Ντανιέλ ντε Ρουλέ: «Οι αναρχικοί ήταν οι πρώτοι φεμινιστές»

 

Ντανιέλ ντε Ρουλέ (Φωτογραφία: Thomas Andenmatten)

«Διαποτισμένο» από ένα πνεύμα επαναστατικής αισιοδοξίας, το μυθιστόρημα του Ελβετού Ντανιέλ ντε Ρουλέ Δέκα μικρές αναρχικές συνυφαίνει μυθοπλασία και πραγματικότητα με φόντο τη μετανάστευση από την Ελβετία του 19^ου αιώνα.

Συνομιλώντας τηλεφωνικά με τον συγγραφέα με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου στα ελληνικά.

Γράφατε ανέκαθεν ή αποφασίσατε να καταπιαστείτε με τη συγγραφή στα τέλη της δεκαετίας του ’90;

Όταν απέκτησα αρκετά χρήματα, αποφάσισα να σταματήσω να δουλεύω και να αρχίσω να γράφω.

Ποιο ήταν το κίνητρο;

Στα δεκαοκτώ μου ξεκίνησα να σπουδάζω λογοτεχνία. Σταμάτησα έπειτα από δύο χρόνια και εγγράφηκα σε τεχνική σχολή.

Νόμιζα ότι οι άνθρωποι στο τεχνικό πεδίο ενδιαφέρονταν για τη λογοτεχνία, αλλά αυτό δεν ίσχυε.

Ήθελα να γράψω σχετικά με την επιστήμη, και πιο συγκεκριμένα για την ατομική ενέργεια. Αυτό ήταν το πρώτο μου κίνητρο. Διαπίστωσα, όμως, πως οι συνάδελφοί μου αγόραζαν τα βιβλία, αλλά δεν τα διάβαζαν!

Πολύ απογοητευτικό.

Οι άνθρωποι για τους οποίους είχα αρχίσει να γράφω δεν υπάρχουν πλέον στην Ελβετία. Το κίνητρό μου τώρα συνίσταται στην ευχαρίστηση που αντλώ από το να γράφω ιστορίες.

Το Δέκα μικρές αναρχικές, εξαιρετικό κράμα μυθοπλασίας και πραγματικότητας, ρίχνει τη ματιά του στις/στους περιθωριοποιημένες/-ους από την κυρίαρχη Ιστορία και λογοτεχνία μετανάστες από την Ελβετία του 19^ου αιώνα. Γιατί;

Όταν κατάγεσαι από την Ελβετία και τριγυρνάς στον κόσμο, οι άλλοι νομίζουν ότι όλοι οι Ελβετοί είναι πολύ πλούσιοι -και ήταν ανέκαθεν-, καλοί δημοκράτες και χωρίς βασιλιά. Η ιστορία επιτυχίας είναι η επίσημη Ιστορία.

Σαν να μην υπάρχουν φτωχοί στην Ελβετία.

Η μετανάστευση από τη χώρα ήταν πολύ συνήθης κατά τον 19^ο αιώνα. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι γνωστό γιατί ως γερμανόφωνοι, γαλλόφωνοι ή ιταλόφωνοι οι κάτοικοί της εντάχθηκαν στα αντίστοιχα μεταναστευτικά ρεύματα.

Συνεπώς οι φτωχοί και οι κυνηγημένοι είναι οι «αποσυνάγωγοι» του ελβετικού ονείρου.

Στην Ελβετία ποτέ δε συζητάμε για όσες και όσους αναγκάστηκαν να φύγουν.

Κάποιοι δούλεψαν ως μισθοφόροι ξένων βασιλιάδων, κυρίως πρωτότοκοι πολυμελών οικογενειών. Όταν αυτό δεν ήταν πλέον δυνατόν γιατί όλα τα κράτη απέκτησαν εθνικούς στρατούς, αυτοί αναγκάστηκαν να γίνουν οικονομικοί μετανάστες.

Επιπλέον, ήθελα να εξηγήσω τι συνέβη στις αναρχικές και τους αναρχικούς.

Θα σας το ρωτούσα, καθώς δεν πρόκειται μονάχα. για μετανάστριες και μετανάστες, αλλά και για αναρχικές/αναρχικούς.

Μεγάλωσα στο Σεντ Ιμιέ, όπου πραγματοποιήθηκε το Διεθνές Συνέδριο Aναρχικών το 1872. Ήξερα αυτή την ιστορία.

Ενώ πολλοί κατοπινοί μετανάστες εργάζονταν στις διάσημες ωρολογοποιίες, οι ιστορίες αφορούσαν τα αφεντικά. Υπάρχουν δρόμοι με τα ονόματα των μεγάλων ωρολογοποιών, αλλά τίποτα δε λέγεται για τους αναρχικούς.

Μετά την έκδοσή του βιβλίου μου, αυτό άλλαξε.

Πώς προέκυψε η εστίαση στις γυναίκες; Ανακαλύψατε περισσότερο σχετικό υλικό όταν κάνατε την έρευνά σας ή απλώς σας ελκύει πιο πολύ η αποτύπωση γυναικείων χαρακτήρων;

Αρχικά δε σκόπευα να γράψω αυτό το βιβλίο.

Ήθελα να πραγματοποιήσω ένα είδος ρεπορτάζ σχετικά με το μεταναστευτικό ρεύμα από την Ελβετία προς τις Η.Π.Α. και τη Νότια Αμερική. Ταξίδεψα επί οκτώ μήνες, από την Παταγονία στην Αλάσκα.

Όταν έφτασα στην Πούντα Αρένας, το ακρότατο σημείο της Νότιας Αμερικής, επισκέφτηκα ένα μουσείο όπου ανακάλυψα στοιχεία τα οποία με βοήθησαν να καταλάβω τι συνέβη.

Εκεί βρήκα κι ένα αρχείο, στο οποίο εντόπισα γράμματα γυναικών. Η ιστορία των γυναικών που ταξίδεψαν μόνες τους, χωρίς άντρες, στη Νότια Αμερική είναι αληθινή.

Η αναφορά στο ότι δεν ήθελαν θεό, αφέντη ή σύζυγο ήταν κάτι που όντως είχαν πει. Υπήρχε, λοιπόν, πολύ υλικό για μυθιστόρημα που μπορούσα να χρησιμοποιήσω.

Όσον αφορά στην αναρχική πολιτική ταυτότητα που τους αποδόθηκε;

Οι αναρχικοί διέφεραν και διαφέρουν σημαντικά από τους «ορθόδοξους» μαρξιστές.

Οι αναρχικοί, σε αντίθεση με τους μαρξιστές, δεν πιστεύουν ότι πρώτα θα κάνεις την επανάσταση και μετά θα απελευθερωθούν οι γυναίκες. Αυτή ήταν η επίσημη θέση των μαρξιστών του 19^ου και των αρχών του 20ού αιώνα.

Οι αναρχικές έλεγαν: «Δείξτε μας πως μπορούμε να είμαστε κομμάτι της επανάστασης, αλλιώς δεν ενδιαφερόμαστε». Οι αναρχικοί ήταν οι πρώτοι φεμινιστές.

Οι μαρξιστές θεωρούσαν ότι η τεχνολογική πρόοδος θα έφερνε την πιθανότητα αλλαγής στον κόσμο.

Σύμφωνα με την αναρχική θεωρία, από την άλλη, έπρεπε να χρησιμοποιηθούν τα υπάρχοντα εργαλεία κατά τρόπο συμβατό με τους υπάρχοντες πόρους.

Για τους αναρχικούς είναι, εξάλλου, κομβικό στοιχείο ο πειραματισμός, η προσπάθεια εγκαθίδρυσης ενός νέου τρόπου ζωής και συνύπαρξης. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα.

Αυτή η διάθεση πειραματισμού αποτυπώνεται με ενάργεια στο βιβλίο. Γι’ αυτό δε συμφωνώ με την αναφορά στο “making of” του πως πρόκειται για φόρο τιμής σε «δέκα θαυμάσιες ηττημένες».

Δεν τις αντιλαμβάνομαι ως τέτοιες, αν και μπορεί να υπέστησαν εκμετάλλευση, εγκλεισμό, βασανιστήρια- ακόμα και να δολοφονήθηκαν.

Έχεις δίκιο.

Για μένα, η καταστροφή συνίσταται στο ότι οι αναρχικοί μετά την Αργεντινή και την Ισπανία της δεκαετίας του ’30 ηττήθηκαν σε επίπεδο κινήματος και εν μέρει ιδεολογικά.

Αισθάνεστε, επομένως, κοντά στην αναρχική ιδεολογία και τις πρακτικές της όπως εκφράζονται στις μέρες μας.

Σίγουρα. Δεν είμαι στρατευμένος, γιατί γράφω βιβλία, αλλά είναι ξεκάθαρο για μένα πως ο στοχασμός στον οποίο χρειάζεται να προβούμε για την κοινωνία κινείται σ’ αυτή την κατεύθυνση.

Δε γράφω δοκίμια, αλλά ιστορίες που εμπεριέχουν αντιφάσεις. Όπως θα διάβασες, η αφηγήτρια δεν πιστεύει όλα όσα λέει. Προσεγγίζει τα πράγματα κάπως αποστασιοποιημένα.

Ίσως αυτή είναι κι η δικιά μου οπτική γωνία. Για να γράψεις, χρειάζεσαι μια ορισμένη απόσταση.

Έχετε υπάρξει πολιτικοποιημένος άνθρωπος πολύ πριν εμπλακείτε στη συγγραφή αυτού του βιβλίου. Στις 5 Ιανουαρίου του 1975, μάλιστα, κάψατε το σαλέ του μεγιστάνα του Τύπου, και θεωρούμενου ναζιστή, Άξελ Σπρίνγκερ.

Δεν μπορείς να πολεμήσεις τον φασισμό μόνο με λέξεις. Η δικιά μου δουλειά, ωστόσο, είναι να τον πολεμώ έτσι. Δεν είμαι πλέον τόσο ενεργός στον δρόμο. Είμαι κάποιας ηλικίας.

Ποιος, κατά τη γνώμη σας, είναι ο πιο σοβαρός κίνδυνος που αντιμετωπίζουν σήμερα οι καταπιεσμένοι σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και ευρύτερα;

Μόλις επέστρεψα από τις Η.Π.Α.

Το πολιτικό προσωπικό της εξουσίας είναι παρακμιακό και αδιάφορο, ο καπιταλιστής εχθρός είναι σε πολύ δύσκολη θέση. Δεν έχουν άλλο τρόπο διατήρησης της εξουσίας από τον φασισμό.

Παλαιότερα υπήρχαν άλλοι με ιδέες για το πώς μπορεί να διασωθεί το σύστημα. Αυτή η κατάσταση δεν είναι και τόσο κακή για μένα, ωστόσο, γιατί σημαίνει ότι δεν ξέρουμε πώς να προχωρήσουμε περαιτέρω.

Στη διάρκεια της πανδημίας -αλλά και τώρα- πολλοί δεν μπορούσαν να πάνε για δουλειά και εισέπρατταν κρατικά επιδόματα. Τώρα τους ζητάνε να επιστρέψουν.

Δεν το κάνουν γιατί δε θέλουν να συμμετέχουν άλλο σ’ αυτή τη μαλακία με τόσο χαμηλούς μισθούς, κι έτσι πολλές επιχειρήσεις παραμένουν κλειστές.

Αν αρνήσεις τέτοιου είδους οδηγήσουν σε καταφάσεις προς επιλογές κινούμενες σε χειραφετητική κατεύθυνση και εμπνεόμενες από αγώνες και βιώματα του παρελθόντος, ίσως το μέλλον να μην είναι τόσο ζοφερό, τελικά.

Το βιβλίο σας, πάντως, προς την καλλιέργεια ενός πιο μαχητικού πνεύματος  καταφάσκει.

Έρχεται αλλαγή, είμαι αρκετά σίγουρος.

Το μυθιστόρημα του Ντανιέλ ντε Ρουλέ Δέκα μικρές αναρχικές κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων σε μετάφραση του Γιάννη Χαρλαμπίτα.