Firouzeh Khosrovani: «Μου αρέσει να κάνω ταινίες “ανάμεσα”»

 

Στιλιστικά και θεματικά απαιτητικό, το βραβευμένο στο IDFA ντοκιμαντέρ της Ιρανής Firouzeh Khosrovani Ραδιογράφημα μιας οικογένειας είναι μια «ανατομία» της οικογένειάς της και μιας ολόκληρης διαιρεμένης χώρας σε μετάβαση.

Συνομιλώντας με την σκηνοθέτρια με αφορμή την προβολή του φιλμ στο πλαίσιο της διαδικτυακής έκδοσης του 23^ου ΦΝΘ (4-14 Μαρτίου 2021).

Στιλιστικά και θεματικά απαιτητικό -και συγκινητικό- το βραβευμένο στο IDFA ντοκιμαντέρ σου Ραδιογράφημα μιας οικογένειας είναι όντως μια «ανατομία» της οικογένειάς σου και μιας ολόκληρης διαιρεμένης χώρας σε μετάβαση.

Υπήρξε αυτός ο τρόπος σου να καταπιαστείς, να διαπραγματευτείς και να συμφιλιωθείς με το παρελθόν- το παρελθόν σου, πιο συγκεκριμένα;

Όλοι είμαστε επηρεασμένοι από τις γλυκιές και επώδυνες αναμνήσεις και εμπειρίες μας. Προσπάθησα να κάνω μια ταινία βασισμένη στους προσωπικούς πόρους ζωής μου.

Υπήρξε μια δημιουργική πρόκληση το να μετασχηματίσω ένα προσωπικό ζήτημα σε ζήτημα δημόσιου ενδιαφέροντος. Το να βρω μια οικουμενική γλώσσα για μια πολύ προσωπική ιστορία.

Πιστεύω ότι καθεμία και καθένας από εμάς έχει ένα μοναδικό, αναντικατάστατο και ανεπανάληπτο παρελθόν, αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας και μια οικογενειακή ζωή που μπορούν να μετατραπούν σε πηγή έμπνευσης για ένα φιλμ.

Η ταινία δημιουργεί έναν μεγάλο χώρο για ένα ευρύ φάσμα ερμηνειών. Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν συμφωνώ ή διαφωνώ με τις γνώμες που εγείρει.

Όπως έχεις αναφέρει, το Ραδιογράφημα μιας οικογένειας δεν είναι ένα «κλασικό» ντοκιμαντέρ- αυτοβιογραφικό ή άλλου τύπου. Αντιθέτως, είναι μια αυθεντικά πειραματική δουλειά.

Νιώθεις την ανάγκη να εξερευνάς και να υπερβαίνεις τα όρια -και τα όριά σου- μέσω της σκηνοθεσίας;

Για την οποιαδήποτε κινηματογραφική ιδέα, πρώτα μου κεντρίζει το ενδιαφέρον η αναζήτηση μιας καινοτόμου φόρμας και ενός καινούριου σχεδίου σε σχέση με οπτική διάσταση.

Είναι συναρπαστικό να δημιουργείς μια καινούρια σχέση ανάμεσα σε τμήματα και στοιχεία ενός θέματος.

Δε θέλω ν’ ανησυχώ για το αν το τελικό προϊόν θα ταίριαζε σ’ ένα συγκεκριμένο είδος ή όχι. Μου αρέσει να κάνω ταινίες «ανάμεσα», κάπου μεταξύ «ντοκιμαντέρ» και «μυθοπλασίας».

Αισθάνομαι πιο άνετα με τη χρήση της έκφρασης φιλμ «μη μυθοπλασίας».

H μουσική είναι ένα ουσιώδες συστατικό της ταινίας σου: ο Μπαχ, ο Σοπέν, η τζαζ, ισλαμικοί ύμνοι, αλλά και το πρωτότυπο soundtrack, αποτελούν έναν πλούσιο «καμβά» αναφορών.

Πόσο σημαντική είναι η μουσική -μαζί με τη ζωγραφική και την ποίηση- στη ζωή, αλλά και στην τέχνη σου;

Είναι όλα κομμάτια της πολιτισμικής μου ταυτότητας. Η αγάπη για την κλασική μουσική είναι η κληρονομιά του πατέρα μου. Οι οπτικές τέχνες ήταν το πτυχίο μου σε ακαδημαϊκό επίπεδο. Και το Ιράν είναι ο τόπος της ποίησης.

Για τον σχεδιασμό του ήχου και τη μουσική του Ραδιογραφήματος μιας οικογένειας αναδημιουργήσαμε τους ήχους που ακούγονταν στις αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας. Κομμάτια κλασικής μουσικής επιλέχτηκαν και επανεκτελέστηκαν.

Επίσης, υπήρξε δημιουργική επανεκτέλεση επαναστατικών ύμνων που υπάρχουν στη συλλογική μνήμη όλων των Ιρανών.

Ο μετασχηματισμός του χώρου, με τη χρήση του σπιτιού όπου γεννήθηκες και μεγάλωσες στην Τεχεράνη ως σημείο εστίασης και μεταφορά, μοιάζει να σε απασχολεί πολύ. Είναι ακριβές αυτό;

Αν όλη η ταινία ήταν φτιαγμένη από φωτογραφίες και αρχειακό υλικό -νεκρά υλικά!-, οι μεταφορές και η φαντασία που ήθελα να χρησιμοποιήσω για να αφηγηθώ αυτή την ιστορία δε θα υπήρχαν.

Ήθελα αυτή η ιστορία να συναντηθεί με τις έγνοιες και τα συναισθήματα του θεατή. Χρειαζόμουν έναν αφηγηματικό χώρο για να καλωσορίσω τους θεατές, ώστε να συμμετάσχουν σε αυτόν με τη δικιά τους ζωή.

Έπρεπε να βρει εφαρμογή στη ζωή άλλων ανθρώπων.

Γι’ αυτόν τον λόγο η ιδέα του γυρίσματος σκηνών πήρε μορφή και ο ποιητικός τόνος σχηματοποιήθηκε. Οι σκηνές που γυρίστηκαν υπήρξαν η ενσάρκωση της φαντασίας μου και ένα πλαίσιο μέσω του οποίου να φέρω τον θεατή πιο κοντά σ’ όσα φαντάζομαι.

Σε αντίθεση με τον πατέρα σου, η μητέρα σου δεν αισθάνθηκε ποτέ σαν στο σπίτι της στην Ελβετία. Είναι εύκολο να εντοπίσεις πού εσύ νιώθεις πιο οικεία- πολιτισμικά, διανοητικά, ψυχικά, ακόμα και χωρικά;

Νιώθω σαν στο σπίτι μου στην Τεχεράνη, αλλά μου αρέσει να ταξιδεύω τακτικά στην Ευρώπη.

Σε καιρούς πανδημίας, ποια είναι η πιο σοβαρή πρόκληση και ο πιο σοβαρός φόβος που βιώνεις ως σκηνοθέτρια και σε προσωπικό επίπεδο;

Ως σκηνοθέτρια, η έλλειψη κανονικών και επαγγελματικών προβολών στις αίθουσες. Σε ένα προσωπικό επίπεδο, αισιοδοξώ πολύ ότι θα επιστρέψω σε μια φυσιολογική ζωή σύντομα.

Η ταινία σου προβάλλεται στο πλαίσιο της ενότητας Top Docs της διαδικτυακής έκδοσης του 23^ου ΦΝΘ. Σου λείπει πολύ η αλληλεπίδραση με το κοινό;

Ναι, πράγματι. Μακάρι να μπορούσα να είμαι παρούσα στο Φεστιβάλ και να επικοινωνώ άμεσα με το κοινό και να ακούω τη γνώμη του.

Ευχαριστώ θερμά τους Bård Kjøge Rønning και Fabien Greenberg από την εταιρεία παραγωγής Antipode Films για την πολύτιμη συμβολή τους στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Το ντοκιμαντέρ της Firouzeh Khosrovani Ραδιογράφημα μιας οικογένειας προβάλλεται στο πλαίσιο της ενότητας Top Docs της διαδικτυακής έκδοσης του 23^ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (4-14 Μαρτίου 2021).