Erri De Luca: «Αισθάνομαι φιλοξενούμενος του χρόνου εκείνου που με διαβάζει»

 

Εκ των ιδρυτικών μελών της ακροαριστερής πολιτικής οργάνωσης Lotta Continua, συγγραφέας, μεταφραστής, ποιητής (και πολλά άλλα), ο Erri De Luca επισκέφτηκε πρόσφατα την Αθήνα προκειμένου να παρουσιάσει το πεζογράφημά του Το αδύνατο.

Το βιβλίο του αποτελεί μια ηθική «μονομαχία» μεταξύ ενός πρώην αντάρτη και ενός ανακριτή. Με την ακρίβεια και την περιεκτικότητα που διέπουν τη λογοτεχνική γραφή του απάντησε ο Erri De Luca και στις ερωτήσεις που του απεύθυνα.

Σε νεαρή ηλικία, 55 χρόνια πριν, υπήρξατε εκ των ιδρυτικών μελών της ακροαριστερής πολιτικής οργάνωσης Lotta Continua.

Ανασκοπώντας εκείνη την εποχή, ποια είναι τα κυρίαρχα συναισθήματά σας; Θεωρείτε ότι η πολιτική πάλη -ένοπλη και μη- υπήρξε ωφέλιμη σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο;

Η Lotta Continua ήταν μια δημόσια επαναστατική οργάνωση, με ανοιχτές έδρες σε όλη την Ιταλία, με καθημερινή εφημερίδα, με δεκάδες χιλιάδες αγωνιστές.

Με ενεργή δράση από το 1969 έως και το 1976, δεν ήταν μια παράνομη οργάνωση που δρούσε με μεθόδους ένοπλου αγώνα. Ο 20^ός αιώνας ήταν αιώνας επαναστάσεων με τις οποίες απελευθερώθηκαν τα καινούργια Έθνη του κόσμου από τους αποικιοκράτες.

Ποια είναι, λοιπόν, η παρακαταθήκη που έχει αφήσει στην ιταλική κοινωνία;

Ήμασταν μέρος διεθνούς κινήματος πολιτικής απελευθέρωσης των ανθρώπινων μαζών. Στην Ιταλία συμβάλαμε στη  βελτίωση των συνθηκών ζωής των εργατών.

Μετά τη διάλυση της οργάνωσης αποσυρθήκατε, πάντως, από την ενεργό πολιτική. Ήταν μια -αναγκαία, ίσως- περίοδος αναστοχασμού;

Όταν διαλύθηκε η Lotta Continua, δούλεψα ως εργάτης επί 20 χρόνια, έως ότου η έκδοση βιβλίων μου επέτρεψε να σταματήσω αυτές τις δουλειές. Μετέφερα τη δέσμευσή μου ως πολίτης από τη συλλογική μορφή στην ατομική.

Για παράδειγμα, εδώ και έναν χρόνο πηγαίνω με ένα φορτηγάκι και έναν φίλο στην Ουκρανία για να βοηθήσω πρόσφυγες και ορφανοτροφεία.

Η επιστροφή του πολέμου στην Ευρώπη μας ώθησε να γίνουμε σταγόνες στην έρημο, τόπο που καμιά σταγόνα δεν πάει χαμένη. Αν δεν μπορούμε να είμαστε ποτάμι, μπορούμε να είμαστε σταγόνα.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν τη διάλυση της Lotta Continua συμμετείχατε αρχικά σε ανθρωπιστικές οργανώσεις.

Κατόπιν στραφήκατε στον περιβαλλοντικό ακτιβισμό, εξαιτίας του οποίου μάλιστα προ λίγων ετών κινδυνέψατε να φυλακιστείτε. Τι σημαίνει αυτός για σας;

Αισθάνομαι ότι συμμερίζομαι τους λόγους των κοινοτήτων που μάχονται για τον σεβασμό της ζωής, την υγεία, την αξιοπρέπεια. Χρησιμοποιώ το δημόσιο όνομά μου για να αυξήσω τη δύναμη της φωνής μου.

Η ελευθερία συνίσταται στον συνδυασμό λόγων και έργων. Αυτή η ελευθερία δεν περιορίζεται από καμία ποινική διαδικασία, αλλά αντίθετα ενισχύεται.

Ποια ήταν η αφετηρία της δικής σας πολύπτυχης -και συνεχιζόμενης- περιπέτειας με τη γραφή; Πήγαζε και από την ενασχόλησή σας με την πολιτική;

Είχα βιβλία στο σπίτι, τα διάβασα και άρχισα να γράφω ιστορίες για να έχω παρέα. Τα χρόνια του πολιτικού αγώνα μού αφαίρεσαν το γράψιμο. Ήταν μια διαφορετική συντροφιά. Ξανάρχισα να γράφω όταν ξαναβρέθηκα μόνος.

Είστε, εξάλλου, δεινός αλπινιστής και ορειβάτης, γεγονός που συχνά μετουσιώνεται στη συγγραφική σας δημιουργία.

Τι αντλείτε από τη σχέση σας με το ορεινό σύμπαν; Αποκρυσταλλώθηκε αυτή η σχέση σταδιακά;

Πηγαίνω στο βουνό για να βρεθώ σε μια έρημο όπου η ανθρώπινη παρουσία είναι ελάχιστη. Ανεβαίνω για να αποκτήσω μια απόσταση.

Σε μια κορυφή δε βρίσκομαι κοντά σε κάτι, είμαι μόνος, μακριά από το σημείο εκκίνησης. Η αναρρίχηση είναι η σωματική κίνηση που μου ταιριάζει καλύτερα.

Στο Αδύνατο, το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά σας που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, αναμετριέται η ηθική ενός πρώην αντάρτη, που πιθανώς ενέχεται στον θάνατο ενός πρώην μέλους της ίδιας οργάνωσης και χαφιέ, και ενός ανακριτή.

Το μυθιστόρημα συνταιριάζει το δικαστικό δράμα και την ερωτική επιστολογραφία. Γιατί αποφασίσατε να το δομήσετε κατ’ αυτόν τον τρόπο;

Η ανάκριση περιέχει αντιστάσεις και αποκρύψεις από πλευράς του κατηγορούμενου. Τα γράμματα επιτρέπουν να γίνει γνωστό αυτό που υπάρχει πίσω και κάτω από τις απαντήσεις.

Επιπλέον, τα περισσότερα μυθιστορήματά σας, παρότι ταξινομούνται ως τέτοια, μοιάζουν περισσότερο με νουβέλες ή εκτενή διηγήματα. Τι σας σαγηνεύει στη «μικρή» φόρμα;

Αισθάνομαι φιλοξενούμενος του χρόνου εκείνου που με διαβάζει. Ο φιλοξενούμενος πρέπει να αφήνει το τραπέζι όσο είναι ακόμα επιθυμητός. Η μεγαλύτερη φιλοφρόνηση που μπορεί να μου γίνει είναι ότι κάποιος θα ήθελε περισσότερες σελίδες.

Σας ανησυχεί η άνοδος στην πρωθυπουργία της Ιταλίας μας ανοιχτά ακροδεξιάς πολιτικού; Ή εκτιμάτε πως ο φασισμός «εξημερώνεται» στο κοινοβουλευτικό πλαίσιο;

Με ανησυχεί η ακαταλληλότητα αυτής της κυβέρνησης, η φθίνουσα ποιότητα των υπουργών της.

Ο φασισμός, αντίθετα, είναι ασυμβίβαστος με την κοινοβουλευτική δημοκρατία και αυτοί οι κυβερνώντες, αν και είναι φασίστες εκ πολιτικών πεποιθήσεων, οφείλουν να υπακούουν στους Συνταγματικούς κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ευχαριστώ θερμά την Κοραλία Τσαγκαράτου (Εκδόσεις Κέλευθος) για την καθοριστική συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης, καθώς και για την παραχώρηση της φωτογραφίας του συγγραφέα που συνοδεύει το κείμενο.

Το μυθιστόρημα του Erri De Luca Το αδύνατο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Κέλευθος σε μετάφραση της Άννας Παπασταύρου.