Eren Keskin: «Το τουρκικό κράτος είναι εξαιρετικά ολοκληρωτικό»

 

Επί 30 χρόνια, η Eren Keskin είναι μια από τις αφοσιωμένες δικηγόρους για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία, παλεύοντας για τις ελευθερίες γυναικών, μελών της LGBTI+ κοινότητας και Κούρδων. 

Συχνά έχει κι η ίδια διωχθεί και το ’95 φυλακιστεί, ενώ πρόσφατα καταδικάστηκε σε εξαετή φυλάκιση, ποινή στην οποία άσκησε έφεση. Συνομιλώντας μαζί της.

Κατά τα τελευταία 30 χρόνια είστε μια από τις πιο αφοσιωμένες και διακεκριμένες δικηγόρους για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία, εστιάζοντας στη συνδρομή θυμάτων σεξουαλικής βίας και μαχόμενη τις φυλετικές διακρίσεις.

Τι πυροδότησε την ενασχόλησή σας κατ’ αρχάς;

Ο γεωγραφικός χώρος στον οποίο ζούμε κυριαρχείται από ρατσισμό-εθνικισμό. Ένας χώρος που απορρίπτει όλες τις ταυτότητες πλην της τουρκικής και της σουνιτικής μουσουλμανικής.

Καθώς απέκτησα επίγνωση αυτής της κατάστασης, θεώρησα ότι πρέπει να εργαστώ στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να υποστηρίξω αυτόν τον αγώνα, και πως πρέπει να επιλέξω μια μέθοδο αγώνα ενάντια στην επίσημη ιδεολογία.

Έτσι ξεκίνησα να δουλεύω σ’ αυτόν τον τομέα. Βρίσκομαι στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα επί 30 χρόνια κι έχω χάσει πολλούς φίλους με τους οποίους δουλέψαμε μαζί, πολλές αγωγές υποβλήθηκαν εναντίον μας και μπήκαμε φυλακή.

Όταν ξεκινάς να εργάζεσαι σ’ αυτό το πεδίο, δεν είναι δυνατό να παρατήσεις τον αγώνα, ακόμα κι όταν βιώνεις έντονες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από τη στιγμή που έχεις νεκρούς πίσω σου.

Αυτός είναι ο βασικός λόγος που συνεχίζω να αγωνίζομαι σήμερα.

Σε ποιον βαθμό έχει η φυλάκισή σας το 1995, καθώς και οι συναντήσεις σας με κρατούμενες/κρατούμενους -γυναίκες, άντρες, μέλη της LGBTI+ κοινότητας και κουρδικής εθνικότητας-, διαμορφώσει τον τρόπο που ασκείτε τη δικηγορία;

Καθώς είμαι δικηγόρος που ασχολείται με πολιτικές δίκες γενικά, βρίσκομαι σε διαρκή επικοινωνία με ανθρώπους οι οποίοι υφίστανται βασανιστήρια.

Όταν μπήκα φυλακή το 1995 για ένα άρθρο που είχα γράψει, είχα μια στενή και ισότιμη σχέση με τις έγκλειστες. Οι γυναίκες μού είπαν για τα σεξουαλικά βασανιστήρια που υφίσταντο υπό κράτηση.

Αφού άκουσα αυτές τις εμπειρίες, και μετά την απελευθέρωσή μου, αποφάσισα να ιδρύσω το Γραφείο Νομικής Βοήθειας ενάντια στη Σεξουαλική Παρενόχληση και τον Βιασμό υπό Κράτηση με μια φίλη μου.

Από το 1997, παρέχουμε δωρεάν νομική βοήθεια σε ετεροφυλόφιλες και διεμφυλικές γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλικά βασανιστήρια από κρατικές δυνάμεις.

Σε όλη τη διάρκεια αυτού του αγώνα, έχουμε παρατηρήσει ότι τα πιο περιθωριοποιημένα κομμάτια αυτού του γεωγραφικού χώρου είναι τα LGBTI + άτομα και οι οργανώσεις τους. Γι’ αυτό ξεκίνησα να δουλεύω στο συγκεκριμένο πεδίο επίσης.

Το τουρκικό κράτος είναι εξοπλισμένο με ανδροκρατούμενες, φεουδαρχικές και μιλιταριστικές κρίσεις αξίας. Υπάρχει έντονη εχθρότητα απέναντι σε LGBTI + άτομα και οργανώσεις. Το βρίσκω, λοιπόν, πολύ σημαντικό να εργάζομαι σ’ αυτόν τον τομέα.

Πόσο σοβαρές είναι οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπό την αυξανόμενη και ασφυκτικά ολοκληρωτική εξουσία του Ερντογάν; Μπορεί να υπάρξει μια αποτελεσματική αντίσταση σ’ αυτή, ένα «φως στην άκρη του τούνελ»;

Είμαστε τώρα αντιμέτωποι/-ες με μια μορφή κράτους υπό τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, του ενός άντρα. Ο Ερντογάν επί του παρόντος συνεργάζεται με τις ρατσιστικές εθνικιστικές βαθιές δυνάμεις που ορίζουμε ως «το βαθύ κράτος».

Γι’ αυτόν τον λόγο, εφαρμόζονται αυστηρές πολιτικές. Δε γίνονται ανεκτές διαφορετικές σκέψεις. Η ελευθερία της έκφρασης και του συνδικαλισμού δέχονται τεράστια πίεση. Το τουρκικό κράτος είναι εξαιρετικά ολοκληρωτικό.

Δυστυχώς, και η κοινή γνώμη διαμορφώνεται πολύ από την επίσημη ιδεολογία. Οι άνθρωποι σκέφτονται όπως το κράτος, αυτό που λέει το κράτος γίνεται αποδεκτό ως αληθινό.

Εξαιτίας αυτού του γεγονότος δεν μπορεί να ενισχυθεί η αντιπολίτευση. Μόνο οι γυναίκες, οι Κούρδοι και τα LGBTI + άτομα φαίνεται να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της.

Γι’ αυτό με ρώτησες αν υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ; Πάντα υπάρχει φως. Αν δεν παραδεχτούμε την ύπαρξή του, πρέπει να εγκαταλείψουμε τον αγώνα.

Πάντα πιστεύω ότι υπάρχει μια «δημοκρατική φλέβα» που ποτέ δεν υπακούει στη χώρα μας. Είναι, επομένως, αναγκαίο να δυναμώσουμε αυτή τη φλέβα. Δουλεύουμε πάνω σ’ αυτό.

Πόσο έχει συμβάλει η πανδημία και η κρατική διαχείρισή της στην επιδείνωση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, ιδίως σε σχέση με τις γυναίκες;

Η πανδημία επηρέασε αρνητικά τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα μας, όπως και στον υπόλοιπο κόσμο.

Η αρνητική επίδρασή της αφορούσε κυρίως στις γυναίκες, γιατί οι γυναίκες υφίστανται τη χειρότερη βία στο ίδιο τους το σπίτι. Δυστυχώς, ήταν κλειδωμένες όλη τη μέρα με τους υπαίτιους βίαιων συμπεριφορών.

Εξαιτίας αυτού, υπήρξε μια αύξηση της βίας εναντίον των γυναικών και γυναικοκτονίες στη διάρκεια της πανδημίας. Αυτό ισχύει για τα LGBTI + άτομα. Έπρεπε σε 24ωρη βάση να ζουν εκεί όπου υφίσταντο την πιο έντονη βία.

Η πανδημία επηρέασε, εξάλλου, πολύ και τις φυλακές, γιατί οι κρατούμενοι που παρέμεναν έγκλειστοι δεν μπορούσαν καν να συναντήσουν τις οικογένειές τους και τους δικηγόρους τους για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Οι ασθενείς κρατούμενοι εξακολουθούν να μη μεταφέρονται σε νοσοκομείο. Υπάρχουν πολύ βαριά άρρωστοι. Δυστυχώς, η πανδημία επηρέασε αρνητικά και τις συνθήκες περίθαλψης των κρατουμένων.

Με άλλα λόγια, η πανδημία γενικά επηρέασε τους ανθρώπους πολύ έντονα σε ψυχικό επίπεδο και οδήγησε σε απομόνωση, ενώ από σωματικής άποψης υπήρξε αρνητική για τις γυναίκες, LGBTI + άτομα και έγκλειστες/έγκλειστους.

Θεωρείτε την τουρκική εκδοχή του πολιτικού Ισλάμ έναν από τους βασικούς εχθρούς της τουρκικής κοινωνίας επί του παρόντος;

Η πολιτικοποίηση της θρησκείας είναι επικίνδυνη για κάθε γεωγραφικό χώρο, γιατί όλες οι μονοθεϊστικές θρησκείες είναι πολύ ανδροκρατούμενες.

Υπό αυτό το πρίσμα, η πολιτικοποίηση του Ισλάμ στη χώρα μας μας είναι ένα τεράστιο εμπόδιο στον εκδημοκρατισμό.

Η κυρίαρχη πολιτική ιδεολογία στην Τουρκία είναι απλώς μια ιδεολογία βασισμένη στη σουνιτική μουσουλμανική ταυτότητα. Με αυτή την έννοια, γίνεται πολύ επικίνδυνη όταν συνδυάζεται με πολιτικό ρατσιστικό εθνικισμό.

Αυτή είναι η κατάσταση που βιώνουμε τώρα.

Νιώθετε επίσης απογοητευμένη ή/και εξοργισμένη όταν η ιδέα σας για τη δικαιοσύνη και την απόδοσή της συγκρούονται με εκείνες που επιβάλλονται και εφαρμόζονται από κρατικές αρχές; Και πώς ξεπερνάτε αυτά τα συναισθήματα;

Αν η περί δικαιοσύνης ιδέα και αντίληψή μας ήταν ίδιες με εκείνες αυτών που διοικούν το κράτος, δε θα υπήρχε ανάγκη να αγωνιζόμαστε για τα ανθρώπινα δικαιώματα έτσι κι αλλιώς. Ασφαλώς αντιλαμβανόμαστε τη δικαιοσύνη πολύ διαφορετικά.

Και ασφαλώς ερχόμαστε αντιμέτωπες και αντιμέτωποι με άδικες πρακτικές που μας θυμώνουν πολύ. Γι’ αυτόν τον λόγο, με έναν παράξενο τρόπο, ανάβει επίσης η φωτιά του αγώνα.

Ο Ιατρικός Σύλλογος του Ντιγιαρμπακίρ σάς απένειμε στις 13 Μαρτίου του 2021 το «βραβείο Ειρήνης, Φιλίας και Δημοκρατίας» για τη συμβολή σας στην καταπολέμηση της βίας εναντίον των γυναικών.

Θεωρείτε πολύτιμα βραβεία τέτoιου είδους ή υπάρχουν κι άλλες μορφές αναγνώρισης που εκτιμάτε;

Στη διάρκεια του αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχω λάβει πολλά βραβεία τόσο στην Τουρκία όσο και στον διεθνή στίβο. Όλα αυτά είναι εξαιρετικά πολύτιμα και επιδρούν, νομίζω,  θετικά στον αγώνα.

Δεν αγωνιζόμαστε για να αποκομίσουμε βραβεία, βέβαια, αλλά μερικές φορές έχει όντως θετικό αποτέλεσμα όταν τα λαμβάνουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο. Μας συνδέει περισσότερο με τον αγώνα μας.

Γι’ αυτό, είμαι εξαιρετικά περήφανη που έλαβα ένα τέτοιο βραβείο από γιατρούς.

Στις 15 Φεβρουαρίου καταδικαστήκατε σε φυλάκιση έξι ετών και τριών μηνών ως «μέλος ένοπλης τρομοκρατικής οργάνωσης» στην «Κύρια Δίκη» της εφημερίδας Özgür Gündem.

Σε περίπτωση που φυλακιζόσασταν εκ νέου στο μέλλον, θα συνεχίζατε να παλεύετε για τα ανθρώπινα δικαιώματα;

Ξεκίνησα να δουλεύω ως δικηγόρος όταν η εφημερίδα Özgür Gündem πρωτοκυκλοφόρησε στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’90. Έχω υπάρξει κομμάτι της από νωρίς, και πολλοί από τους συντάκτες και τους διανομείς της δολοφονήθηκαν.

Πρώτα από όλα, ο 75χρονος αρθρογράφος της και συγγραφέας Musa Anter δολοφονήθηκε. Με αυτή την έννοια, το να είμαι εθελοντικά αρχισυντάκτρια της εφημερίδας ήταν ένας χρέος.

Ναι, εξαιτίας αυτής της εφημερίδας τιμωρήθηκα ως μέλος οργάνωσης. Το αντιλαμβάνομαι ως έκλειψη της λογικής.

Με άλλα λόγια, είναι πολύ ανούσιο και παράλογο να θεωρείς πως το να είσαι αρχισυντάκτης μιας εφημερίδας είναι ισοδύναμο με το να είσαι μέλος ένοπλης οργάνωσης.

Χρησιμοποιώ όλα τα δικαιώματά μου για να ασκήσω έφεση. Αναμένουμε το αποτέλεσμα.

Θα θέλατε, τέλος, να κάνετε ένα σύντομο σχόλιο σχετικά με την πρόσφατη υποβολή αγωγής στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας για το κλείσιμο του φιλοκουρδικού κόμματος HDP;

Υπάρχει τεράστια πίεση στο HDP σήμερα. Έγιναν νομικές ενέργειες εναντίον του την προπερασμένη εβδομάδα.

Επί του παρόντος, το HDP είναι ήδη αποδυναμωμένο πολιτικά, γιατί πολλοί βουλευτές και δήμαρχοι έχουν συλληφθεί, και διορισμένοι από την κυβέρνηση έχουν τοποθετηθεί σε δήμους. Υπάρχουν νέες συλλήψεις και κρατήσεις καθημερινά.

Υπάρχει μια πολιτική γενοκτονία εναντίον του HDP, γιατί είναι το μόνο κόμμα στη χώρα μας που αμφισβητεί την επίσημη ιδεολογία. Και γίνεται δυνατότερο. Γι’ αυτό, νομίζω, εκείνοι που διοικούν το κράτος αισθάνονται τόσο άβολα.

Ό,τι κι αν κάνουν, ωστόσο, αυτή η παράδοση υπάρχει εξ αρχής και πιστεύω πως θα συνεχίσει με τον ίδιο τρόπο.

Ευχαριστώ θερμά την Gülistan Yarkın, συντονίστρια πρότζεκτ στο Γραφείο Νομικής Βοήθειας ενάντια στη Σεξουαλική Παρενόχληση και τον Βιασμό υπό Κράτηση για τη μετάφραση των ερωτήσεών μου στα τουρκικά και των απαντήσεων της Eren Keskin στα αγγλικά.

Ευχαριστώ επίσης τον Adam Shapiro, επικεφαλής επικοινωνίας και ορατότητας της οργάνωσης Front Line Defenders, για τη συμβολή του στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.