Charles Lloyd: «Ευδοκιμώ στην Φύση και στην Μοναξιά»

 

Μυθική μορφή της παγκόσμιας τζαζ, ο σαξοφωνίστας Charles Lloyd επιστρέφει στο Ηρώδειο στις 18 Ιουλίου, παρέα με το Sky Quartet, την Μαρία Φαραντούρη και τον Σωκράτη Σινόπουλο, για μια συναυλία-απόσταγμα μιας πορείας δεκαετιών.

Μια συνομιλία μαζί του.

Αφρικανικής, τσερόκι, μογγολικής και ιρλανδικής καταγωγής, γεννηθήκατε στο Μέμφις του Τενεσί τον Μάρτιο του 1938. Σας αντιμετώπιζαν κάποιοι αποδοκιμαστικά λόγω της διαφορετικής εθνοτικής καταγωγής σας;

Η «αποδοκιμασία» είναι μια πολύ ευγενική λέξη για τις διακρίσεις. Δε νομίζω ότι η ποικιλομορφία της καταγωγής μου συνέβαλε στον ρατσισμό με τον οποίο μεγάλωσα στον Νότο.

Αν το δέρμα σου είχε πιο σκούρα απόχρωση, σε έστελναν στο τέλος της ουράς ή σου απαγόρευαν να εισέλθεις σε πολλές εγκαταστάσεις. Για μένα ως παιδί αυτό μου προκαλούσε πολλή σύγχυση και αποθάρρυνση.

Σε ποιον βαθμό, ωστόσο, το δικό σας υπόβαθρο και η συνολική πολιτιστική ατμόσφαιρα της γενέτειράς σας ενθάρρυνε -αν όχι καθόρισε- την ενεργό ενασχόλησή σας με την μουσική γενικά και την τζαζ ειδικότερα;

Η μουσική ήταν η σωτηρία μου και το Μέμφις είχε ένα πλούσιο και γόνιμο περιβάλλον από το οποίο μπορούσα να μάθω και να αρχίσω να αναπτύσσω τα φτερά μου.

Ευρισκόμενο στον ποταμό Μισισιπή, ήταν ένα πολιτιστικό «φυτώριο» μουσικών που εξέρχονταν της Νέας Ορλεάνης ή ταξίδευαν από τον Βορρά.

Όταν σας έδωσαν το πρώτο σας σαξόφωνο σε ηλικία εννέα ετών, βιώσατε κάποιου είδους επιφοίτηση;

Η πρώτη μου επιφοίτηση συνέβη στην ηλικία των τεσσάρων ετών όταν άκουσα για πρώτη φορά ένα σαξόφωνο σε μια παρέλαση κι ένα φως έσβησε.

Είπα: «Αυτό θέλω να κάνω». Αλλά πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι να πείσω την μητέρα μου να μου πάρει ένα.

Όταν τελικά πήρα ένα στα εννέα, δεν μπορούσα να το βάλω κάτω - το σαξόφωνο ήταν το κλειδί για την πορεία μου προς την ελευθερία.

Το 1964, υπογράψατε στο CBS και το Discovery!, το ντεμπούτο άλμπουμ σας ως ηγέτης, κυκλοφόρησε συνιστώντας πράγματι την αποκάλυψη ενός γνήσιου ταλέντου.

Ο τίτλος του αντικατόπτριζε επίσης την ανάγκη σας να ανακαλύπτετε αχαρτογράφητες μουσικές περιοχές;

Όπως θυμάμαι, η Columbia επέλεξε τον τίτλο, ο οποίος αντανακλούσε μια νέα ανακάλυψη γι’ αυτούς και για τους ακροατές. Για μένα, όλα έχουν πάντα να κάνουν με την αναζήτηση και την ανακάλυψη νέων περιοχών!

Ηχογραφημένο σε δύο περιστάσεις τον Σεπτέμβριο του 1966 και με λαμπρούς μουσικούς, το Forest Flower: Charles Lloyd at Monterey είναι ένα από τα καλύτερα ηχογραφημένα τζαζ live όλων των εποχών.

Είναι επίσης ένα από τα πιο εμπορικά. Πώς ερμηνεύετε την απήχησή του;

Ήταν θέμα συγχρονισμού. Το πολιτιστικό και πολιτικό τοπίο της Αμερικής άλλαζε ραγδαία και οι νέοι διψούσαν για έναν άλλο τρόπο επίλυσης των προβλημάτων του κόσμου.

Σκέφτηκα αφελώς ότι θα μπορούσα να το κάνω μέσω της ομορφιάς της μουσικής, αλλά κατάλαβα πως έπρεπε να αλλάξω πρώτα τον εαυτό μου - και γι’ αυτό πήγα στο Μπιγκ Σερ.

Στη δεκαετία του 1970 σας προσέλκυσε ο υπερβατικός διαλογισμός.

Θα περιγράφατε τον εαυτό σας ως άνθρωπο που αναζητά την πνευματικότητα είτε μέσω της καλλιτεχνικής του δουλειάς είτε στην καθημερινότητά του και στην αλληλεπίδρασή του με τους άλλους;

Άρχισα να διαλογίζομαι στα τέλη της δεκαετίας του 1960... Είμαστε όλοι Πνεύματα σε ένα Ανθρώπινο ταξίδι.

Η τζαζ είναι μια μουσική ελευθερίας και θαύματος και, όπως είπα νωρίτερα, έγινε ο δρόμος μέσω του οποίου απομακρύνθηκα από το Μέμφις και την καταπίεση του Νότου.

Η μουσική μιλάει επίσης πιο άμεσα στην καρδιά από οποιαδήποτε άλλη μορφή δημιουργικής έκφρασης. Πιστεύω ότι καλλιεργεί την καρδιά και θεραπεύει.

Το Fish Out of Water ήταν η πρώτη σας κυκλοφορία στην ECM.

Υποθέτοντας πως δε νιώθατε πραγματικά σαν «ψάρι έξω από το νερό» ενώ ηχογραφούσατε στην ECM, εντοπίσατε ωστόσο κάποιες ιδιαιτερότητες σ’ αυτήν την εταιρεία σε σχέση με άλλες;

Η ECM ήταν ένα φιλόξενο σπίτι για πολλά χρόνια και είναι μια ξεχωριστή εταιρεία στον κόσμο της μουσικής υπό την διεύθυνση του Mάνφρεντ Άιχερ.

Ηχογραφημένο στην Αθήνα ζωντανά στις 4 Ιουνίου του 2010, το Athens Concert, με την Μαρία Φαραντούρη, τον Σωκράτη Σινόπουλο και τον Τάκη Φαραζή, κυκλοφόρησε το 2011 και είναι ένα από τα έργα-ορόσημά σας.

Τι θυμάστε κυρίως από εκείνη την υπέροχη συναυλία; Και πώς νιώθετε που επιστρέφετε στην ίδια σκηνή με λίγο πολύ τους ίδιους συνεργάτες στις 18 Ιουλίου, 14 χρόνια μετά;

Η Μαρία και εγώ συναντηθήκαμε στη Σάντα Μπάρμπαρα λίγο μετά την 11η Σεπτεμβρίου.

Ήταν εδώ κατόπιν εντολής ενός φίλου μου, του Τζίμυ Αργυρόπουλου, προκειμένου να δώσει μια συναυλία για την ίδρυση της Έδρας Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια.

Δεν την γνώριζα, αλλά έμεινα έκθαμβος από το βάθος της τέχνης και της φωνής της -οπότε, όταν είχα την επόμενη συναυλία μου στην Αθήνα, την προσκάλεσα να εμφανιστεί μαζί μου ως καλεσμένη στον Λυκαβηττό.

Αναπτύξαμε μια στενή φιλία και καθώς περνούσαν τα χρόνια, αποφασίσαμε ότι επιτέλους ήρθε η ώρα να κάνουμε κάτι μαζί.

Για να προετοιμαστούμε, ανταλλάξαμε μουσική και ιδέες. Τελικά, τον Ιούνιο του 2010 έφερα το New Quartet με τους Jason Moran, Reuben Rogers και Eric Harland στην Αθήνα.

Κάναμε μαζί πρόβες για μια εβδομάδα και μετά κάναμε μια πρόβα στην πραγματική σκηνή του Ηρωδείου.

Δύσκολα περιγράφονται τα συναισθήματα, η αγαλλίαση που νιώσαμε λόγω της τιμής να παίζουμε στην ίδια αρχαία μαρμάρινη σκηνή στην οποία είχαν εμφανιστεί οι Μαρία Κάλλας, Ρούντολφ Νουρέγιεφ, Φρανκ Σινάτρα και, φαντάζομαι, οι αρχαίοι φιλόσοφοι!

Η πολύ βαθιά Ιστορία της συνολικού πλαισίου μετατράπηκε σε μια πρόσθετη έλικα για να μας μετακινήσει στα βαθιά νερά.

Ρευστό, στοχαστικό, ανακουφιστικό, ήρεμα αισιόδοξο και εξαιρετικά γήινο, το The sky will still be there tomorrow είναι το τελευταίο σας άλμπουμ μέχρι σήμερα.

Αντλείτε δημιουργική αλλά και συναισθηματική ευχαρίστηση από την επικοινωνία σας με το έδαφος και την φύση;

Και βέβαια. Ευδοκιμώ στην Φύση και στην Μοναξιά. Βρίσκομαι επίσης στην υπηρεσία της ανθρωπότητας, οπότε όταν αισθάνομαι το κάλεσμα, πρέπει να αφήσω αυτήν την μοναξιά, να βγω έξω και να μοιραστώ αυτό που νιώθω με άλλους.

Πρόσφατα γνώρισα μια 17χρονη που θέλει να γίνει τζαζ τρομπετίστρια!

Βάσει της εμπειρίας σας, τι χρειάζεται για να είσαι ένας εμπνευσμένος σαξοφωνίστας, εκτός από καλά εκπαιδευμένους πνεύμονες και γενικά σωματική αντοχή;  Τι θα συμβουλεύατε τους επίδοξους νέους σαξοφωνίστες;

Ό,τι κι αν κάνεις στην ζωή  -όχι μόνο στην μουσική-, κάν’το γιατί το αγαπάς. Η επιλογή ενός μονοπατιού μουσικής, της τζαζ, είναι δύσκολη - επομένως πρέπει να την αγαπήσεις πραγματικά.

Ανατρέχοντας στην γόνιμη καριέρα σας, πιστεύετε πως υπάρχουν ακόμη μονοπάτια που μπορεί να σας ενδιαφέρει να εξερευνήσετε;

Ναι. Αυτή η στιγμή θα έρθει πολύ σύντομα με το τμήμα της συναυλίας στο οποίο θα συμπράξω με την Μαρία Φαραντούρη και τον Σωκράτη Σινόπουλο.

Πριν από δύο χρόνια, η Μαρία με μύησε στα τραγούδια των αρχαίων ποιητριών που είχε ανακαλύψει.

Και τώρα, το Sky Quartet και εγώ, μαζί με την Μαρία και τον Σωκράτη, θα κάνουμε μερικές νέες ανακαλύψεις. Ανυπομονώ!

Ευχαριστώ θερμά την Dorothy Darr, σύζυγο του Charles Lloyd, χωρίς την καθοριστική συνδρομή της οποίας η συνέντευξη δε θα είχε πραγματοποιηθεί, καθώς και για την παραχώρηση μιας από τις φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο.

Το Charles Lloyd Sky Quartet (Charles Lloyd, Jason Moran, Larry Grenadier και Eric Harland), με την συμμετοχή των Σωκράτη Σινόπουλου και Μαρίας Φαραντούρη, εμφανίζεται ζωντανά στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στις 18 Ιουλίου, 21:00.

Μαρία Φαραντούρη, Charles Lloyd (Φωτογραφία: Dorothy Darr)