Dhafer Youssef: «Το ούτι είναι ο σύντροφός μου σε όλη μου τη ζωή»

 

Δεξιοτέχνης στο ούτι, τραγουδιστής και συνθέτης, ο Τυνήσιος Dhafer Youssef έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου στο πλαίσιο των Φ Hill Sessions.

Ενόψει μιας συναυλιακής βραδιάς που προμηνύεται μυσταγωγική, συνομιλούμε με τον καλλιτέχνη.

«Αν είσαι μουσικός της τζαζ, αυτό είναι το πεπρωμένο σου κι αυτό είναι όλο», έχετε δηλώσει σε μια συνέντευξή σας στους Irish Times.

Με ποια έννοια η τζαζ ήταν το μουσικό σας «πεπρωμένο» και ποια από τα χαρακτηριστικά της, ειδικότερα, σας έχουν προσελκύσει σε αυτήν;

Δε θυμάμαι ακριβώς τα συμφραζόμενα αυτής της δήλωσης, αλλά αυτό που μπορώ να πω είναι ότι πάντα ένιωθα πως γεννήθηκα μουσικός.

Από τότε που γνώρισα τον εαυτό μου, ήξερα ότι θα δημιουργούσα μουσική και θα την κουβαλούσα μαζί μου σε όλο τον κόσμο.

Όταν ανακάλυψα την τζαζ, ένιωσα αμέσως σαν στο σπίτι μου.

Στην κουλτούρα μου, έχουμε τον «αυτοσχεδιασμό» της (σημ.: ο αραβικός όρος είναι «Irtijel») ως βασικό κομμάτι της αραβικής μουσικής, επομένως η τζαζ ήταν συναρπαστική και οικεία ταυτόχρονα.

Για μένα, η τζαζ έχει να κάνει με δύο πράγματα: την ελευθερία και την ανθρωπιά.

Ελευθερία, με την έννοια ότι μπορείς να συνδυάσεις είδη, κουλτούρες και απροσδόκητα στοιχεία μέχρι να ακουστούν σαν ένα. Και ανθρωπιά, επειδή η μουσική φέρει τέτοιο χαρακτήρα, συναίσθημα και ανοιχτότητα.

Αυτό που θεωρώ πιο μοναδικό στην τζαζ είναι πως τα όριά της είναι πάντα θολά. Ποτέ δεν είσαι απόλυτα σίγουρος αν η τζαζ διαμόρφωσε τους μουσικούς ή αν οι μουσικοί διαμόρφωσαν την τζαζ μέσα από τον χαρακτήρα τους.

Αυτό το μυστήριο είναι που με κρατάει τόσο βαθιά συνδεδεμένο μαζί της.

Αισθάνεστε ότι η τέχνη, γενικά, και η μουσική, ειδικότερα, μπορεί να αποτελεί αντανάκλαση προσωπικών και συλλογικών πνευματικών αναγκών/αναζητήσεων;

100%.

Κατά τη γνώμη μου, η τέχνη είναι μια μορφή προσωπικής έκφρασης.

Η ανάγκη για δημιουργία, είτε πρόκειται για μουσική, ζωγραφική είτε για οποιαδήποτε άλλη τέχνη, προέρχεται από μια προσωπική παρόρμηση να κατανοήσεις τον κόσμο ή απλώς να προσπαθήσεις να βρεις την ηρεμία μέσα σου.

Αυτό που κάνει έναν καλλιτέχνη διαφορετικό, πιστεύω, είναι ένα είδος αυξημένης ευαισθησίας. Γίνεσαι πιο παρατηρητικός, προβληματίζεσαι περισσότερο, και αυτή η περιέργεια σε οδηγεί να αναζητήσεις έναν τρόπο να εκφράσεις αυτά που νιώθεις.

Για κάποιους είναι η συγγραφή, για άλλους η ζωγραφική, η μουσική, το μαγείρεμα ή ακόμα και η ραπτική... Καθένας βρίσκει τη μορφή η οποία του επιτρέπει να πει την αλήθεια του.

Διαπρέπετε σε ένα από τα αγαπημένα μου -και ταυτόχρονα πιο απαιτητικά- όργανα: το ούτι. Θα θέλατε να μας αναλύσετε αυτή τη σχέση ζωής και τον αντίκτυπο που έχει ασκήσει σε εσάς τόσο ως καλλιτέχνη όσο και ως άνθρωπο;

Το ούτι είναι ο σύντροφός μου σε όλη μου τη ζωή. Αν χρειάζεται να κλάψω, παίζω ούτι. Αν είμαι χαρούμενος, κάνω το ίδιο. Έτσι ξεκινάω και τελειώνω τη μέρα μου και έτσι αντιμετωπίζω τον κόσμο.

Για μένα, το ούτι είναι πραγματικά μια προέκταση του σώματος και της ψυχής μου. Ακόμα και όταν ταξιδεύω για διακοπές, πρέπει να το παίρνω μαζί μου.

Δεν μπορώ να φανταστώ να υπάρχω χωρίς αυτό.

Εγκαταλείψατε την πατρίδα σας για να ακολουθήσετε μια καριέρα στη μουσική. Εκ των υστέρων, νιώθετε δικαιωμένος για την επιλογή σας; Θα είχατε εξελιχθεί διαφορετικά ή με διαφορετικό ρυθμό, αν είχατε μείνει στην Τυνησία;

Σήμερα, είμαι το αποτέλεσμα αυτού του ταξιδιού και δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου να είναι διαφορετικός ή να παρουσιάζει ένα διαφορετικό έργο.

Δεν πιστεύω ότι το να μείνω στην Τυνησία ή να μετακομίσω στην Αίγυπτο θα άλλαζε το πεπρωμένο μου, γιατί τελικά το μουσικό μου έργο ήταν αυτό που διαμόρφωσε την πορεία μου, όχι τα μέρη.

Έχετε μια ιδιαίτερη συμπάθεια για τη μουσική της Ινδίας και των σκανδιναβικών χωρών. Τι σας ενδιαφέρει περισσότερο σε αυτές τις μουσικές παραδόσεις;

Εμπνέομαι από τον ρυθμό στην ινδική μουσική και την αίσθηση μυστικισμού στη σκανδιναβική μουσική!

Και τι απολαμβάνετε περισσότερο στις συνεργασίες;

Τη συζήτηση και την έκπληξη. Την εύρεση μιας κοινής γλώσσας παρά τις διαφορές μας.

Κάθε νέα συνάντηση μοιάζει με την αρχή ενός νέου κεφαλαίου και η συνεργασία είναι σαν τη δημιουργία μιας ολοκαίνουργιας οικογένειας.

Το Street of Minarets, το τελευταίο σας άλμπουμ μέχρι σήμερα, ήταν υπό διαμόρφωση για μια δεκαετία πριν τελικά κυκλοφορήσει το 2023.

Γιατί σας πήρε τόσο πολύ χρόνο για να το εξαπολύσετε στον κόσμο και πόσο έχει αλλάξει από τότε που αρχικά το είχατε συλλάβει;

Έγραψα μια προσωπική επιστολή η οποία περιλαμβάνεται στο βινύλιο και το CD, στην οποία αναλογίζομαι την τελευταία δεκαετία και τη διαδικασία δημιουργίας αυτού του άλμπουμ.

Το έργο διαμορφώθηκε από μερικά σημαντικά σημεία καμπής στη ζωή μου: την κατάθλιψη, την απώλεια της φωνής μου και την υποβολή σε χειρουργική επέμβαση...

Όταν ένα έργο διαρκεί πολύ, εσύ ως μουσικός εξελίσσεσαι στην πορεία, και αυτό που κάποτε ακουγόταν σωστό μπορεί να μην είναι το ίδιο λίγα χρόνια αργότερα.

Αυτός είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο αυτό το άλμπουμ χρειάστηκε τόσο πολύ χρόνο και απαιτήθηκαν δύο ηχογραφήσεις.

Ως ανέκδοτο, το πέμπτο άλμπουμ μου, Abu Nawas Rhapsody, ηχογραφήθηκε επίσης δύο φορές, με δύο διαφορετικές συνθέσεις κάθε φορά. Μόνο ο πιανίστας, Tigran Hamasyan, παρέμεινε ο ίδιος!

Κάποια άλμπουμ απαιτούν απλώς διαφορετική προσέγγιση.

Ζούμε σε ταραγμένους, πολεμικούς και εξαιρετικά μονοπολικούς καιρούς - πολιτισμικά και πολιτικά.

Με ποιους τρόπους μπορεί η μουσική -και ιδιαίτερα το είδος της μουσικής την οποία εσείς υπηρετείτε με τόση αγάπη και συνέπεια- να λειτουργήσει ως αντίδοτο/έκκληση για αφύπνιση;

Πράγματι! Ζούμε σε εποχές που είναι ταραγμένες και συχνά κυριαρχούνται από μία μόνο αφήγηση.

Η μουσική, ειδικά το είδος το οποίο υπηρετώ, είναι ένα αντίδοτο επειδή μας υπενθυμίζει την κοινή μας ανθρώπινη φύση:

Όταν άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισμούς συναντιούνται στη σκηνή και μιλούν μία γλώσσα, «τη γλώσσα της μουσικής», δείχνουν ότι η σύνδεση, η ενσυναίσθηση και η ειρήνη είναι δυνατές.

Ταυτόχρονα, αυτή η μουσική μπορεί να αποτελέσει κάλεσμα για αφύπνιση. Ενθαρρύνει την αναστοχασμό, αμφισβητεί υποθέσεις και μας προκαλεί να αισθανθούμε πιο βαθιά και να σκεφτούμε πιο ανοιχτά.

Για μένα, η δημιουργία και η εκτέλεση μουσικής έχει να κάνει με την εξερεύνηση αυτών των ορίων μεταξύ πολιτισμών, στιλ και συναισθημάτων και με το να δείξω πως η ομορφιά, η κατανόηση και ο διάλογος μπορούν να αναδυθούν ακόμη και σε έναν κόσμο ο οποίος μοιάζει διχασμένος.

Η μουσική γίνεται ταυτόχρονα καθρέφτης και οδηγός, βοηθώντας μας να πλοηγηθούμε στη και να μεταμορφώσουμε τη σχέση μας με τον κόσμο.

Όταν δεν είστε στο στούντιο ή σε περιοδεία, τι είδους μουσική προτιμάτε να ακούτε και γιατί;

Λατρεύω να ακούω όλα τα είδη μουσικής. Για μένα, δεν έχει σημασία το είδος, αλλά η δημιουργικότητα.

Ακούω ιδιαίτερα τραγουδιστές, και αν έπρεπε να διαλέξω δύο εμπνεύσεις ζωής, αυτές θα ήταν ο Milton Nascimento και ο Lole, στον οποίους αφιερώνω μια μελωδία στο επικείμενο άλμπουμ μου.

Την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου θα προσγειωθείτε στο Θέατρο «Δόρας Στράτου» στην Αθήνα, το ταπεινό «αδελφάκι» του Ηρωδείου.

Κάθε χώρος στον οποίο εμφανίζεστε «ξεκλειδώνει» διαφορετικές πτυχές της δημιουργικής σας προσωπικότητας;

Ναι, αλλά όχι μόνο αυτό. Κάθε συναυλία είναι διαφορετική. Λατρεύω τις ζωντανές συναυλίες επειδή εμπνέεσαι από τον χώρο και το κοινό, και μαζί δημιουργούν κάτι μοναδικό. Τρέφομαι από αυτήν την ενέργεια.

Ευχαριστώ θερμά την Shiraz Fradi, μάνατζερ του καλλιτέχνη, για την καθοριστική συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης μαζί του, καθώς και για την παραχώρηση της φωτογραφίας του.

Ο Dhafer Youssef εμφανίζεται ζωντανά στην Αθήνα την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου (21:15) στο Θέατρο «Δόρας Sτράτου» στο πλαίσιο των Φ Hill Sessions.