Dhafer Youssef: «Το ούτι είναι ο σύντροφός μου σε όλη μου τη ζωή»

 

Δεξιοτέχνης στο ούτι, τραγουδιστής και συνθέτης, ο Τυνήσιος Dhafer Youssef έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου στο πλαίσιο των Φ Hill Sessions.

Ενόψει μιας συναυλιακής βραδιάς που προμηνύεται μυσταγωγική, συνομιλούμε με τον καλλιτέχνη.

«Αν είσαι μουσικός της τζαζ, αυτό είναι το πεπρωμένο σου κι αυτό είναι όλο», έχετε δηλώσει σε μια συνέντευξή σας στους Irish Times.

Με ποια έννοια η τζαζ ήταν το μουσικό σας «πεπρωμένο» και ποια από τα χαρακτηριστικά της, ειδικότερα, σας έχουν προσελκύσει σε αυτήν;

Δε θυμάμαι ακριβώς τα συμφραζόμενα αυτής της δήλωσης, αλλά αυτό που μπορώ να πω είναι ότι πάντα ένιωθα πως γεννήθηκα μουσικός.

Από τότε που γνώρισα τον εαυτό μου, ήξερα ότι θα δημιουργούσα μουσική και θα την κουβαλούσα μαζί μου σε όλο τον κόσμο.

Όταν ανακάλυψα την τζαζ, ένιωσα αμέσως σαν στο σπίτι μου.

Στην κουλτούρα μου, έχουμε τον «αυτοσχεδιασμό» της (σημ.: ο αραβικός όρος είναι «Irtijel») ως βασικό κομμάτι της αραβικής μουσικής, επομένως η τζαζ ήταν συναρπαστική και οικεία ταυτόχρονα.

Για μένα, η τζαζ έχει να κάνει με δύο πράγματα: την ελευθερία και την ανθρωπιά.

Ελευθερία, με την έννοια ότι μπορείς να συνδυάσεις είδη, κουλτούρες και απροσδόκητα στοιχεία μέχρι να ακουστούν σαν ένα. Και ανθρωπιά, επειδή η μουσική φέρει τέτοιο χαρακτήρα, συναίσθημα και ανοιχτότητα.

Αυτό που θεωρώ πιο μοναδικό στην τζαζ είναι πως τα όριά της είναι πάντα θολά. Ποτέ δεν είσαι απόλυτα σίγουρος αν η τζαζ διαμόρφωσε τους μουσικούς ή αν οι μουσικοί διαμόρφωσαν την τζαζ μέσα από τον χαρακτήρα τους.

Αυτό το μυστήριο είναι που με κρατάει τόσο βαθιά συνδεδεμένο μαζί της.

Αισθάνεστε ότι η τέχνη, γενικά, και η μουσική, ειδικότερα, μπορεί να αποτελεί αντανάκλαση προσωπικών και συλλογικών πνευματικών αναγκών/αναζητήσεων;

100%.

Κατά τη γνώμη μου, η τέχνη είναι μια μορφή προσωπικής έκφρασης.

Η ανάγκη για δημιουργία, είτε πρόκειται για μουσική, ζωγραφική είτε για οποιαδήποτε άλλη τέχνη, προέρχεται από μια προσωπική παρόρμηση να κατανοήσεις τον κόσμο ή απλώς να προσπαθήσεις να βρεις την ηρεμία μέσα σου.

Αυτό που κάνει έναν καλλιτέχνη διαφορετικό, πιστεύω, είναι ένα είδος αυξημένης ευαισθησίας. Γίνεσαι πιο παρατηρητικός, προβληματίζεσαι περισσότερο, και αυτή η περιέργεια σε οδηγεί να αναζητήσεις έναν τρόπο να εκφράσεις αυτά που νιώθεις.

Για κάποιους είναι η συγγραφή, για άλλους η ζωγραφική, η μουσική, το μαγείρεμα ή ακόμα και η ραπτική... Καθένας βρίσκει τη μορφή η οποία του επιτρέπει να πει την αλήθεια του.

Διαπρέπετε σε ένα από τα αγαπημένα μου -και ταυτόχρονα πιο απαιτητικά- όργανα: το ούτι. Θα θέλατε να μας αναλύσετε αυτή τη σχέση ζωής και τον αντίκτυπο που έχει ασκήσει σε εσάς τόσο ως καλλιτέχνη όσο και ως άνθρωπο;

Το ούτι είναι ο σύντροφός μου σε όλη μου τη ζωή. Αν χρειάζεται να κλάψω, παίζω ούτι. Αν είμαι χαρούμενος, κάνω το ίδιο. Έτσι ξεκινάω και τελειώνω τη μέρα μου και έτσι αντιμετωπίζω τον κόσμο.

Για μένα, το ούτι είναι πραγματικά μια προέκταση του σώματος και της ψυχής μου. Ακόμα και όταν ταξιδεύω για διακοπές, πρέπει να το παίρνω μαζί μου.

Δεν μπορώ να φανταστώ να υπάρχω χωρίς αυτό.

Εγκαταλείψατε την πατρίδα σας για να ακολουθήσετε μια καριέρα στη μουσική. Εκ των υστέρων, νιώθετε δικαιωμένος για την επιλογή σας; Θα είχατε εξελιχθεί διαφορετικά ή με διαφορετικό ρυθμό, αν είχατε μείνει στην Τυνησία;

Σήμερα, είμαι το αποτέλεσμα αυτού του ταξιδιού και δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου να είναι διαφορετικός ή να παρουσιάζει ένα διαφορετικό έργο.

Δεν πιστεύω ότι το να μείνω στην Τυνησία ή να μετακομίσω στην Αίγυπτο θα άλλαζε το πεπρωμένο μου, γιατί τελικά το μουσικό μου έργο ήταν αυτό που διαμόρφωσε την πορεία μου, όχι τα μέρη.

Έχετε μια ιδιαίτερη συμπάθεια για τη μουσική της Ινδίας και των σκανδιναβικών χωρών. Τι σας ενδιαφέρει περισσότερο σε αυτές τις μουσικές παραδόσεις;

Εμπνέομαι από τον ρυθμό στην ινδική μουσική και την αίσθηση μυστικισμού στη σκανδιναβική μουσική!

Και τι απολαμβάνετε περισσότερο στις συνεργασίες;

Τη συζήτηση και την έκπληξη. Την εύρεση μιας κοινής γλώσσας παρά τις διαφορές μας.

Κάθε νέα συνάντηση μοιάζει με την αρχή ενός νέου κεφαλαίου και η συνεργασία είναι σαν τη δημιουργία μιας ολοκαίνουργιας οικογένειας.

Το Street of Minarets, το τελευταίο σας άλμπουμ μέχρι σήμερα, ήταν υπό διαμόρφωση για μια δεκαετία πριν τελικά κυκλοφορήσει το 2023.

Γιατί σας πήρε τόσο πολύ χρόνο για να το εξαπολύσετε στον κόσμο και πόσο έχει αλλάξει από τότε που αρχικά το είχατε συλλάβει;

Έγραψα μια προσωπική επιστολή η οποία περιλαμβάνεται στο βινύλιο και το CD, στην οποία αναλογίζομαι την τελευταία δεκαετία και τη διαδικασία δημιουργίας αυτού του άλμπουμ.

Το έργο διαμορφώθηκε από μερικά σημαντικά σημεία καμπής στη ζωή μου: την κατάθλιψη, την απώλεια της φωνής μου και την υποβολή σε χειρουργική επέμβαση...

Όταν ένα έργο διαρκεί πολύ, εσύ ως μουσικός εξελίσσεσαι στην πορεία, και αυτό που κάποτε ακουγόταν σωστό μπορεί να μην είναι το ίδιο λίγα χρόνια αργότερα.

Αυτός είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο αυτό το άλμπουμ χρειάστηκε τόσο πολύ χρόνο και απαιτήθηκαν δύο ηχογραφήσεις.

Ως ανέκδοτο, το πέμπτο άλμπουμ μου, Abu Nawas Rhapsody, ηχογραφήθηκε επίσης δύο φορές, με δύο διαφορετικές συνθέσεις κάθε φορά. Μόνο ο πιανίστας, Tigran Hamasyan, παρέμεινε ο ίδιος!

Κάποια άλμπουμ απαιτούν απλώς διαφορετική προσέγγιση.

Ζούμε σε ταραγμένους, πολεμικούς και εξαιρετικά μονοπολικούς καιρούς - πολιτισμικά και πολιτικά.

Με ποιους τρόπους μπορεί η μουσική -και ιδιαίτερα το είδος της μουσικής την οποία εσείς υπηρετείτε με τόση αγάπη και συνέπεια- να λειτουργήσει ως αντίδοτο/έκκληση για αφύπνιση;

Πράγματι! Ζούμε σε εποχές που είναι ταραγμένες και συχνά κυριαρχούνται από μία μόνο αφήγηση.

Η μουσική, ειδικά το είδος το οποίο υπηρετώ, είναι ένα αντίδοτο επειδή μας υπενθυμίζει την κοινή μας ανθρώπινη φύση:

Όταν άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισμούς συναντιούνται στη σκηνή και μιλούν μία γλώσσα, «τη γλώσσα της μουσικής», δείχνουν ότι η σύνδεση, η ενσυναίσθηση και η ειρήνη είναι δυνατές.

Ταυτόχρονα, αυτή η μουσική μπορεί να αποτελέσει κάλεσμα για αφύπνιση. Ενθαρρύνει την αναστοχασμό, αμφισβητεί υποθέσεις και μας προκαλεί να αισθανθούμε πιο βαθιά και να σκεφτούμε πιο ανοιχτά.

Για μένα, η δημιουργία και η εκτέλεση μουσικής έχει να κάνει με την εξερεύνηση αυτών των ορίων μεταξύ πολιτισμών, στιλ και συναισθημάτων και με το να δείξω πως η ομορφιά, η κατανόηση και ο διάλογος μπορούν να αναδυθούν ακόμη και σε έναν κόσμο ο οποίος μοιάζει διχασμένος.

Η μουσική γίνεται ταυτόχρονα καθρέφτης και οδηγός, βοηθώντας μας να πλοηγηθούμε στη και να μεταμορφώσουμε τη σχέση μας με τον κόσμο.

Όταν δεν είστε στο στούντιο ή σε περιοδεία, τι είδους μουσική προτιμάτε να ακούτε και γιατί;

Λατρεύω να ακούω όλα τα είδη μουσικής. Για μένα, δεν έχει σημασία το είδος, αλλά η δημιουργικότητα.

Ακούω ιδιαίτερα τραγουδιστές, και αν έπρεπε να διαλέξω δύο εμπνεύσεις ζωής, αυτές θα ήταν ο Milton Nascimento και ο Lole, στον οποίους αφιερώνω μια μελωδία στο επικείμενο άλμπουμ μου.

Την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου θα προσγειωθείτε στο Θέατρο «Δόρας Στράτου» στην Αθήνα, το ταπεινό «αδελφάκι» του Ηρωδείου.

Κάθε χώρος στον οποίο εμφανίζεστε «ξεκλειδώνει» διαφορετικές πτυχές της δημιουργικής σας προσωπικότητας;

Ναι, αλλά όχι μόνο αυτό. Κάθε συναυλία είναι διαφορετική. Λατρεύω τις ζωντανές συναυλίες επειδή εμπνέεσαι από τον χώρο και το κοινό, και μαζί δημιουργούν κάτι μοναδικό. Τρέφομαι από αυτήν την ενέργεια.

Ευχαριστώ θερμά την Shiraz Fradi, μάνατζερ του καλλιτέχνη, για την καθοριστική συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης μαζί του, καθώς και για την παραχώρηση της φωτογραφίας του.

Ο Dhafer Youssef εμφανίζεται ζωντανά στην Αθήνα την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου (21:15) στο Θέατρο «Δόρας Sτράτου» στο πλαίσιο των Φ Hill Sessions.

Tigran Hamasyan: «Μου αρέσει να ορίζω τα πράγματα, αλλά μόνο για να ξεφύγω από τα όρια»

Tigran Hamasyan (Φωτογραφία: Vahan Stepanyan)

Ξεχωριστός πιανίστας και συνθέτης, ο αρμενικής καταγωγής Tigran Hamasyan συγκεράζει στη δουλειά του την τζαζ, το progressive rock και την αρμενική λαϊκή παράδοση με τρόπο εξαιρετικά προσωπικό.

Ενόψει της συναυλιών του σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα στις 7 και 9 Ιουλίου, αντίστοιχα, συνομιλούμε μαζί του.

Όταν ήσουν παιδί, ονειρευόσουν να γίνεις κιθαρίστας της thrash metal. Τι σε έστρεψε στην τζαζ, και ιδιαίτερα στο πιάνο; Πιστεύεις ότι μπορεί να έχεις διοχετεύσει μέρος του πάθους σου για τη metal μουσική στις τζαζ συνθέσεις σου;

Μεγάλωσα με ροκ και τζαζ ταυτόχρονα.

Όταν ήμουν τεσσάρων-πέντε χρονών, ο πατέρας μου έπαιζε όλες τις κλασικές ροκ ηχογραφήσεις όπως τους Black Sabbath, Led Zeppelin κ.λπ. στο σπίτι, ενώ ο θείος μου με έβαζε να ακούω Herbie Hancock και Miles Davis.

Υποθέτω πως αυτές οι εμπειρίες της παιδικής μου ηλικίας επηρέασαν τις μουσικές μου επιλογές.

Θα πρέπει να αναφέρω ότι μου άρεσε πολύ να αυτοσχεδιάζω. Ακόμα και με riff που ακούγονταν περισσότερο ροκ/μπλουζ, μου άρεσε να αυτοσχεδιάζω ελεύθερα.

Σε κάθε περίπτωση, ξεκίνησες να σπουδάζεις τζαζ στα εννέα σου χρόνια. Ήταν δύσκολο για εσένα ή βίωνες και στιγμές ανάτασης;

Είχα έναν εξαιρετικό δάσκαλο, το όνομα του οποίου είναι Vahagn Hayrapetyan, που είχε μόλις επιστρέψει στην Αρμενία μετά από σπουδή με τον Barry Harris και δίδασκε σε εκείνο το σχολείο στην Αρμενία.

Ο θείος μου μίλησε σε εμένα και στον Vahagn και αυτό ήταν το καλύτερο πράγμα το οποίο θα μπορούσε να μου συμβεί.

Μαθαίναμε πολύ από το ρεπερτόριο της bebop μόνο με το αυτί και να αυτοσχεδιάζουμε μέσα σε ένα σύνολο αρμονικών κανόνων και μελωδικών δομών.

Πέρασα πολύ χρόνο μεταγράφοντας έργα των Thelonious Monk, Bud Powell, Barry Harris, Elmo Hope... κ.λπ.

Μπήκα αρκετά βαθιά μέσα σε αυτό και κατέληξα να γράψω πολλές περίπλοκες συνθέσεις εμπνευσμένες από τους Elmo Hope/Theloniοus Monk/Benny Golson όταν ήμουν μεταξύ έντεκα και δεκατριών χρονών.

Ο θείος μου με πήγαινε στις συναυλίες του Vahagn σε κλαμπ και εκείνος με καλούσε στη σκηνή για να καθίσω με το συγκρότημα.

Πού και πού τον αναπλήρωνα σε κάποιες συναυλίες, και αυτό ήταν σαν ένα όνειρο το οποίο γινόταν πραγματικότητα για μένα.

Παράλληλα με τη σκληρή δουλειά/εξάσκηση, το ταλέντο σου άκμασε γρήγορα και κυκλοφόρησες το πρώτο σου άλμπουμ, World Passion, πριν από σχεδόν είκοσι χρόνια. Γιατί του έδωσες αυτόν τον τίτλο;

Δεν είμαι σίγουρος. Τότε ήμουν δεκαεπτά ετών, μόλις είχα μετακομίσει στο Λος Άντζελες, ένιωθα ότι όλος ο κόσμος ήταν εκεί και είχα πάθος για πολλές διαφορετικές κουλτούρες.

Από την αρχή του ταξιδιού σου ενσωμάτωσες στοιχεία της αρμένικης λαϊκής μουσικής στις συνθέσεις σου. Σταδιακά, πρόσθεσες και prog rock «πινελιές».

Ο μουσικός εκλεκτικισμός είναι μια αυθόρμητη ή μια συνειδητή επιλογή εκ μέρους σου;

Έχω συνηθίσει να ακούω πολλά διαφορετικά είδη μουσικής, αλλά μόνο πολύ συγκεκριμένα συγκροτήματα/καλλιτέχνες. Μου αρέσει πολύ το 0,2% πολλών από τα διαφορετικά είδη που ακούω, όπως ηλεκτρονική μουσική, ποπ, μέταλ, ροκ.

Υποθέτω ότι με ελκύουν οι πιο περίπλοκες πτυχές όλων αυτών των ειδών.

Για παράδειγμα, αν ακούσω ένα ροκ συγκρότημα ή έναν ποπ καλλιτέχνη ο οποίος έχει κάποιο περίπλοκο αρμονικό/ρυθμικό/μελωδικό περιεχόμενο, μπορεί να με προσελκύσει.

Είναι συνειδητές και αυθόρμητες αυτές οι επιρροές. Πραγματικά, όλα έχουν να κάνουν με τη σύνθεση και το φορμά για το οποίο γράφω τη μουσική. Μου αρέσει να ορίζω τα πράγματα, αλλά μόνο για να ξεφύγω από τα όρια που έχω ορίσει.

Το Fable είναι το αγαπημένο μου άλμπουμ σου: σίγουρα βασισμένο στη φολκ, αλλά χωρίς να εισέρχεται σε prog rock περιοχές, συγκινητικό, εστιασμένο και σφιχτό. Υπάρχουν μερικές πραγματικά ξεχωριστές συνθέσεις, το Longing και το Illusion.

Τι λαχταράς κυρίως, ως καλλιτέχνης και ως άνθρωπος; Έχεις -ή είχες- κάποια ψευδαίσθηση/κάποιες ψευδαισθήσεις; Και αν ναι, τι τους συμβαίνει/συνέβη;

Έγραψα το Longing όταν ζούσα στο Παρίσι, μακριά από το πραγματικό μου σπίτι. Η νοσταλγία ήταν για την Αρμενία, αλλά ταυτόχρονα είναι αυτή η ανάμνηση του σπιτιού και της Αρμενίας που έχω στο μυαλό μου.

To Illusion έχει να κάνει τουλάχιστον με το να θυμάσαι ότι τελικά αυτή η υλική ζωή θα εξασθενίσει και ότι δε θέλεις να απελευθερωθείς από τις ψευδαισθήσεις οι οποίες σε υποδουλώνουν σε αυτόν τον κόσμο.

Το τελευταίο σου, και ίσως το πιο φιλόδοξο/επικό κόνσεπτ άλμπουμ/διαμεσικό πρότζεκτ, με τίτλο The Bird of a Thousand Voices, είναι εμπνευσμένο από το ομώνυμο αρμενικό λαϊκό παραμύθι.

Ποια είναι η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή αυτής της ιστορίας για εσένα;

Αυτή η ιστορία είναι ένας πνευματικός οδηγός. Μας υπενθυμίζει να μη φοβόμαστε να ακολουθήσουμε ένα δύσκολο μονοπάτι και να βρούμε τις δυνατότητές μας και το νόημά μας σε αυτήν τη ζωή.

Είναι ένα ταξίδι προς τον εσωτερικό κόσμο, όπου ξεπερνάμε ένα τραύμα και ένα μεγάλο εμπόδιο.

Το πιο όμορφο μέρος είναι αφού ο ήρωας βρίσκει και φέρνει αυτό το πουλί από τον παράδεισο πίσω στο βασίλειο του πατέρα του, ο κήπος ανθίζει ξανά και οι καρδιές των ανθρώπων αλλάζουν με το τραγούδι αυτού του μαγικού πουλιού.

Ωστόσο, μόνο όποιος κάνει το ταξίδι και φέρνει το πουλί μπορεί να το κάνει να τραγουδήσει. Για μένα αυτό είναι πολύ βαθυστόχαστο και επίσης ποιητικό.

«Το μυστικιστικό πουλί με τις χίλιες φωνές είναι μια όμορφη μεταφορά για την εποχή μας: ένας κόσμος ο οποίος αναζητά σύνδεση και αρμονία, αντιμέτωπος με οικολογικές, ψυχολογικές και πνευματικές κρίσεις», γράφεις.

Μήπως αυτό το «πουλί» αποτελεί και μια μεταφορά για τη φθίνουσα δύναμη του ανθρωπισμού;

Η ανθρώπινη φύση σήμερα είναι ίδια με την ανθρώπινη φύση πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια.

Αυτή η ιστορία και όλες οι αρχαίες ιστορίες έφτασαν στην εποχή μας μέσα από χιλιετίες προφορικής παράδοσης

Ήταν εκεί για να μας καθοδηγήσουν και να μας υπενθυμίσουν να αγαπάμε, να είμαστε ταπεινοί, να σκεπτόμαστε και να βοηθάμε τους άλλους, να θυσιάζουμε τον εαυτό μας και τις ανάγκες μας για τους άλλους, να μην προσκολλώμαστε ποτέ σε γήινα αγαθά...

Αλλά, για να φτάσουμε σε αυτή την κατάσταση ύπαρξης, πρέπει να περάσουμε από ένα ταξίδι και το ταξίδι δεν είναι εύκολο, καθώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους δαίμονές μας... και το ταξίδι συνεχίζεται διαρκώς!

Αν καθένας από εμάς είναι αρκετά γενναίος για να κάνει αυτό το ταξίδι, τότε ο κόσμος μπορεί να γίνει ένα καλύτερο μέρος. Το The Bird of a Thousand Voices είναι η ενσάρκωση της θεϊκής ουσίας.

Πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση ώστε να μη χάσουμε το κάλεσμά του.

Έχεις ζήσει τόσο στην Αρμενία, όπου διαμένεις τώρα, όσο και στις Η.Π.Α.

Με βάση την εμπειρία σου ως καλλιτέχνης -και όχι, ας πούμε, ως οικονομικός μετανάστης ή πολιτικός πρόσφυγας-, ποια είναι τα καθοριστικά χαρακτηριστικά της πολιτιστικής και πολιτικής πραγματικότητας στην Αρμενία και τις Η.Π.Α;

Συγγνώμη, αλλά θα παραλείψω αυτήν την ερώτηση.

Λίγο πριν τα 38α γενέθλιά σου, την Τετάρτη 9 Ιουλίου «προσγειώνεσαι» στο Θέατρο Δόρα Στράτου στην Αθήνα για μια πολύ ξεχωριστή συναυλία. Πώς σε κάνει να νιώθεις αυτή η προοπτική;

Ανυπομονώ να παίξω στην Αθήνα σε αυτό το απίστευτο θέατρο.

Ευχαριστώ θερμά τον Tom Korkidis, μάνατζερ του Tigran Hamasyan, για την πολύτιμη συμβολή του στην πραγματοποίηση της συνέντευξης με τον καλλιτέχνη.

O Tigran Hamasyan εμφανίζεται ζωντανά την Τετάρτη 9 Ιουλίου (21:30) στο Θέατρο Δόρας Στράτου στο πλαίσιο των εκλεκτών -και εκλεκτικών- Φ hill Sessions.

Δύο μέρες νωρίτερα, τη Δευτέρα 7 Ιουλίου, εμφανίζεται και στη Μονή Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο του φετινού Φεστιβάλ Μονής Λαζαριστών.

Amaro Freitas: «Όταν ανακαλύπτω μια καινούρια ιστορία, νιώθω κάτι στην καρδιά μου»

 

Amaro Freitas (Φωτογραφία: Micael Hocherman)

Μια από τις πιο αναζωογονητικές παρουσίες της σύγχρονης τζαζ, ο Βραζιλιάνος πιανίστας και συνθέτης Amaro Freitas ανεβαίνει στη σκηνή του Gazarte τη Δευτέρα 2 Ιουνίου με το τρίο του, για να μοιραστεί μαζί μας το μουσικό του χαρμάνι.

Κουβεντιάζοντας μαζί του εν μέσω της ευρωπαϊκής περιοδείας του τρίο.

Πόσο αναζωογονητική, πρωτότυπη και συναρπαστική η μουσική σου, στ’ αλήθεια - αυτός ο συνδυασμός φρι τζαζ, βραζιλιάνικων παραδόσεων, αφρικανικών ρυθμών. Σ’ ευχαριστώ!

Σ’ ευχαριστώ πολύ, Γιάννη! Όμορφα λόγια.

Μ’ ενδιαφέρει η «απο-αποικιοκρατική» προσέγγισή σου στην τζαζ. Θα ήθελες να μου αναλύσεις αυτή της τη διάσταση και να μου εξηγήσεις πώς καταφέρνεις να σπας αυτό το «καλούπι»;

Δεν ξέρω αν καταφέρνω το σπάω, αλλά το προσπαθώ.

Ήθελα να ζω από τη μουσική μου, ξέρεις. Οι γονείς μου είχαν λίγα χρήματα στην άκρη όταν ήμουν αγοράκι.

Στο σχολείο, δε μαθαίναμε για τους αυτόχθονες κατοίκους της Βραζιλίας, τους μαύρους, μόνο την οπτική των λευκών γι’ αυτούς.

Άρχισα, λοιπόν, να παίζω πιάνο στην εκκλησία.

Χάρη στον πατέρα σου, ο οποίος σε εισήγαγε στο σύμπαν της μουσικής.

Ακριβώς! Εκείνος με δίδαξε πιάνο κι η μητέρα μου τραγουδούσε μαζί μου.

Όταν μπήκα στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσω μουσική, ανακάλυψα άλλους ρυθμούς. Τότε κυκλοφόρησα το πρώτο μου άλμπουμ, το Sangue Negro. Δημιουργώντας το, δημιούργησα και τη δυνατότητα να ζω με τη μουσική.

Όταν συμβαίνει αυτό, μπορώ και να τη μελετάω περισσότερο και να ανακαλύπτω την Ιστορία μου και την Ιστορία της γενέτειράς μου, του Ρεσίφε.

Η Βραζιλία έχει αποικιστεί από την Πορτογαλία, την Ολλανδία και -λίγο- την Ισπανία. Στη γενέτειρά μου, ωστόσο, και γενικότερα στην πολιτεία του Περναμπούκο, είναι έντονο το στοιχείο της αραβικής κουλτούρας.

Οι άνθρωποι εκεί τραγουδούν όπως οι Άραβες.

Πολύ ενδιαφέρον αυτό. Δεν ήξερα ότι υπήρχαν αραβικές επιρροές στη βραζιλιάνικη κουλτούρα.

Ο τίτλος του δεύτερου άλμπουμ μου, μάλιστα, παραπέμπει ετυμολογικά στην αραβική ρίζα του ονόματος της γενέτειράς μου, δεν έχει σχέση με την περίοδο της πορτογαλικής αποικιοκρατίας.

Την περίοδο κατά την οποία ανακάλυψα αυτήν την πληροφορία ήθελα να κάνω ένα άλμπουμ-φόρο τιμής στην πόλη μου και την πολιτεία του Περναμπούκο.

Έπαιξα, λοιπόν, αυτό το άλμπουμ σε διάφορες χώρες. Στη Νέα Υόρκη, αγόρασα ένα μπλουζάκι με ένα σύμβολο πάνω του, το Σανκόφα.

Ρωτώντας, κατόπιν, έμαθα για την ύπαρξη ενός μαύρου βασιλιά στη Βραζιλία, για τον οποίο δεν είχαμε διδαχτεί ποτέ. Ένιωσα την ανάγκη να συνθέσω ένα άλμπουμ ως φόρο τιμής στη μαύρη Ιστορία.

Η ίδια ανάγκη γεννήθηκε όταν επισκέφτηκα το Μανάους στην περιοχή του Αμαζονίου, που χαρακτηρίζεται από το ναρκεμπόριο, την αποδάσωση και την περιβαλλοντική μόλυνση, και γνώρισα τους μαύρους θεραπευτές.

Αισθάνθηκα μια σύνδεση με την περιοχή του Αμαζονίου και θέλησα να αποτίσω έναν φόρο τιμής και σ’ αυτή.

Στην περιοχή, τους ανθρώπους της, το τοπίο και όλη την ατμόσφαιρα.

Αν παρατηρήσεις προσεκτικά, τα τρία τελευταία μου άλμπουμ -σε αντίθεση με το πρώτο, του οποίου ο τίτλος είναι στα πορτογαλικά- μου δεν έχουν σχέση με την αποικιοκρατία.

Το δεύτερο έχει αραβικό τίτλο, το επόμενο αφρικανικό και το πιο πρόσφατο, ιθαγενικό. Ήθελα να δημιουργήσω πραγματική βραζιλιάνικη ταυτότητα.

Πολύ φιλόδοξο εγχείρημα, αλλά είσαι στον σωστό δρόμο ως μουσικός, νομίζω. Εμβαθύνεις ιδιαίτερα στις παραδόσεις και τις ιστορίες των ανθρώπων τις οποίες εξερευνάς και, κατά κάποιον τρόπο, αναπαράγεις μέσω της μουσικής σου.

Όταν ανακαλύπτω μια καινούρια ιστορία, νιώθω κάτι στην καρδιά μου.

Για παράδειγμα, συνέθεσα το Vila Bela, έναν φόρο τιμής στην Tereza de Benguela, μια ηγέτιδα της περιοχής Vila Bela da Santissima Trinidade στην πολιτεία του Μάτο Γκρόσο.

Έκλεισα τα μάτια μου, την σκέφτηκα, την ευχαρίστησα για όσα είχε κάνει κι άρχισα να παίζω στο πιάνο.

Όταν, πάλι, ακούς το τελευταίο μου άλμπουμ, ακούς έναν τροπικό ήχο παιγμένο με ένα prepared πιάνο, αλλά όχι με τον τρόπο του John Cage, ο ήχος του οποίου δεν έχει καρδιά ή τροπικά στοιχεία.

Παίζω τροπικό prepared πιάνο κι αυτό το παίξιμο έχει ομοιότητες με τους θρύλους της περιοχής του Αμαζονίου και του Βορρά της Βραζιλίας.

Οι περισσότεροι κάτοικοι της Βραζιλίας δε γνωρίζουν αρκετή Ιστορία, ούτε ενδιαφέρονται να επισκεφτούν τον Αμαζόνιο και να μάθουν γι’ αυτόν. Οι Βραζιλιάνοι έχουν βραχεία μνήμη.

Πιστεψέ με, δεν έχουν μόνο οι Βραζιλιάνοι βραχεία μνήμη ή ελάχιστη γνώση της Ιστορίας τους ή της Ιστορίας άλλων λαών!

Και, πολλοί άλλοι, δυστυχώς, ανά τον κόσμο. Δεν είστε μόνοι σας σ’ αυτό, άρα. Η άγνοια είναι οικουμενική τάση.

(Γέλιο).

Μόνο πιάνο ονειρευόσουν να παίξεις πάντα, ή είχες σκεφτεί να δοκιμάσεις και κάποιο άλλο όργανο;

Παίζω απλά πιάνο, και το αγαπώ. Όταν είμαι σπίτι, μελετάω καθημερινά πέντε με έξι ώρες, γιατί μαθαίνεις μέσω της εξάσκησης.

Όταν βρίσκομαι σε περιοδεία, όπως συμβαίνει αυτό το διάστημα, ζητάω από τον ηχολήπτη μου να κάνει περισσότερα soundcheck, ώστε να έχω περισσότερο χρόνο για εξάσκηση και συγκέντρωση για τις συναυλίες.

Στην εποχή μας, έχουμε τη δυνατότητα να μάθουμε μουσική με διαφορετικούς τρόπους.

Είσαι πολύ νέος, πολύ ταλαντούχος, κάνεις περιοδείες και καταφθάνεις στην Αθήνα για μια συναυλία τη Δευτέρα 2 Ιουνίου. Συναρπαστική προοπτική. Σε συναρπάζει κι εσένα;

Έχω παίξει μια φορά στη Θεσσαλονίκη, αλλά θα είναι η πρώτη μου συναυλία στην Αθήνα.

«Είδα πως θα παίξεις στο Gazarte», μου είπε η φίλη μου η Arooj Aftab, «πολύ ωραίος χώρος».

Είναι τιμή για μένα που θα παίξω και θα μοιραστώ τη μουσική μου, συνδέοντας τους ανθρώπους. Αυτό είναι το σημαντικό.

Η μουσική συνδέει διαφορετικούς ανθρώπους: έχω τη ζωή μου στη Βραζιλία, έχεις τη δική σου στην Αθήνα, άλλοι στην Ιταλία, τη Νορβηγία ή τη Γαλλία, αλλά η μουσική μάς φέρνει κοντά.

«Αμάρο, σ’ ευχαριστώ πολύ για τη μουσική σου. Μπορώ να σ’ αγκαλιάσω;» με ρωτάνε μετά από συναυλίες. «Αμάρο, αγαπάμε εσένα και τη μουσική σου», μού λένε άλλοι.

Μόνο με τη μουσική συμβαίνει αυτό.

Ευχαριστώ θερμά τον Laercio Costa, μάνατζερ του Amaro Freitas, για την πολύτιμη συμβολή του στην υλοποίηση της συνέντευξης και για την παραχώρηση της φωτογραφίας του καλλιτέχνη που συνοδεύει το κείμενο.

To Amaro Freitas Trio εμφανίζεται ζωντανά τη Δευτέρα 2 Ιουνίου στο Gazarte - Main Stage (Βουτάδων 32-34, Γκάζι). Ώρα προσέλευσης: 20:00. Ώρα έναρξης: 21:00.

Mammal Hands: «Η μουσική κινείται μεταξύ του προσωπικού και του συλλογικού»

 

Τζαζ, κλασική μουσική, electronica, post-rock, ambient -ακόμα και φολκ μοτίβα- συνθέτουν την ηχητική «παλέτα» ενός από τα πιο πρωτότυπα συγκροτήματα της εποχής μας, των Βρετανών Mammal Hands.

Ενόψει της συναυλίας τους στην Αθήνα την Κυριακή 27 Απριλίου, κουβεντιάζουμε με τα μέλη της μπάντας.

Γιατί «Mammal Hands», για αρχή; Και πώς συνδέεται η επιλογή του ονόματος του γκρουπ με τη μουσική σας - ή μεταφράζεται σ’ αυτή;

Nick Smart: Το όνομα ήταν κάτι που σκέφτηκα όταν ξεκίνησε το συγκρότημα, σε όλους μας άρεσε ο ήχος του και πιστεύαμε ότι ταίριαζε καλά με τη μουσική την οποία ξεκινούσαμε να δημιουργούμε.

Ωστόσο, δεν υπάρχει συγκεκριμένο βαθύ νόημα ή ένας λόγος που το επιλέξαμε, απλώς μας άρεσε και το υιοθετήσαμε!

Κατάγεστε από το Νόριτς, μια από τις πιο ανατολικές -και πιο απομονωμένες- βρετανικές πόλεις. Ωστόσο, η μουσική σας είναι ταυτόχρονα ενδοσκοπική/εσωστρεφής και μεγάλης εμβέλειας, αψηφώντας τις ταξινομήσεις.

Σε ποιον βαθμό αυτή η αντικειμενική αίσθηση της απομόνωσης, πολιτιστικής και γεωγραφικής, επέτρεψε σταδιακά τη σφυρηλάτηση της ποικίλης μουσικής κατεύθυνσης του συγκροτήματος;

Jordan Smart: Είμαι λοιπόν το μόνο μέλος που ζει αυτή τη στιγμή στο Nόριτς, αν και το συγκρότημα ξεκίνησε εδώ, εξαπλώθηκε και άλλαξε με τα χρόνια.

Νομίζω πως πιο σημαντική από τη γεωγραφική απομόνωση ήταν η μουσική, επειδή δε μεγαλώσαμε ως κομμάτι κάποιας συγκεκριμένης σκηνής.

Εγώ κι ο Nick μεγαλώσαμε στην εξοχή κι έπειτα περάσαμε τα εφηβικά μας χρόνια στο Νόριτς, οπότε υπήρχε μια ευρεία γκάμα συγκροτημάτων τα οποία περιόδευαν που περνούσαν από το τοπικό κέντρο τεχνών.

Τοπικά, έπαιζαν επίσης πολλές post-rock και άλλες μπάντες.

Η προσέγγιση πολλών διαφορετικών στιλ και η έκθεση σε διαφορετικά είδη και τρόπους δημιουργίας μουσικής μάς βοήθησε να βρούμε, τελικά, έναν τρόπο να δοκιμάσουμε και να ενσταλάξουμε όσα απολαμβάναμε σε άλλα γκρουπ στο στιλ  μας.

Χρειάζεται βέβαια χρόνος, αλλά σημαίνει ότι δε λειτουργούμε συμβατικά τώρα κι έχουμε πολλή δημιουργική ελευθερία μέσα στο εγχείρημά μας.

«Η μουσική έχει την ικανότητα να γεμίζει τόσους πολλούς χώρους στη ζωή μας. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να είναι καταφύγιο, […] κοινωνική, […] αποκαλυπτική, [...] μνήμη, [...] αυτό που χρειαζόμαστε σε μια δεδομένη χρονική στιγμή», έχετε δηλώσει.

Τι θα απογινόμασταν ως υπάρξεις χωρίς τη μουσική και γιατί η μουσική είναι τόσο αναπόσπαστο κομμάτι της δημιουργικής και της υπόλοιπης καθημερινότητάς σας; Πώς καταπολεμάτε τις γοητευτικές «σειρήνες» του μουσικού μέινστριμ;

Jordan Smart: Δε νομίζω ότι είναι πραγματικά δυνατό να φανταστεί κάποιος μια ζωή χωρίς μουσική. Είναι μέρος ενός πολύπλοκου ιστού μάθησης, ακρόασης, ανάπτυξης δεξιοτήτων κ.λπ.

Όπως προανέφερα, νομίζω πως η μουσική προσαρμόζεται ώστε να είναι αυτό που χρειάζεσαι σε μια χρονική στιγμή.

Επίσης, ο λόγος για τον οποίο γράφεις, εξασκείσαι και παίζεις μεταβάλλεται με την ηλικία και τα συναισθήματα.

Συζητούσα με τον Rob για αυτό τις προάλλες. Μιλούσαμε για την τοποθέτηση κουζινών, και μου είπε ότι μέσω αυτής της διαδικασίας έμαθε ένα σωρό χρήσιμες δεξιότητες για τον συντονισμό και την προσέγγιση των ντραμς.

Απλώς μου θύμισε πως, αν ζεις δημιουργικά, όλα αλληλοεπηρεάζονται.

Ταυτίζεστε με κάποιο συγκεκριμένο μουσικό ρεύμα, τάση ή κοινότητα είτε στη Μεγάλη Βρετανία, είτε σε παγκόσμιο επίπεδο;

Rob Turner: Νομίζω ότι οι καλλιτέχνες που καταλαμβάνουν crossover ή εξειδικευμένους τομείς της μουσικής τείνουν να είναι ανοιχτοί σε ένα ευρύ φάσμα επιρροών.

Συλλογικά, ακούμε και εκτιμούμε μουσική από πολλές διαφορετικές παραδόσεις, διαδικασία η οποία μπορεί ταυτόχρονα να σε εμπνέει και, μερικές φορές, να σε κατακλύζει όταν πρόκειται για τη σύνθεση.

Γι’ αυτό υπάρχουν περίοδοι απομόνωσης και εστίασης - όπου καθίσταται απαραίτητο να φιλτράρουμε τις εξωτερικές επιρροές και να εκλεπτύνουμε έναν ήχο.

Μεγάλο μέρος της μουσικής, ακόμα κι αν ακούγεται εντελώς διαφορετικό στην επιφάνεια, μοιράζεται τεχνικές σύνθεσης και ρυθμικές ιδέες οι οποίες μπορούν να διασταυρωθούν σε αυτό που κάνουμε.

Για μένα, το να φτιάξω μπιτ δεν έχει να κάνει με το να μιμηθώ κάτι το οποίο έχω ακούσει, αλλά με το να κατανοήσω πώς και γιατί λειτουργεί.

Και συχνά, στην προσπάθεια να αντιγράψω ή να αποδομήσω έναν ρυθμό, κάτι απρόσμενο αναδύεται, οδηγώντας σε εντελώς νέους ήχους. Αυτή η διαδικασία ανακάλυψης με συναρπάζει περισσότερο.

Η ύπαρξη, η ταυτότητα, το συλλογικό ασυνείδητο και ο εκτοπισμός είναι μερικοί από τους θεματικούς άξονες που στοχεύετε να εξερευνήσετε μέσα από τη δουλειά σας.

Θα θέλατε να αναλύσετε τις υπαρξιακές, φιλοσοφικές και κοινωνικοπολιτικές σας ανησυχίες;

Jordan Smart: Νομίζω ότι αναφέρεσαι σε μερικές από τις ιδέες στους τίτλους των τραγουδιών και των άλμπουμ. Πρόκειται συχνά για αναφορές σε θέματα και ιδέες που διαβάζουμε ή σκεφτόμαστε τη στιγμή κατά την οποία γράφουμε τη μουσική.

Ο Γιουνγκ είναι πολύ σημαντικός για μένα. Ανέκαθεν έβρισκα τις σκέψεις του απίστευτες και σχετικές με τη δημιουργική δουλειά.

Η σύνδεση με το ασυνείδητο, τη δική σου ταυτότητα και τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουν το μυαλό και το σώμα σου είναι κλειδί γι’ αυτή.

Τα στοιχεία αυτά είναι σημαντικά όσον αφορά στη συναυλία και στην είσοδο σε καταστάσεις που σου επιτρέπουν να βάλεις τον καλύτερο εαυτό σου στη μουσική.

Rob Turner: Μου αρέσει να βλέπω τη μουσική ως μια πιο άμεση και ευθεία μορφή έκφρασης από τη γλώσσα.

Ενώ οι λέξεις βασίζονται στον ορισμό μιας εμπειρίας αφού αυτή έχει ήδη γίνει αισθητή, η μουσική μπορεί να συλλάβει και να επικοινωνήσει συναισθήματα, ιδέες και κοινές εμπειρίες με τρόπο ο οποίος παρακάμπτει τους περιορισμούς της γλώσσας.

Επιτρέπει μια βαθύτερη σύνδεση - μια σύνδεση που δεν περιορίζεται από την ανάγκη πλαισίωσης σύνθετων, αφηρημένων εμπειριών σε λέξεις.

Η μουσική κινείται ρευστά μεταξύ του προσωπικού και του συλλογικού. Φιλτράρεται μέσα από την ατομική αντίληψη αλλά αντηχεί σε ένα ευρύτερο επίπεδο, αγγίζοντας μια κοινή συνείδηση.

Με αυτόν τον τρόπο, γεφυρώνει την απομόνωση του εαυτού με κάτι μεγαλύτερο, προσφέροντας μια μορφή επικοινωνίας που μοιάζει πιο ενστικτώδης και καθολική.

Φαίνεται να υπάρχει μια αισθητική ενότητα ανάμεσα στο οπτικό στοιχείο της ηχογραφημένης δουλειάς σας, στα εξώφυλλα των άλμπουμ δηλαδή, και στην ίδια τη μουσική.

Πώς λειτουργεί συνήθως η διαδικασία της σύνθεσης των εξωφύλλων;

Nick Smart: Μέχρι τώρα, όλα τα εξώφυλλά μας έχουν σχεδιαστεί από τον Dan Halsall, ο οποίος συνήθως δουλεύει αρκετά διαισθητικά, ακούγοντας τη μουσική και ανταποκρινόμενος με ιδέες που μας στέλνει στη συνέχεια.

Έπειτα, μοιραζόμαστε τις δικές μας σκέψεις και τον ενημερώνουμε για το τι φάνηκε να λειτουργεί καλύτερα για εμάς.

Το Gift from the Trees είναι το πιο πρόσφατο, και ίσως ολοκληρωμένο σας άλμπουμ μέχρι σήμερα: περιπετειώδες, ρέον, γεμάτο σιγουριά και νύξεις για σημαντικότερα επιτεύγματα στο μέλλον.

Υπάρχουν στιγμές που νιώθετε περιορισμένοι στο αστικό περιβάλλον και εύχεστε να εναρμονιζόσασταν περισσότερο με το πνεύμα της υπαίθρου;

Rob Turner: Τις περισσότερες φορές, αλλά κάποια πράγματα τα οποία είναι απαραίτητα για τη δημιουργία μουσικής δεν υπάρχουν στο δάσος, όπως η ηλεκτρική ενέργεια, τα αεροδρόμια και τα σουπερμάρκετ Τesco!

Γίνατε θερμά δεκτοί στην προηγούμενη αθηναϊκή σας συναυλία. Σας τρέφει η προσμονή της αλληλεπίδρασης με το κοινό της κάθε συναυλίας; Αναζωογονεί/επαναπροσδιορίζει/εμπλουτίζει το μουσικό σας όραμα;

Jordan Smart: Δεν μπορώ να μιλήσω εξ ονόματος όλων, αλλά εμένα, οπωσδήποτε.

Διατηρεί τη μουσική και τη συζήτηση μεταξύ των μελών της μπάντας ζωντανές και συνεχείς, και τροφοδοτεί το μυαλό να ασχοληθεί με το πνεύμα σε μια αίθουσα στη διάρκεια ενός σόου.

Συχνά επιστρέφεις από μια περιοδεία αισθανόμενος σωματικά εξαντλημένος, αλλά διανοητικά θρεμμένος, θεωρώ.

Η Αθήνα είναι ξεχωριστή για εμάς, καθώς εγώ και ο Nick είμαστε κατά το ήμισυ Κύπριοι, οπότε το να παίζουμε στην Ελλάδα γενικά είναι για εμάς μια ωραία σύνδεση με αυτήν την πλευρά της οικογένειας και των προγόνων μας.

Οι Mammal Hands εμφανίζονται λάιβ στο Gazarte - Main Stage (Βουτάδων 32-34, Γκάζι) την Κυριακή 27 Απριλίου. Ώρα προσέλευσης: 20:00. Ώρα έναρξης: 21:00.