Evelio Rosero: «Η συγγραφή είναι ο λόγος της ύπαρξής μου»

 

Πολιτική και κοινωνική «παραβολή» για την εξουσία, την υποταγή και την εξέγερση, το Stranger to the Moon, το εμβληματικό μυθιστόρημα του κορυφαίου Κολομβιανού συγγραφέα Evelio Rosero, κυκλοφόρησε πρόσφατα στα αγγλικά για πρώτη φορά.

Συνομιλώντας μαζί του, με την προσδοκία σύντομα το έργο του να βρει τη θέση που του αξίζει και ανάμεσα στο εγχώριο αναγνωστικό κοινό.

Μυθιστοριογράφος, συγγραφέας παιδικών βιβλίων, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος: μοιάζετε να κατοικείτε στο «σύμπαν» της γραφής. Τι σηματοδοτεί για εσάς η συγγραφική διαδικασία;

Σας ευχαριστώ για την εισαγωγή, αλλά δε βλέπω τον εαυτό μου ως ποιητή ή θεατρικό συγγραφέα, αν και όντως έχω γράψει μια μικρή ποιητική συλλογή κι ένα θεατρικό- και στις δύο περιπτώσεις με μικρό αντίκτυπο.

Ούτε ήμουν στ’ αλήθεια δημοσιογράφος: ασχολήθηκα με τη δημοσιογραφία όταν ήμουν νέος -και πολύ περιστασιακά-, όταν είχα οικονομική ανάγκη.

Είμαι γεννημένος μυθιστοριογράφος και έχω γράψει πολλά μυθιστορήματα και ιστορίες για νέους και ενηλίκους.

Η συγγραφή είναι ο λόγος της ύπαρξής μου, η μόνη και τελική σύνδεσή μου με τον κόσμο. Αν μου έλεγαν ότι για κάποιον λόγο δεν μπορώ πια να γράφω, θα προτιμούσα να πεθάνω.

Περισσότερο κι από την αγάπη για μια γυναίκα, πιο πολύ από τη μνήμη της οικογένειας και των φίλων που έχουν πεθάνει είναι η πράξη της συγγραφής: η δημιουργία.

Γεννηθήκατε στην Μπογκοτά όπου ζήσατε μέχρι το 1982, όταν μετακομίσατε στην Ευρώπη- στο Παρίσι και τη Βαρκελώνη, συγκεκριμένα.

Ήταν η Κολομβία αβίωτη για εσάς εκείνη την εποχή; Και πόσο οικεία -ή όχι- νιώθατε τη δυτική και τη νότια Ευρώπη;

Πήγα στο Παρίσι το 1984 και επέστρεψα στην Κολομβία το 1988. Ήμουν στη Βαρκελώνη τον περισσότερο καιρό.

Θα μπορούσα να έχω παραμείνει στην Κολομβία, γιατί δεν υπήρξα θύμα πολιτικής δίωξης ή κάτι παρόμοιο.

Ήθελα απλώς να ακολουθήσω το παράδειγμα άλλων συγγραφέων όπως ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και ο Βάργκας Λιόσα, οι οποίοι είχαν ταξιδέψει στην Ευρώπη όταν ήταν νέοι.

Σύντομα, όμως, συνειδητοποίησα πως δε χρειαζόταν να ταξιδέψω στην Ευρώπη για να γίνω καλύτερος συγγραφέας.

Στην πραγματικότητα, η μοναδική μου γνώση της δυτικής και της νότιας Ευρώπης ήταν εκείνη που μου παρείχε η λογοτεχνία. Όλοι οι αξιοθαύμαστοι συγγραφείς που η Ευρώπη είχε παράγει ήταν η βασική μου «ταξιδιωτική κάρτα».

Το Stranger to the Moon, το αλληγορικό μυθιστόρημά σας που πέρσι μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα αγγλικά, είναι αναγνώσιμο ως μια πολιτική και κοινωνική «παραβολή» για την εξουσία, την υποταγή και την εξέγερση.

Σε ποιον βαθμό πηγάζει από την τραυματική Ιστορία της Κολομβίας τόσο στην προσωπική, όσο και στη συλλογική της διάσταση;

Έγραψα το Stranger to the Moon, ένα από τα πρώτα μου μυθιστορήματα, το 1988 και το εξέδωσα το 1992. Πρόσφατα μεταφράστηκε στα αγγλικά.

Όπως και τα συνολικά 14 μυθιστορήματά μου, αναφέρεται -ασφαλώς- στην πραγματικότητα της χώρας μου, στην Ιστορία της. Για τι άλλο θα μπορούσα να γράψω;

Πρόκειται, βεβαίως, για ένα αλληγορικό μυθιστόρημα, αλλά πάνω απ’ όλα είναι έντονα ονειρικό: σαν ένας εφιάλτης από τον οποίο δεν μπορείς να ξυπνήσεις.

Η έννοια του περιορισμού είναι επίσης κομβική σ’ αυτό το βιβλίο, όπως έχει υπάρξει και σε άλλα βιβλία σας, αποκτώντας μια ανησυχητική επικαιρότητα στη συνεχιζόμενη «πανδημική εποχή».

Είναι ο θάνατος -είτε αξιοπρεπής είτε ταπεινωτικός- η μόνη διέξοδος;

Είναι το μόνο τέλος που μας περιμένει: είναι αναπόδραστος. Το σημαντικό είναι αυτό που κάνουμε στο μεσοδιάστημα, αφότου γεννηθούμε και πριν πεθάνουμε.

Εκείνος ο προσωπικός αγώνας, που ανήκει σε καθέναν και καθεμία από εμάς, είναι αυτό που καθορίζει τα πάντα.

Αφηγείστε σε πρώτο πρόσωπο, υιοθετώντας τον ρόλο του έγκλειστου «γυμνού» που ετοιμάζεται να εξεγερθεί, και επίσης περιγράφεται ως ένα «περιπλανώμενο βλέμμα». Είσαστε κατά καιρούς κι εσείς φορέας ενός τέτοιου βλέμματος;

Ασφαλώς.

Όλοι οι συγγραφείς, καλλιτέχνες και μουσικοί πρέπει να συνιστούν αυτό το «περιπλανώμενο βλέμμα» που εμπεριέχει τα πάντα. Ένα βλέμμα το οποίο αποτελεί τον μάρτυρα της εποχής κάποιου.

Και ο ίδιος ο χρόνος θα κρίνει αν αυτό το βλέμμα αξίζει να επιβιώσει.

Αν ήταν ταινία, το Stranger to the Moon ίσως θύμιζε το Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα του Πιερ Πάολο Παζολίνι. Την έχετε δει; Κι αν ναι, ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτή;

Δεν το είχα σκεφτεί αυτό, αλλά νομίζω πως ναι, είναι πιθανό.

Είμαι θαυμαστής του Παζολίνι, ο οποίος επίσης υπήρξε σπουδαίος ποιητής.

Το Σαλό είναι ένα εκπληκτικό φιλμ. Το παρακολούθησα τρεις φορές όταν ήμουν νέος και με σόκαρε πολύ περισσότερο απ’ όσα έγραφε ο Πρίμο Λέβι για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Θα ήθελα να πιστεύω ότι ο Παζολίνι θα επηρεαζόταν από την ανάγνωση του Stranger to the moon.

Ο ιδιαιτέρως φημισμένος πίνακας του Γκόγια, Bandido desnudando a una mujer, κοσμεί το εξώφυλλο της πρωτότυπης έκδοσης του μυθιστορήματος. Γιατί;

Είναι το εξώφυλλο της αγγλικής έκδοσης, και επιλέχτηκε από τον εκδότη. Πράγματι μου άρεσε αυτή η απόφαση, συνδέεται με το μυθιστόρημα.

Στην κολομβιανή έκδοση επιλέχτηκε ένα τμήμα της ελαιογραφίας του Πίτερ Μπρίγκελ του πρεσβύτερου, The Land of Cockaigne, που δείχνει ένα είδος αυγού με πόδια, το οποίο έχει τρυπηθεί από ένα μαχαίρι.

Σε μια άλλη πρόσφατη έκδοση διάλεξαν τον Ανρί Ματίς, τον πίνακά του όπου γυμνές χορεύτριες κρατιούνται από το χέρι σε έναν κύκλο. Όλα αυτά τα εξώφυλλα δε συνδέονταν ευθέως μ’ εμένα, αλλά με τους εκδότες-αναγνώστες.

Ως συγγραφέας, οι αποφάσεις τους μου είναι ευπρόσδεκτες.

To Stranger to the Moon διατηρεί την αφηγηματική οικονομία και ακρίβεια ενός διηγήματος, σε βαθμό που θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα εκτενές διήγημα.

Είναι η ακρίβεια και η περιεκτικότητα ιδιότητες που χαρακτηρίζουν και τη διαπροσωπική σας επικοινωνία;

Είναι πολύ πιθανό.

Όταν βρίσκομαι με φίλους, «μετράω» πολύ τις λέξεις μου, παραμένω σιωπηλός. Αλλά -μερικές φορές- θα πω περισσότερα, όταν χτίζω εμπιστοσύνη. Όλα εξαρτώνται από τη στιγμή. Ποτέ, ωστόσο, δεν παύω να τους παρατηρώ όλους. Αυτό με κρατάει.

Η πλοκή του μυθιστορήματός σας εκτυλίσσεται σε ένα σπίτι, μάλλον μέγαρο. Ένα σπίτι δεν είναι κατ’ ανάγκη ένα σπιτικό- ούτε μια χώρα ή μια πόλη είναι ένα σπίτι. Πού θα τοποθετούσατε το δικό σας σπίτι στις μέρες μας;

Και κατά πού τραβάει η Κολομβία;

Το σπίτι μου είναι η λογοτεχνία, είναι το βιβλίο που διαβάζω σήμερα και εκείνο που θα διαβάσω αύριο.

Αλλά, σήμερα, η Κολομβία είναι ο υπόκοσμος.

Ευχαριστώ θερμά την Elena Torres (Mountain Leopard Press) για τη μετάφραση των ερωτήσεών μου στα ισπανικά και των απαντήσεων του συγγραφέα στα αγγλικά.

Το μυθιστόρημα του Evelio Rosero Stranger to the Moon κυκλοφορεί στα αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Mountain Leopard Press σε μετάφραση των Anne McLean και Victor Meadowcroft.