Δευτέρα 18 Μαρτίου 2013

Χελένα Τρεστίκοβα: Με τον άνθρωπο στο επίκεντρο




Η "μεγάλη κυρία" του τσέχικου κινηματογράφου τεκμηρίωσης  Χελένα Τρεστίκοβα επέστρεψε με ένα καινούριο ντοκιμαντέρ, με τίτλο  Ιδιωτικός Κόσμος (Soukromý Vesmír). Με αφορμή την προβολή του στο 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, συνομίλησα με την δημιουργό.

Τι σας έλκυσε στη δημιουργία ταινιών, κατ' αρχήν, και, συγκεκριμένα, ντοκιμαντέρ;

Είμαι καθαρά ντοκιμαντερίστρια. Δε θα με ενδιέφερε να κάνω ταινίες μυθοπλασίας. Περισσότερο από σκηνοθέτρια, θεωρώ τον εαυτό μου χρονογράφο.

Ποιος είναι ο στόχος του ντοκιμαντέρ, κατά τη γνώμη σας;

Στόχος μου είναι να αιχμαλωτίσω την αυθεντική πραγματικότητα των ζωών μας και να διατηρήσω τη μορφή της με αυτόν τον τρόπο-να συνδέσω το ντοκιμαντέρ με μια ιστορία.

Συχνά εστιάζετε σε πορτρέτα ζευγαριών και οικογενειών, που τα παρατηρείτε στενά κατά τη διάρκεια μεγάλου χρονικού διαστήματος. Πώς τα εντοπίζετε, πώς κερδίζετε την εμπιστοσύνη τους και πώς αναπτύσσεται η σχέση σας με την πάροδο του χρόνου; Κρατάτε επαφή μαζί τους μετά την ολοκλήρωση του ντοκιμαντέρ;

H δημιουργία ντοκιμαντέρ τύπου time-lapse είναι η ειδικότητά μου. Ξεκίνησα με αυτή πολλά χρόνια πριν και προσπαθώ να συνεχίζω. Συναντώ τους ήρωές μου ακανόνιστα, όταν αναζητώ συγκεκριμένους ανθρώπους για κάποιο συγκεκριμένο ζήτημα- συζυγικές σχέσεις, παραβατικότητα. Προσπαθώ να βρίσκομαι σε μια ανοιχτή σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης με τους ήρωές μου. Αυτή η σχέση κατά κανόνα διαρκεί ακόμα και μετά την ολοκλήρωση του ντοκιμαντέρ.

Η ενασχόληση με κοινωνικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα η τοξικοεξάρτηση, αποτελεί ένα από τα θέματά σας. Αναρωτιέμαι, πώς καταφέρνετε να διατηρείτε τη συναισθηματική σας απόσταση από τους "ήρωές" σας και δεν υποκύπτετε στον πειρασμό να παρέμβετε, ακόμα κι όταν αυτοί συμπεριφέρονται με αυτοκαταστροφικό τρόπο;

Είμαι μια κινηματογραφίστρια-παρατηρήτρια, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν προσπαθώ να βοηθώ τους ήρωές μου. Η βοήθειά μου είναι διαρκής, αλλά όχι πολύ επιτυχημένη. Τα ναρκωτικά είναι ένας πολύ ισχυρός ανταγωνιστής.

Το πιο πρόσφατο ντοκιμαντέρ σας Ιδιωτικός Κόσμος καταγράφει τη ζωή μιας τσέχικης οικογένειας κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 37 χρόνων και αποτελεί ταυτόχρονα το πορτρέτο της ίδιας της οικογένειας και μια ματιά στην πρόσφατη ιστορία της Τσεχίας. Πώς προέκυψε η αρχική ιδέα;

Το 1975 έκανα ένα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ σχετικά με το πώς η μητρότητα αλλάζει την γυναίκα. Μετά από λίγο, μου γεννήθηκε η ιδέα να παρατηρήσω την ζωή ενός νεογέννητου παιδιού με την κάμερα- του ίδιου και της οικογένειάς του. Κατά συνέπεια ήταν αρκετά ασαφής και το πλαίσιο της ταινίας γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της κινηματογράφησης. Το φιλμ είναι στυλιζαρισμένο- το "μαγικό μάτι" της τηλεόρασης αντιπροσωπεύει την "μεγάλη ιστορία", σε αντίθεση προς την "μικρή ιστορία" μιας πολύ απλής οικογένειας. Η ταινία αφορά τη βεβαιότητα και την αβεβαιότητα των ζωών μας, τις φιλοδοξίες και τις αξίες.

Το 2007 διοριστήκατε Υπουργός Πολιτισμού, αλλά παραιτηθήκατε από τη θέση σας λίγες μέρες αργότερα. Τι σας ώθησε, κατ' αρχήν, να αναλάβετε αυτό το αξίωμα; Νομίζετε ότι η άσκηση εξουσίας από οποιαδήποτε θέση, και ιδίως μέσω ενός κυβερνητικού υπουργείου, είναι συμβατή με το ρόλο ενός καλλιτέχνη;

Ο στόχος της ανάμιξής μου ήταν να βοηθήσω τον τσέχικο κινηματογράφο και πολιτισμό. Προηγουμένως, ήμουν αφοσιωμένη σε αυτή τη δραστηριότητα από τη θέση του καλλιτέχνη. Θα έπρεπε να είναι ένα αξίωμα ορισμένης χρονικής διάρκειας- μισού χρόνου, μέχρι την προκήρυξη νέων εκλογών. Αυτό το διάστημα μειώθηκε ακόμη περισσότερο, λόγω της αηδίας μου για τις αναπάντεχες ίντριγκες που με περίμεναν στο υπουργείο και της απροθυμίας μου να αποτελέσω κομμάτι τους. Νομίζω ότι μακροπρόθεσμα είναι αδύνατον να συνδεθεί η σταδιοδρομία πολιτικού και καλλιτέχνη. 

Είστε η πιο σημαντική ντοκιμαντερίστρια της Τσεχίας. Πώς αντιμετωπίζει τις δουλειές σας το τσέχικο κοινό; Και πώς στο εξωτερικό;

Συνήθως με αντιμετωπίζουν θετικά. Μερικές φορές, πάντως, μου ασκούν κριτική για την προσέγγισή μου ως παρατηρήτριας και την απουσία ακτιβισμού. Συνήθως απαντώ ότι υπάρχουν δύο τροποι να κάνεις ντοκιμαντέρ, επέλεξα τον ένα, και δεν μπορώ να είμαι διαφορετική.

Το αφιέρωμα στις ταινίες σας στη διάρκεια ενός προηγούμενου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (2011) έγινε πολύ θέρμα δεκτό. Εκπλαγήκατε;

Με ευχαρίστησε πολύ. Ήταν κρίμα που δεν μπορούσα να είμαι προσωπικά παρούσα, αλλά ήμουν πολύ απασχολημένη εκείνο το διάστημα και δεν μπορούσα να φύγω από την Πράγα.

Τελειώνοντας, δουλεύετε πάνω σε κάποια καινούρια ταινία;

Δουλεύω πάνω σε διάφορα ντοκιμαντέρ τύπου time-lapse. Προς το παρόν, έχω ολοκληρώσει δύο ντοκιμαντέρ και εργάζομαι πάνω σε άλλα συνεχώς. Παρακολουθώ περίπου 20 ιστορίες.




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου