Σεπιντέ Φαρσί: «Ζωή, τέχνη, ακτιβισμός και ανθρωπινότητα είναι ένα»

 

Σεπιντέ Φαρσί (Φωτογραφία: Σωκράτης Μπαλταγιάννης/AIFF)

Η μέσω βιντεοκλήσεων συνομιλία της Παλαιστίνιας φωτορεπόρτερ Φάτμα Χασόνα και της ιρανικής καταγωγής σκηνοθέτριας Σεπιντέ Φαρσί συνιστά τον «καμβά» του σπαρακτικού ντοκιμαντέρ Κράτα την ψυχή σου στο χέρι και περπάτα.

Η Φάτμα Χασόνα δολοφονήθηκε στις 16 Απριλίου 2025 μετά από βομβαρδισμό του σπιτιού της από τις ισραηλινές δυνάμεις. Συναντώντας την Σεπιντέ Φαρσί ενόψει της κυκλοφορίας του φιλμ στις αίθουσες στις 6 Νοεμβρίου.

Παρακολούθησα το ζόρικο και σπαρακτικό ντοκιμαντέρ σας Κράτα την ψυχή σου στο χέρι και περπάτα στο φετινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαράγεβο.

Πόσο σημαντικό θεωρείτε να προβάλλεται μια τέτοια δουλειά σε ένα περιβάλλον το οποίο έχει πολύ πρόσφατες μνήμες γενοκτονίας, τραύματος και πένθους;

Είναι πολύ σημαντικό, όπως εξίσου το να παρουσιάζεται στην Ελλάδα που έχει άλλες μνήμες -από Κατοχή, Εμφύλιο-, τις οποίες σέβομαι.

Γι’ αυτό και είμαι συναισθηματική δεμένη με την Ελλάδα, επειδή ο λαός της, σε αντίθεση με την ελληνική κυβέρνηση, εξακολουθεί να δείχνει την αλληλεγγύη του στους μετανάστες και στην Παλαιστίνη.

Υπάρχει μια τεράστια...

Αναντιστοιχία.

Αναντιστοιχία ανάμεσα στην κρατική/κυβερνητική πολιτική και τη στάση του λαού. Όχι μόνο στην Ελλάδα.

Κι όχι μόνο ανάμεσα στη στάση της τρέχουσας κυβέρνησης και τη θέληση της κοινωνίας, αλλά και των προηγούμενων. Σε μεγάλο βαθμό, η ελληνική κοινωνία βρίσκεται, σε σχέση με την Παλαιστίνη, στη «σωστή πλευρά της Ιστορίας».

Έχω κάνει ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο Every war is the same. Η πρωταγωνίστριά του κατάγεται από το Σαράγεβο, όπου το φιλμ γυρίστηκε, και είναι μοδίστρα, μαντάρει ρούχα.

Το μαντάρισμα μοιάζει με μια χειρονομία όπως αυτή που πρέπει να κάνεις μετά τον πόλεμο.

Να «επιδιορθώσεις», να επουλώσεις τα τραύματα.

Αυτή η γυναίκα, Σέρβα αλλά Μουσουλμάνα στο θρήσκευμα, είχε φύγει από τη Σερβία και μεταναστεύσει στη Γερμανία μετά τη λήξη του πολέμου. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, μεταξύ μας μιλούσαμε στα γερμανικά, τη μόνη κοινή γλώσσα.

Κατόπιν, συνάντησα Κούρδους μετανάστες στην Ελλάδα, οι οποίοι ήθελαν να φύγουν και χρειάζονταν βοήθεια. Σε έναν από αυτούς έδωσα μερικά χρήματα για να περάσει τα σύνορα, και βρέθηκε στο Σαράγεβο.

Τα χρήματα τα παρέλαβε από την γυναίκα που είχα φιλμάρει και στην οποία τα είχα στείλει.

Για μένα ζωή, τέχνη, ακτιβισμός και ανθρωπινότητα είναι ένα.

Σωστά, λοιπόν, υπέθετα ότι δε βλέπετε τα πράγματα διαχωρισμένα, αλλά εντοπίζετε τη βαθύτερη ενότητα.

Δεν μπορείς να οδηγείς λιμουζίνα και μετά να κάνεις τέτοιες ταινίες. Υπάρχει μια λογική που συνδέει τον τρόπο με τον οποίο ζεις και εκείνον που κάνεις φιλμ ή ψηφίζεις. Όλα πάνε μαζί.

Φάτμα Χασόνα

Μερικές φορές ήταν σχεδόν ανυπόφορο να παρακολουθώ το ντοκιμαντέρ σας - όχι στο επίπεδο της εικόνας, αλλά της πραγματικότητας την οποία αποτυπώνει και επαναφέρει διαρκώς στην επιφάνεια.

Πώς αντέξατε να επιμείνετε και τι περιμένατε ή προσδοκούσατε από αυτήν τη συνάντηση, τη σχέση;

Δεν περίμενα κάτι. Αυτή η ταινία είναι η απάντησή μου στη γενοκτονία.

Από την αρχή, με ενοχλούσε πολύ ο τρόπος που έχει αποβληθεί από τα δυτικά μίντια οι Παλαιστίνιοι, σαν να μην υπάρχουν, σαν να μην είναι άνθρωποι. Είναι απαράδεκτο. Το βιώνω και το ξέρω και ως Ιρανή.

Ακόμα κι εγώ, που κατοικώ στην Ευρώπη, που μιλάω μερικές γλώσσες και μπορώ να ταξιδεύω και να εκφράζω όσα νιωθω, κάποιες φορές είμαι πολύ απογοητευμένη.

Όταν έγινε η επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν τον Ιούνιο, βρισκόμουν για το March to Gaza στο Κάιρο.

Με ρώτησαν κάποιοι δημοσιογράφοι: «Είσαι χαρούμενη;» «Χαρούμενη; Για ποιο πράγμα;» απόρησα. «Επειδή θα πέσει το καθεστώς». «Ειλικρινά, πιστεύετε ότι το καθεστώς θα πέσει με τις βόμβες;» απόρησα.

Καθόλου δεν έπεσε, χειρότερο έγινε.

Ακόμα και τα χειρότερα καθεστώτα νομίζω πως ισχυροποιούνται και αποκτούν μεγαλύτερη λαϊκή νομιμοποίηση σε συνθήκες πολέμου.

Αυτό έγινε στο Ιράν, το ίδιο γίνεται και στο Ισραήλ. Γιατί ο Νετανιάχου παραμένει στην εξουσία και δε βρίσκεται στη φυλακή, όπως θα έπρεπε; Επειδή δίνει παράσταση με τον πόλεμο, ένα σόου.

Οπότε, για να επιστρέψω στην ερώτηση, έκανα τη ταινία αρχικά για να βρω μια απάντηση για μένα. Κατόπιν, είχα την τύχη να συναντήσω την Φάτεμ και να γίνουν όσα έγιναν.

Με συγκίνησαν η αισιοδοξία της, το χαμόγελο μέσα σε όλα τα βάσανα, τις ελλείψεις, τους περιορισμούς. Πού αποδίδετε αυτήν την ανυπόκριτη αισιοδοξία, το ανεπιτήδευτο χαμόγελο;

Το χαμόγελό της είχε διαφορετικές αποχρώσεις.

Πρώτα απ’ όλα ήταν, νομίζω, το χαμόγελο της αντίδρασης και μετά της περηφάνειας. Κάποιες φορές, ήταν λίγο της κατάθλιψης και της κούρασης.

Είναι ο τρόπος των Παλαιστίνιων: γεννούν έτσι, ζουν έτσι, πεθαίνουν έτσι - με ένα χαμόγελο.

Αλλά έχει να κάνει και με την Φάτεμ. Ήταν πάνω από τα πράγματα, διέθετε περηφάνεια, αξιοπρέπεια και ελπίδα, σε βαθμό που δεν έχω ξαναδεί σε άλλον άνθρωπο. Αυτό με συγκίνησε πολύ, ήταν σαν μαγνήτης.

Μαγνητίζει και το κοινό του ντοκιμαντέρ η παρουσία της, το κάνει να βουρκώνει, να κλαίει και σίγουρα να μουδιάζει.

Παντού, περισσότερο ή λιγότερο, ο κόσμος συγκινείται πάρα πολύ και δεν μπορεί να μιλήσει μετά την προβολή, γιατί συνειδητοποιεί πόσο μοιάζουμε, πόσο κοντά είμαστε με την Φάτεμ και τι μπορεί να γίνει, αν κάνουμε κάτι.

Μπορούμε να κάνουμε πράγματα για τους Παλαιστίνιους, αλλά δε μας το επιτρέπουν ή φοβόμαστε. Γιατί, όμως;

Θαυμάζω όσους συμμετείχαν στον Στολίσκο της Ελευθερίας, διακινδυνεύοντας τον χρόνο και ενδεχομένως τη σωματική τους ακεραιότητα.

Δεν κάνουμε όλοι το ίδιο. Εσύ μπορεί να λειτουργείς μέσω της γραφής. Άλλος, μέσω της αποστολής χρημάτων.

Εξακολουθώ, πάντως, να θαυμάζω τους ανθρώπους που είναι διατεθειμένοι να διακινδυνεύσουν γνωρίζοντας ότι η επιλογή τους θα έχει συνέπειες.

Η Φάτεμ αισθανόταν πως την βοηθούσατε μέσα από τις συνομιλίες σας;

Το ελπίζω.

Καταφέρατε, τελικά, να έχετε κάποια επίδραση στην καθημερινότητά της, πιστεύετε;

Ναι. Ως φίλη, ως «κολλητή». Φαίνεται και στην ταινία. Μιλώντας μαζί της, κάποιες μέρες ξαλάφρωνε λίγο.

Ήθελα να μοιραστώ κι εγώ βιώματα από τη ζωή μου, ώστε να είμαι διαφανής, να μην κρύβω πράγματα. Αυτό ήθελα από εκείνη, άρα έπρεπε να το κάνω κι εγώ και να το δηλώνω, με ειλικρίνεια, αν δεν ένιωθα καλά απέναντί της.

Γι’ αυτό είναι τόσο βαθιές οι κουβέντες μας. Διαφορετικά, θα ήταν μια παράσταση.

Φάτμα Χασόνα

Είναι, πάντως, δύσκολο να επιτευχθεί μια τέτοια ισορροπία όταν η σχέση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους είναι, αφετηριακά, ανισότιμη. Πώς μπορεί να ξεπεραστεί αυτή η ανισοτιμία;

Δεν μπορεί να ξεπεραστεί, είναι μια αντικειμενική συνθήκη.

Να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε υπό τις συνθήκες στις οποίες βρισκόμαστε, ώστε να αλλάξουμε τα πράγματα. Αυτό είναι το ζητούμενο. Όχι να υποκρινόμαστε ότι δεν υπάρχουν αυτές οι συνθήκες.

Πολλοί άνθρωποι λένε, «Δεν μπορώ να κοιτάξω τέτοιες εικόνες».

Μα η εικόνα είναι μόνο η επιφάνεια.

Θα εξαφανιστεί η πραγματικότητα αν δε βλέπεις τις εικόνες;

Πρέπει να κοιτάζουμε μια κατάσταση κατάματα και να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να σταματήσει η γενοκτονία, εν προκειμένω, κάθε άνθρωπος από τη δική του πλευρά και με τα δικά του εργαλεία.

Αυτό ακριβώς. Καθένας κάνει αυτό το οποίο μπορεί.

Αρκεί να μην αντιμετωπίζουμε τον εκάστοτε «άλλον» ως κάτι εξωτικό.

Αν δεν είχα αυτή τη σκέψη στο πίσω μέρος του μυαλού μου, δε θα μπορούσα να επικοινωνήσω μαζί της με τον τρόπο που το έκανα.

Ήταν μια ζωντανή σχέση, όπως όταν φροντίζεις ένα φυτό και μετά το παρατηρείς να αναπτύσσεται. Δεν μπορείς να το ελέγξεις.

Πόσο κρίμα που η Φάτεμ δολοφονήθηκε, αντί να μπορέσει να απολαύσει μια ανθρώπινη, αξιοπρεπή, απλή ζωή -όπως της άξιζε και όπως αξίζει στον κάθε άνθρωπο-, κι ας μην ήταν παρούσα στις Κάννες στην προβολή του φιλμ.

Ακόμα και μια τέτοια ζωή, της τη στέρησε το ισραηλινό κράτος.

«Θέλω μια απλή ζωή, αλλά μας την παίρνουν. Γιατί;» To διερωτήθηκε κι η ίδια.

Σε κάθε περίπτωση, χαίρομαι που έχετε κάνει αυτό το ντοκιμαντέρ. Βοηθάει, αν και δεν μπορώ να μετρήσω πώς ή πόσο.

Ούτε κι εγώ, άλλα έπρεπε να το κάνω, για την ισορροπία και την υγεία μου, κι ας δυσκόλεψε λίγο η ζωή μου μετά. Αλλά δεν έχει σημασία αυτό. Το σημαντικό είναι να κυκλοφορήσουν τα λόγια της κι οι εικόνες της.

Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει μια διέξοδος σε αυτόν τον ζόφο, με αφορμή και το λεγόμενο «ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ»;

Δεν ξέρω.

Είναι σαν ένα παιχνίδι που παίζουν. Θέλουν να σχηματίσουν μια διοίκηση από τα πάνω, χωρίς να ρωτούν τους Παλαιστίνιους τι λένε και θέλουν. Πάνω ακόμα και από τις επιθυμίες του Ισραήλ. Δεν μπορεί να λειτουργήσει έτσι. Δεν είμαι αισιόδοξη.

Από την άλλη, πρέπει να έχουμε ελπίδα, γιατί χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να ζήσουμε. Περιμένω ακόμα μεγαλύτερη πίεση από τους λαούς στις κυβερνήσεις για να αλλάξουν τα πράγματα. Από τα κάτω.

Η γενοκτονία στην Παλαιστίνη δεν είναι καταστροφική μόνο για τους Παλαιστίνιους, αλλά και για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, καθώς και για το Ισραήλ. Δεν μπορείς να διαπράττεις έγκλημα και μετά να φεύγεις. Βιώνεις τραύμα.

Κι ο Covid ήταν βία. Εδώ, όμως, το επίπεδο της βίας είναι διαφορετικό και δεν είναι καθόλου καλό για τη δημοκρατία. Η κατάσταση, λοιπόν, πρέπει να αλλάξει.

Η συνέντευξη με την σκηνοθέτρια πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των 31^ων Νυχτών Πρεμιέρας. Ευχαριστώ θερμά την Σοφία Αγγελίδου (One from the heart) για την καθοριστική συμβολή της στην υλοποίησή της.

Το ντοκιμαντέρ της Σεπιντέ Φαρσί Κράτα την ψυχή σου στο χέρι και περπάτα έκανε την ελληνική «πρώτη» του στο πλαίσιο των 31^ων Νυχτών Πρεμιέρας, όπου απέσπασε τη Χρυσή Αθηνά Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

Προβάλλεται στις αίθουσες από τις 6 Νοεμβρίου σε διανομή της One from the Heart.