Νταβίντ Ντιοπ: «Το μυθιστόρημα βρίσκεται στο ‘σταυροδρόμι’ έπους, μύθου, Ιστορίας»

 

Νταβίντ Ντιοπ (Φωτογραφία: Eric Traversié)

Με «φόντο» την εποχή του Διαφωτισμού και του δουλεμπορίου, ο σενεγαλέζικης καταγωγής ακαδημαϊκός, συγγραφέας και κάτοχος του Διεθνούς βραβείου Booker, Νταβίντ Ντιοπ, συνθέτει με το Η πύλη του ταξιδιού χωρίς επιστροφή μια συναρπαστική ιστορία αγάπης και περιπέτειας.

Κουβεντιάζοντας μαζί του με την αφορμή την κυκλοφορία του μυθιστορήματος στα ελληνικά.

Είστε ένας διακεκριμένος μυθιστοριογράφος και ακαδημαϊκός, που ειδικεύεται στη γαλλική και γαλλόφωνη αφρικανική λογοτεχνία του 18ου αιώνα.

Με ποιους τρόπους οι ακαδημαϊκές σας ανησυχίες συγκλίνουν ή αποκλίνουν από τον λογοτεχνικό σας προσανατολισμό;

Τα αγαπημένα μου θέματα μέχρι στιγμής σχετίζονται με τη συνάντηση χαρακτήρων από τη Σενεγάλη και τη Γαλλία σε μια εποχή που η Γαλλία είχε μια αποικιακή αυτοκρατορία.

Αποδεικνύεται ότι η έρευνά μου στο πανεπιστήμιο ενδιαφέρεται για τις αναπαραστάσεις της Αφρικής στην Ευρώπη από τον 17ο αιώνα. Με αυτόν τον τρόπο ενώνονται η ακαδημαϊκή μου δουλειά και η δουλειά μου ως συγγραφέας.

Το Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα, το δεύτερο μυθιστόρημά σας (Διεθνές Βραβείο Βooker 2021), είναι ένας ηθικά διφορούμενος στοχασμός για τον πόλεμο, τη φυλή και την αποικιοκρατία.

Είναι, κατά τη γνώμη σας, η ηθική αμφισημία μια συναρπαστική πτυχή όταν πρόκειται για τη δημιουργία ενός μυθοπλαστικού χαρακτήρα;

Ναι, πιστεύω πως η μυθιστορηματική μυθοπλασία είναι ένα θαυμάσιο εργαλείο για τη μετάδοση της ηθικής πολυπλοκότητας των ανθρώπινων όντων.

Ήσασταν ο πρώτος συγγραφέας αφρικανικής καταγωγής που έλαβε βραβείο Booker. Θεωρείτε αυτά τα βραβεία μια καθυστερημένη δικαίωση της παραμελημένης μη λευκής πολιτιστικής κληρονομιάς;

Γίνεται το παγκόσμιο λογοτεχνικό κατεστημένο πιο συμπεριληπτικό στις μέρες μας ή απλώς προσπαθεί να αφομοιώσει φωνές που δεν μπορεί πλέον να αγνοήσει;

Δεν ξέρω πώς να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση. Η ερώτηση πρέπει να απευθυνθεί στα μέλη της κριτικής επιτροπής που αναφέρετε.

Με φόντο την Εποχή του Διαφωτισμού και το Δουλεμπόριο του Ατλαντικού, το Η πύλη του ταξιδιού χωρίς επιστροφή, το τρίτο σας μυθιστόρημα, είναι -στον «πυρήνα» του- μια ιστορία αγάπης και περιπέτειας.

Οι κύριοι πρωταγωνιστές του, ο Γάλλος φυσιοδίφης Μισέλ Αντανσόν και η Μαράμ Σεκ, γυναίκα ευγενούς καταγωγής από το βασίλειο των Βάαλο που πουλήθηκε ως σκλάβα αλλά τελικά δραπετεύει, ερωτεύονται ενάντια σε κάθε πρόβλεψη.

Γιατί έπρεπε το βιβλίο αυτό να είναι μια ιστορία αγάπης;

Αυτή η ιστορία δε θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο από μια ιστορία αγάπης. Επέλεξα να κάνω τον Mισέλ Αντανσόν να ερωτευτεί την Mαράμ για να φέρω τον ανθρωπισμό του Διαφωτισμού αντιμέτωπο με την θηριωδία της σκλαβιάς.

Ο Mισέλ Αντανσόν, ο φιλόσοφος του Διαφωτισμού, ερωτεύεται μια νεαρή γυναίκα που ήταν προορισμένη για σκλαβιά.

Ο ιδεαλιστικός ανθρωπισμός «συναντά» τη σκληρή πραγματικότητα των γεγονότων: το 1750 βρισκόμαστε στο απόγειο του Διατλαντικού Δουλεμπορίου.

«Τα ιστορικά μνημεία των νέγρων της Σενεγάλης βρίσκονται στις αφηγήσεις τους, στις ωραίες λέξεις τους, στα παραμύθια τους», αφηγείται ο Αντανσόν στην κόρη του. Σε ποιον βαθμό διαμορφώνουν οι σενεγαλέζικες προφορικές παραδόσεις και η σενεγαλέζικη κληρονομιά την προσέγγισή σας στη συγγραφή μυθοπλασίας;

Το βιβλίο βασίζεται επίσης χαλαρά στον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης. Είναι το «έδαφος» μεταξύ μυθολογίας, μύθου και ιστορίας αυτό που σας ιντριγκάρει περισσότερο;

Ναι, για μένα το μυθιστόρημα μπορεί να βρίσκεται στο «σταυροδρόμι» του έπους, του μύθου και της Ιστορίας. Είναι ένα πολύ ευέλικτο λογοτεχνικό είδος που προσφέρει μεγάλη ελευθερία κατασκευής.

Μου φάνηκε ενδιαφέρον ότι ο Μισέλ Aντανσόν ήταν ο ρεπόρτερ της ιστορίας που του είχε πει η Mαράμ πενήντα χρόνια νωρίτερα. Τα λόγια της Mαράμ μπορεί να παραμορφώθηκαν, να ξαναδουλεύτηκαν, να επανεφευρέθηκαν.

Υπό αυτή την έννοια, ο Mισέλ Αντανσόν εργάζεται ως συγγραφέας. «Κατοικημένος» από τύψεις, είναι αυτός που βλέπει τη σχέση του με την Μαράμ ως αντίγραφο εκείνης του Ορφέα και της Ευρυδίκης.

Και οι δύο διάβηκαν την πύλη ενός ταξιδιού χωρίς επιστροφή.

«Όλες οι γλώσσες, ακόμα και οι πιο τραχιές, ακούγονται πιο απαλές όταν τις μιλούν γυναίκες», ισχυρίζεται ο Αντανσόν. Γιατί;

Είναι ένα υποκειμενικό συναίσθημα που μου ανήκει και δεν μπορώ να το δικαιολογήσω με λογικά επιχειρήματα.

«Χάρη στην τέχνη, κατορθώνουμε κάποιες φορές να μισανοίξουμε μια μυστική πόρτα που οδηγεί στην πιο σκοτεινή πλευρά της ύπαρξής μας, που είναι πιο μαύρη κι απ’ το πιο βαθύ μπουντρούμι», συμπεραίνει.

Αυτή είναι κι η δικιά σας παραδοχή;

Ναι, νομίζω πως η τέχνη μερικές φορές μάς επιτρέπει να αναλογιστούμε τον εαυτό μας χωρίς παραχωρήσεις. Η αληθινή τέχνη αμφισβητεί την ανθρωπότητα.

Στιλιστικά, το Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα και το Η πύλη του ταξιδιού χωρίς επιστροφή διαφέρουν ουσιαστικά.

Ενώ η εκφορά του λόγου του Αλφά Ντιαγέ στο πρώτο είναι «στεγνή» και συχνά επαναλαμβανόμενη, εκείνη του Mισέλ Αντανσόν στο δεύτερο είναι τόσο αναλυτική όσο και λυρική.

Προσαρμόζετε τον τόνο σας ανάλογα με το υπόβαθρο, τις επιθυμίες και τις ανάγκες του κάθε χαρακτήρα;

Ναι, προσαρμόζω το στιλ στους χαρακτήρες που μιλούν. Στο Tη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα «εισβάλλουμε» στις μύχιες σκέψεις ενός χαρακτήρα ο οποίος δε μιλάει γαλλικά.

Στο Η πύλη του ταξιδιού χωρίς επιστροφή κεντρικός ήρωας είναι ένας Γάλλος λόγιος του 18ου αιώνα που γράφει στην κόρη του. Οι δύο στιλιστικές προσεγγίσεις είναι αναγκαστικά διαφορετικές.

Στην πρώτη περίπτωση, ήταν απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί ο ρυθμός των γαλλικών για να καταλάβει ο αναγνώστης ότι ο χαρακτήρας σκεφτόταν σε άλλη γλώσσα.

Στη δεύτερη, ήταν απαραίτητο να γίνει μίμηση των γραπτών γαλλικών του 18^ου αιώνα, χωρίς αυτά να παρωδηθούν.

Και τέλος, η αποικιοκρατία στην Αφρική έχει τελειώσει ή απλώς συνεχίζεται με άλλα, πιο ύπουλα, μέσα;

Αυτή η ερώτηση εμπεριέχει την αναμενόμενη απάντηση. Ευχαριστώ! Σας χαιρετώ εγκάρδια από το Πω.

Ευχαριστώ θερμά την Magalie Delobelle (SFSG Agency) για την πολύτιμη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης και για την παραχώρηση της φωτογραφίας του συγγραφέα που συνοδεύει το κείμενο.

Τα μυθιστορήματα του Νταβίντ Ντιοπ Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα και Η πύλη του ταξιδιού χωρίς επιστροφή κυκλοφορούν στα ελληνικά αμφότερα από τις Εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση της Αλεξάνδρας Κωσταράκου.