten Kanaan.

Το άλμπουμ της Faten Kanaan A mythology of circles κυκλοφορεί από τη Fire Records.