Κάρμα Ριέρα: «Tο νουάρ είναι το κατεξοχήν καταγγελτικό είδος»

 

Καυστική και συνάμα τρυφερή «νουάρ» σάτιρα του πανεπιστημιακού μικρόκοσμου, το μυθιστόρημα της Κάρμα Ριέρα, της «μεγάλης κυρίας» των καταλανικών γραμμάτων, Σχεδόν νεκρή φύση κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά.

Αυτή ήταν η αφορμή για μια συνομιλία με την συγγραφέα του- περιεκτική και επί της ουσίας, όπως και το βιβλίο.

Επί πολλές δεκαετίες έχετε καταπιαστεί με σχεδόν κάθε είδος γραφής, από το μυθιστόρημα και την ποίηση, μέχρι το δοκίμιο και το διήγημα, μεταξύ άλλων.

Αυτή η ζωτική και ζωογόνος ανάγκη ξύπνησε μέσα σας πριν τις πανεπιστημιακές σπουδές σας;

Ναι, από πολύ μικρή.

Νομίζω πως ξεκίνησα να γράφω για να συνεχίσω τα παραμύθια που μου έλεγε η γιαγιά μου.

Το πρώτο μου βιβλίο, παρεμπιπτόντως μεταφρασμένο στα ελληνικά στη δεκαετία του ’80, Μάρτυρές μου οι γλάροι (Te deix amor la mar com a penyora, 1975), είναι μια συλλογή ανάλογων διηγήσεων.

Πολιτικά και λογοτεχνικά αρχίζετε, πάντως, να ωριμάζετε κατά τα τελευταία στάδια του Φρανκισμού και στον απόηχο των ελπίδων που γέννησε ο Μάης του ’68. Πώς «μεταβολίσατε» τα πολύπλευρα βιώματα εκείνης της περιόδου;

Στα διηγήματα του βιβλίου το οποίο ανέφερα πριν υπάρχει ένα καλό παράδειγμα.

Και στο πρώτο μου μυθιστόρημα επίσης, Una primavera per a Domenico Guarini (Μία άνοιξη για τον Ντομένικο Γκουαρίνι). Το ’68 αποτέλεσε μια κραυγή ελευθερίας, ωστόσο ο Φράνκο δεν πέθανε πριν από το 1975.

Εκκινώντας από ένα πραγματικό, αλλά ανεξιχνίαστο, περιστατικό εξαφάνισης ενός φοιτητή Εράσμους στην Ισπανία το 2007, το μυθιστόρημα Σχεδόν νεκρή φύση αποτελεί μια καυστική -αλλά και τρυφερή- «νουάρ» σάτιρα του πανεπιστημιακού μικρόκοσμου.

Πώς αντιλαμβάνεστε το νουάρ, και ιδίως το υποείδος του campus novel, στο οποίο προσθέτετε τη χαρακτηριστική «καταλανική» σας «πινελιά»;

Αυτή τη στιγμή το νουάρ είναι το κατεξοχήν καταγγελτικό είδος. Η αστυνομική πλοκή είναι η αφορμή για την καταγγελία περιπτώσεων διαφθοράς και άλλων καθόλου υποδειγματικών κοινωνικών όψεων.

Στην περίπτωση του Σχεδόν νεκρή φύση, το γεγονός ότι διαδραματίζεται στο πανεπιστήμιο, μού έδωσε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσω, όπως πολύ σωστά παρατηρήσατε, το υποείδος του campus novel.

Είμαι στον πανεπιστημιακό χώρο από τα είκοσι ένα μου, γνωρίζω καλά τα παρασκήνιά του. Α, και χάρηκα πολύ όταν με αφορμή την έκδοση του μυθιστορήματός μου η αστυνομία ξανάνοιξε την υπόθεση Lannuzel.

«Πολυφωνικό» και με διαρκείς ανατροπές, το μυθιστόρημά σας φανερώνει μια βαθιά, «εκ των έσω» γνώση του πανεπιστημιακού μικρόκοσμου. Πόσο βοηθητική υπήρξε, λοιπόν, η καθηγητική σας ιδιότητα;

Ήταν θεμελιώδης. Είχα στη διάθεσή μου προνομιακή πληροφόρηση. Φανταστείτε ότι ο επικεφαλής της ασφάλειας με πήγε βόλτα στον χώρο, δείχνοντάς μου πού θα άφηνε εκείνος ένα πτώμα...

Παρ’ όλα αυτά, τον αγνόησα και το άφησα σε ένα άλλο πολύ πιο θλιβερό σημείο. Με αυτόν τον τρόπο κατάφερα να φροντίσουν για τον επαρκή φωτισμό τής συγκεκριμένης περιοχής τον επόμενο χρόνο...

«Σε κάτι χρησιμεύει η λογοτεχνία», είπα μέσα μου…

Έπειτα, υπάρχουν και οι εικαστικές επιρροές, με προεξάρχουσες τις ιδιόμορφες Νεκρές Φύσεις του Γκέοργκ Φλέγκελ. Σας γοητεύει η ζωγραφική ή ο συγκεκριμένος ζωγράφος;

Με ελκύει πολύ η ζωγραφική. Δεν είναι η πρώτη φορά που τη χρησιμοποιώ στα μυθιστορήματά μου. Η Άνοιξη του Μποτιτσέλι παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο Una primavera per a Domenico Guarini, το πρώτο μου μυθιστόρημα.

Ένας γόνιμος σαρκασμός διατρέχει το μυθιστόρημά σας.

Τον υιοθετείτε και ως προσωπική διανοητική στάση έναντι του εαυτού σας, των ανθρώπων γύρω σας, της εξουσίας και των κακώς κειμένων της καταλανικής -και όχι μόνο- κοινωνίας;

Φυσικά, όσο μεγαλώνει κανείς, είτε θα χρησιμοποιήσει το σαρκασμό και την ειρωνεία είτε θα πηδήξει απ’ το παράθυρο.

Είναι τρομερό να αντικρίζεις το πρόσωπό σου στον καθρέφτη κάθε πρωί. Γι' αυτό και προσπαθώ να χτενίζομαι όσο πιο γρήγορα γίνεται.

4 χρόνια μετά το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας, την κήρυξή του ως αντισυνταγματικού από την ισπανική κυβέρνηση και τη φυλάκιση Καταλανών πολιτικών, πώς θα σχολιάζατε την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στην περιοχή;

Είναι καταστροφική, χαοτική, και δεν βλέπω διέξοδο.

Εξακολουθείτε να γράφετε για να διατηρήσετε τις ιστορίες της γιαγιάς σας ζωντανές, για να σαγηνεύσετε τους αναγνώστες και για να αναβάλετε τον θάνατο;

Ναι, και στα τρία. Απ’ ό,τι βλέπω είστε πολύ καλά πληροφορημένος.

Εκτός από συγγραφέας, παραμένετε και μια απαιτητική, συστηματική και ευρυμαθής αναγνώστρια. Τι διαβάζετε αυτόν τον καιρό;

Τα πρωτότυπα ενός λογοτεχνικού διαγωνισμού, από τα οποία, παρεμπιπτόντως, μερικά είναι πολύ καλά, και βιβλία για τη μαγεία επειδή αυτή την περίοδο γράφω ένα μυθιστόρημα στο οποίο η μαγεία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο.

Βαριέμαι αν δεν αλλάζω θέματα.

Πόσο σας εμπνέει, οργίζει ή φοβίζει η λεγόμενη «πανδημική εποχή» που διανύουμε;

Όπως όλοι, περνάω πολύ άσχημα.

Μου αρέσει να βγαίνω έξω, να βλέπω τους φίλους μου, να αγκαλιάζω τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου. Αλλά δεν μπορώ να το κάνω.

Και αγανακτώ με τους πολιτικούς που δε δίνουν σαφείς οδηγίες και με τα εργαστήρια που δολοπλοκούν με τα εμβόλια. Το βρίσκω απολύτως ντροπιαστικό.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χειρίζεται το όλο θέμα πολύ άσχημα. Τι τεράστια απογοήτευση!

Σας ευχαριστώ! Εγκάρδιους χαιρετισμούς από την Αθήνα.

Σας ευχαριστώ, Γιάννη, είναι χαρά μου να απαντώ σε έξυπνες ερωτήσεις. Δικές μου οι ευχαριστίες, ειλικρινά.

Μακάρι οι Έλληνες αναγνώστες να ανταποκριθούν. Λατρεύω τη χώρα σας, με συναρπάζει. Ευχαριστώ και πάλι. Εγκάρδιους χαιρετισμούς από τη Βαρκελώνη.

Ευχαριστώ θερμά την Natalia Velasco για τη μετάφραση των ερωτήσεών μου στα ισπανικά και των απαντήσεων της συγγραφέως στα ελληνικά.

Το μυθιστόρημα της Κάρμα Ριέρα Σχεδόν νεκρή φύση κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Carnívora σε μετάφραση της Ασπασίας Καμπύλη.