Anne Clark: «Η εμπιστοσύνη μου στην ανθρωπότητα έχει κλονιστεί εντελώς»

 

Anne Clark (Φωτογραφία: Hans Vermeulen)

Ποιήτρια, τραγουδίστρια και συνθέτρια, η αγαπημένη του ελληνικού κοινού Βρετανίδα Anne Clark δίνει επί τέσσερις και πλέον δεκαετίες πνοή στην αβάν γκαρντ με τον ιδιαίτερο τρόπο της.

Την Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου επιστρέφει στην Αθήνα με την μπάντα της για μια πολυαναμενόμενη συναυλία στο πλαίσιο του Death Disco Open Air Fest. Μια σε βάθος συνομιλία μαζί της.

Είστε ποιήτρια, τραγουδίστρια και στιχουργός της οποίας το έργο συνδυάζει έντονα λογοτεχνικούς, υπαρξιακούς και πολιτικά φορτισμένους στίχους και καινοτόμα, πρωτοποριακά μουσικά ηχοτοπία.

Θα θέλατε να μου αναλύσετε τη διαδικασία της σύνθεσης;

Για ένα μικρό διάστημα, στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και καθ’ όλη τη δεκαετία του 1980, από την ενέργεια που έφεραν οι κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές, πίστεψα στις δυνατότητες της ανθρώπινης καλοσύνης.

Αισθανόμουν (αφελώς) πως μπορούσαμε να ακολουθήσουμε ένα μονοπάτι προσπαθώντας να ζήσουμε και να συνυπάρξουμε μαζί και με κάθε άλλη μορφή ζωής σε αυτόν τον μοναδικό πλανήτη.

Οι μικρές, σύντομες ζωές μας μπορούσαν να μετατρέψουν όλη αυτήν την ασυμφωνία σε ένα είδος αρμονίας.

Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, μέσω της πολιτιστικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, θα μπορούσε ένας άλλος τρόπος να είναι πιθανός.

Η ταραγμένη οικογενειακή μου ζωή ως παιδί είχε αντίστροφα υποκινήσει και μου είχε παράσχει το καταφύγιο και την έκφραση της γραφής και της μουσικής.

Κόσμοι μέσα σε κόσμους. Λέξεις μέσα σε κόσμους και κόσμοι πέρα ​​από την συχνά βίαιη και τραυματική οικογενειακή κατάσταση.

Η πράξη της «γραφής» ποίησης ήταν, και είναι, πολύ μοναχική, αλλά ο συνδυασμός της με τη μουσική και η συνεργασία με άλλους μουσικούς δημιουργεί εντελώς διαφορετικές συνδέσεις.

Αργότερα, μέσω του «πανκ» και του «new wave» μπόρεσα πραγματικά να εξωτερικεύσω αυτά τα μέσα έκφρασης και, με έναν παράξενο και όμορφο τρόπο, φαίνεται να συνδέονται με άλλους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Ως κάποια που ήταν και παραμένει ως επί το πλείστον αόρατη στον κόσμο, αυτή ήταν μια πραγματικά εξαιρετική περιπέτεια. Η δύναμη της μουσικής και της ποίησης. Δεν έχει σύνορα, δεν έχει όρια.

Η διαδικασία της δημιουργικότητας στην αρχή ήταν, όπως και η εποχή, άναρχη και χαοτική, ωστόσο πήγαζε από κάτι πολύ ριζωμένο και σίγουρο.

Η αδυναμία μου να συγκεντρωθώ και να είμαι αρκετά πειθαρχημένη ώστε να καταφέρω να μάθω ένα οποιοδήποτε μουσικό όργανο εκείνο τον καιρό σήμαινε ότι πηδούσα από το ένα πράγμα στο άλλο.

 Όχι καλό για την παραδοσιακή έννοια της μουσικής δημιουργίας φυσικά, αλλά... έφερε μια ενεργητική, καινοτόμο, αν και τεχνικά ελαττωματική, διαδικασία δημιουργικότητας και ήταν ένα ουσιαστικό στοιχείο, όπως φαίνεται, σε ένα κίνημα το οποίο φαινόταν να έχει συνεπάρει μια ολόκληρη γενιά.

Η ουσία ήταν να δημιουργείς, ανεξάρτητα από το υπόβαθρο ή τις ικανότητές σου. Όποιοι κι αν σου είχαν πει ότι ήταν οι περιορισμοί σου. Ήταν μια όμορφη χαοτική αναστάτωση και από αυτή προέκυψαν υπέροχα πράγματα.

Τώρα, καθώς έχω μεγαλώσει, η δημιουργική διαδικασία έχει ωριμάσει. Νιώθω πολύ πιο άνετα μ’ αυτή, ακόμα κι αν εξακολουθεί να υπάρχει αυτή η ζωτική, επείγουσα ανάγκη στην πράξη της σύνθεσης.

Στην ηλικία των δεκαέξι, καθώς το πανκ ροκ έφτανε στο απόγειό του, παρατήσατε το σχολείο αναλαμβάνοντας διάφορες δουλειές, ανάμεσά τους και της νοσοκόμας σε ψυχιατρική κλινική.

Αν και η μουσική σας δεν ακούγεται επηρεασμένη από το πανκ ροκ, έχετε επηρεαστεί από το ήθος του πανκ ροκ;

Απολύτως. Ήταν ίσως η πιο σημαντική περίοδος της ζωής μου.

Όπως λες, ήμουν δεκαέξι όταν το πανκ ροκ έκανε την εμφάνισή του στο Νότιο Λονδίνο, όπου ζούσα. Είχα μια προβληματική ανατροφή σε ένα βίαιο σπίτι και μια δύσκολη σχέση με την εξουσία στο σχολείο.

Είχα στόχους και φιλοδοξίες που ξεπερνούσαν κατά πολύ το κοινωνικά αναμενόμενο, ή μάλλον, προκαθορισμένο για μένα. Το πανκ ροκ ήταν απλά τέλειο!

«Υπάρχει ανάγκη για ισχυρή έμπνευση», τραγουδάτε στο Soulthought, από το τελευταίο σας -μέχρι σήμερα- άλμπουμ, Borderland: Found Music For A Lost World.

Από πού αντλείτε την «ισχυρή σας έμπνευση» και γιατί είναι «μια αναγκαιότητα»;

Αυτή είναι μια δύσκολη, αν όχι αδύνατη, ερώτηση να απαντηθεί.

Ποιος ξέρει από πού προέρχεται η έμπνευση και η δημιουργικότητα; Από πού προέρχονται τα βίαια και καταστροφικά στοιχεία της ανθρωπότητας;

Θέτουμε αυτά τα ερωτήματα και ψάχνουμε για απαντήσεις, αλλά δεν είμαι σίγουρη πως θα τις βρούμε ποτέ. Ακριβώς όπως προσπαθούμε να κατανοήσουμε την απίστευτη απεραντοσύνη του σύμπαντος και του ό,τι κείται πέρα από αυτό.

Ξέρω μόνο πως η μουσική και η συγγραφή είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου και χωρίς αυτά δε νομίζω ότι θα είχα επιβιώσει μέχρι τώρα.

Η έμπνευση βρίσκεται παντού, αλλά η δική μου έμπνευση επηρεάζεται ολοένα και περισσότερο από τις αδικίες της ανθρωπότητας, ειδικά εις βάρος της Γης -του σπιτιού μας- και των άλλων ειδών με τα οποία συνυπάρχουμε.

Κανένα άλλο είδος δεν έχει ασκήσει τέτοια εξουσία ή δεν έχει τέτοια (φαινομενική!) συνείδηση, κι όμως έχουμε επιτρέψει σε συντριπτικό βαθμό σε μανιακούς και πολιτικά συστήματα να καταστρέψουν τα πιο ζωτικά στοιχεία της ζωής.

Υπήρχε μια εποχή κατά την οποία «πίστευα» σε ό,τι μπορούσαν να κάνουν οι καλοί άνθρωποι στον κόσμο. Τώρα, βρισκόμαστε σε ένα πολύ διαφορετικό μέρος.

«Μουσική, βιβλία, λέξεις/ μάς βοηθούν να ζήσουμε τη ζωή μας/ μάς βοηθούν να επιβιώσουμε», συνεχίζετε στο ίδιο τραγούδι. Από πού πηγάζει η βεβαιότητά σας ότι η τέχνη γενικά έχει μια δυναμική που επιβεβαιώνει τη ζωή και ενδυναμώνει;

Η απάντηση σε αυτό είναι πολύ προφανής, έτσι δεν είναι; Άνθρωποι από κάθε κοινωνικό στρώμα συγκινούνται από την τέχνη.

Οι άνθρωποι έχουν μουσικά soundtrack τα οποία τους συνοδεύουν σε όλη τους τη ζωή και στα μεγάλα και μικρά γεγονότα της.

Βιβλία που διαβάζουν για να βρουν συντροφιά. Ταινίες και θέατρο που τους ταξιδεύουν. Μπορεί να είναι ένα ποπ τραγούδι τριών λεπτών ή μια όπερα τριών ωρών.

Αυτά τα υπέροχα στοιχεία της ανθρωπότητας φέρνουν επικοινωνία/κοινότητα και έκσταση και παρηγοριά στις ψυχές μας.

«Η αγάπη είναι νεκρή στη μητρόπολη/ Κάθε επαφή μέσω γαντιού ή διαχωρισμού/ Τι σπατάλη/ Η πόλη - / Μια εξαντλητική ασθένεια», θρηνείτε στο Sleeper in Metropolis.

Στο Our Darkness, πάλι, ισχυρίζεστε ότι «δεν υπάρχει χώρος για ιδανικά σε αυτό το μηχανικό μέρος».

Όλοι ξεκινήσαμε στον κόσμο με κάποιες ελπίδες, ιδανικά και ευχές, τον πόλεμο, έτσι δεν είναι; Πιθανώς αυτή είναι μια πολύ αφελής σκέψη. Ωστόσο, η γνώμη μου τώρα είναι πως Τίποτα δεν Έχει Ελπίδες.

Οι άνθρωποι προβλέπουν το τέλος του κόσμου από τότε που εξελιχθήκαμε εδώ, αλλά κοίταξε τι συμβαίνει αυτήν τη στιγμή - περιβαλλοντικά, πολιτικά, κοινωνικά.

Η ενσυναίσθηση, η συμπόνια, η καλοσύνη θεωρούνται αδυναμίες, ενώ σίγουρα συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες ανθρώπινες ποιότητες. Οι κακοί και οι ισχυροί έχουν κληρονομήσει τη γη και οι καλοί έχουν φιμωθεί ή έχουν γίνει σχεδόν αόρατοι.

Παραμένουν η πόλη, η μητρόπολη, το αστικό τοπίο ένα κυριολεκτικό ή μεταφορικό πεδίο μάχης ή οι μάχες έχουν πλέον μεταφερθεί στην περιφέρειά τους;

Οι μάχες είναι παντού, ο κόσμος έχει συρρικνωθεί (κυριολεκτικά και μεταφορικά) αμετάκλητα.

Βαθιά πολιτικό, το The Law Is an Anagram of Wealth είναι ένα από τα πιο ολοκληρωμένα άλμπουμ σας. Είναι η μέινστριμ τέχνη επίσης ένας αναγραμματισμός του πλούτου;

Και αν ναι, δε χρειάζεται να τον ανατρέψουμε κι αυτόν, για να βιώσουμε τη συλλογική ελευθερία;

Οι λέξεις «αρουραίος» και «πίσσα» είναι δύο αναγραμματισμοί που μπορώ να κάνω με την «τέχνη» - οι οποίοι μου φαίνονται αρκετά εύστοχοι. Τι σημαίνει καν το «ανατρέπω» σε αυτούς τους καιρούς;

Το Just After Sunset (The Poetry of Rainer Maria Rilke) είναι εμπνευσμένο από την ποίηση του Ράινερ Μαρία Ρίλκε. Τι σημαίνει για εσάς η ποίηση του Ράινερ Μαρία Ρίλκε;

Αχ, ο Ρίλκε! Τόσο βαθιά γλώσσα και βάθος στο να νιώθει τον κόσμο, τα μυστήριά του και ό,τι βρίσκεται πέρα ​​από αυτόν. Τέτοια πολυπλοκότητα εντός μιας φαινομενικής απλότητας.

Η ποίησή του, μαζί με άλλα πράγματα, υπήρξε σύντροφος στο ταξίδι της ζωής μου.

«Δε χρειάζομαι τηλεοπτικούς, περιτετμημένους, αδιάκοπους, πυρακτωμένους θεούς. / Δεν χρειάζομαι τους θεούς σου. / Χρειάζομαι ανθρώπους. / Τα θηρία του αγρού, / Τη γη και τα αστέρια. / Χρειάζομαι κάποιο είδος αγάπης. / Σε χρειάζομαι», τραγουδάτε στο Psalm.

Έχει κλονιστεί ποτέ η εμπιστοσύνη σας στα ανθρώπινα και μη ανθρώπινα όντα, στη γη και στα αστέρια;

Απολύτως. Όχι στα άλλα πλάσματα με τα οποία μοιραζόμαστε αυτόν τον πλανήτη - σχεδόν όλα όσα υπάρχουν εδώ είναι στο έλεός μας. Αλλά ναι - η εμπιστοσύνη μου στην ανθρωπότητα έχει κλονιστεί εντελώς.

«Σταματήστε το Brexit», διαμαρτύρεστε το 2019, συνδυάζοντας ευρηματικά ένα ηλεκτρονικό μουσικό ταπισερί, μια spoken word περφόρμανς εμπνευσμένη από τον Φρίντριχ Σίλερ και μια ηχογραφημένη «θάλασσα» από συνθήματα κατά του Brexit.

Με ποιους τρόπους έχει επηρεαστεί το βρετανικό πολιτιστικό, πολιτικό και κοινωνικό τοπίο από τότε που εφαρμόστηκε η διαδικασία του Brexit;

Ρίξε μια ματιά στο νησί του Brexit! Είναι μια ολοκληρωτική καταστροφή. Πολιτικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά, οικονομικά.

Η πλειοψηφία των ψηφοφόρων του Brexit γνωρίζει ότι ήταν λάθος επιλογή, αλλά επιλέγει να κατηγορήσει τον κορονοϊό, τον πόλεμο στην Ουκρανία και οτιδήποτε άλλο εκτός από τις δικές της προκαταλήψεις και την άγνοια.

Ωστόσο, το Brexit είναι μόνο ένα σύμβολο της κατάρρευσης της Δύσης.

Έχοντας κυκλοφορήσει τον Ιούλιο του 2022, το MRIYA - An ode to Ukraine είναι μια σπαρακτική έκφραση υποστήριξης στη «γενναία, ανυπόμονη, τολμηρή Ουκρανία».

Έχετε σκεφτεί να γράψετε μια σύνθεση για τους Παλαιστίνιους των οποίων το «ίδιο το δικαίωμα ύπαρξης» «απειλείται», στην περίπτωσή τους από τη συνεχιζόμενη γενοκτονία που διαπράττει το ισραηλινό κράτος με τη συνενοχή των κυρίαρχων ελίτ στη Δύση;

Έχω γράψει τουλάχιστον δύο συνθέσεις ειδικά γι’ αυτούς - το Red Sands από το άλμπουμ μου Pressure Points του 1985 και το Nida από το άλμπουμ μου Unstill Life του 1991.

Υποστηρίζω τον παλαιστινιακό λαό από τότε που γνώριζα την αποτρόπαια γενοκτονία που διαπράττεται εναντίον του. Υποστηρίζω όλους τους αθώους ανθρώπους οι οποίοι είναι θύματα μεγαλομανίας και προκαταλήψεων.

Ήταν ένα από τα πιο θεμελιώδη στοιχεία της εκπαίδευσής μου ως παιδί τη δεκαετία του 1960.

Οι δάσκαλοί μας μάς δίδαξαν -μετά το Ολοκαύτωμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου- ότι ΚΑΜΙΑ θρησκεία ή φυλή ανθρώπων δεν πρέπει ποτέ ξανά να υποστεί τέτοιο διωγμό. Δυστυχώς, ήταν ένα μάθημα που όλοι μας αποτύχαμε να διδαχτούμε.

«Πρέπει να περπάτησα σε αυτούς τους δρόμους για ώρες/ Στο σκοτάδι και στο κρύο/ Πριν προλάβω πραγματικά να αποδεχτώ/ Δεν υπήρχε μέρος που να λέγεται ‘Οδός της Ελπίδας’», καταλήγετε στο Hope Road, από το ήπια μελαγχολικό άλμπουμ σας Hopeless Cases.

Πού αναζητάτε -ή ίσως βρίσκετε- την ελπίδα στις μέρες μας;

Ελπίδα; Η ελπίδα είναι μια περιττή λέξη. Βρίσκω παρηγοριά και κάποιο είδος γαλήνης βαθιά σε ό,τι έχει απομείνει από τη φύση, στα κατοικίδιά μου και στα ζώα μου και στην καλοσύνη των ανθρώπων.

Την Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου θα είστε headliner στο Death Disco Open Air Fest. Η τρελή μου φαντασίωση είναι να σας δω να συνεργάζεστε με την αγαπημένη μου Λένα Πλάτωνος επί σκηνής. Είστε εξοικειωμένη με τη δουλειά της;

Όχι, δε γνωρίζω την Λένα Πλάτωνος, αλλά σε ευχαριστώ για την συμβουλή. Θα την τσεκάρω!

Ευχαριστώ, Γιάννη. Ανυπομονώ πολύ να επιστρέψω στην Αθήνα. Έχει περάσει τόσος καιρός.

Τις θερμότερες ευχές σε εσένα και σε όλους/όλες τους αναγνώστες/τις αναγνώστριές σας!

Οι Anne Clark & Band θα είναι headliners της δεύτερης ημέρας του Death Disco Open Air Fest (Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων).