Alex Camilleri: «Ήταν στο “DNA” του φιλμ πως η Μάλτα θα ήταν η Μάλτα»

 

Με έναν πρωταγωνιστή-αποκάλυψη, τον ψαρά Jesmark Scicluna, το μεγάλο μήκους ντεμπούτο μυθοπλασίας του Αμερικανο-Μαλτέζου Alex Camilleri Luzzu είναι ένα δυνατό δράμα κοινωνικού ρεαλισμού.

Ενόψει της προβολής του στο πλαίσιο του 27^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας παρουσία σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή, κουβεντιάζουμε με τον Alex Camilleri.

Για τους περισσότερους η Μάλτα είναι ένας τουριστικός προορισμός ή μια πύλη για μετανάστες/-τριες από τη Βόρειο Αφρική, δε συσχετίζεται με τον εγχώρια παραγόμενο κινηματογράφο, πόσο μάλλον με σινεφίλ νεορεαλιστικές ταινίες.

Πόσο σημαντικό ήταν για σένα να τοποθετήσεις το Luzzu εντός αυτού του κοινωνικού, πολιτισμικού και γεωγραφικού πλαισίου;

Σ’ ευχαριστώ για την προσέγγισή σου.

Πρόκειται για ένα φιλμ που υφίσταται από μόνο του, αλλά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι εκτυλίσσεται εντός ενός συγκεκριμένου πλαισίου.

Μπορείς να μετρήσεις στα δάχτυλα του ενός χεριού τις μαλτέζικες ταινίες που έχουν γυριστεί στη Μάλτα. Δεν έχει υπάρξει πραγματική τοπική κινηματογραφική βιομηχανία ποτέ.

Από την άλλη, η Μάλτα έχει γίνει φόντο πολλών χολιγουντιανών μεγάλου προϋπολογισμού έπη, όπως το το Gladiator ή το Troy.

Ήταν, λοιπόν, στο “DNA” του φιλμ πως η Μάλτα θα ήταν η Μάλτα, σχεδόν για πρώτη φορά. Η ταινία προήλθε βεβαίως από την επιθυμία μου να δω μια τέτοια ταινία. Το πρώτο κοινό της είμαι εγώ.

Έχεις μαλτέζικη καταγωγή, έτσι δεν είναι;

Οι γονείς μου είναι Μαλτέζοι και μετανάστευσαν στις Η.Π.Α., όπου μεγάλωσα. Ανέκαθεν έλπιζα και ήθελα να δω ανεξάρτητα μαλτέζικα φιλμ αντίστοιχα με όσα γυρίζονται οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Γιατί όχι και στη Μάλτα;

Οι χαρακτήρες, επομένως, θα έπρεπε να είναι Μαλτέζοι και να χρησιμοποιούν τη μαλτέζικη γλώσσα σε ένα σύγχρονο πλαίσιο. Αυτό σόκαρε το κοινό, γιατί ακούγοντας πως επρόκειτο για μια ταινία σχετικά με ψαράδες περίμεναν να δουν ένα φιλμ εποχής.

Ή κάτι γραφικό και γυρισμένο με «τουριστική» οπτική.

Ακόμα και κάποια από τα μέλη του συνεργείου εξεπλάγησαν από τη νεορεαλιστική οπτική που υιοθετήσαμε, γιατί σχεδόν κάθε άλλο πρότζεκτ που εκτυλίσσεται στη Μάλτα καταλήγει να γυρίζεται στα ίδια μέρη.

Όταν, λοιπόν, έστρεψα την κάμερα προς την αντίθετη κατεύθυνση, προς τιμή όλων έκαναν το φιλμ με τον τρόπο που έπρεπε, αποφεύγοντας τα φτηνά χολιγουντιανά κόλπα που βασίζονται στο κύρος. Δεν το «στρογγυλέψαμε».

«Ας δείξουμε τη Μάλτα όπως πραγματικά είναι», αποφασίσαμε. Κι υπάρχει ομορφιά σ’ αυτό, ακόμα κι αν δε φιλμάρεις τοποθεσίες με εντυπωσιακή θέα.

Υπάρχει, όμως, ομορφιά στα πρόσωπα που κινηματογραφείς, και πιο πολύ στον εκπληκτικό πρωταγωνιστή σου Jesmark Scicluna -ακόμα και στην πολύχρωμη βάρκα του-, αλλά και στη σκηνοθετική σου προσέγγιση.

Χαίρομαι που το λες, γιατί αυτό είναι ένα στοιχείο που προσκαλεί το κοινό να δει την ταινία.

Η Μάλτα είναι μια μικρή, όχι ευρέως γνωστή χώρα, αλλά η ιστορία είναι οικουμενική και μπορεί να φέρει τον καθένα στην αίθουσα, και βέβαια βοηθάει το ότι ο πρωταγωνιστής είναι εμφανίσιμος. Δεν είναι κάθε ψαράς τόσο εμφανίσιμος!

Από την πρώτη στιγμή που είδα τον Jesmark, μού έδωσε την εντύπωση του ανθρώπου που μπορεί να κρατήσει μυστικά. Ό,τι κρύβει ο ηθοποιός είναι πολύ ενδιαφέρον, κι ίσως υπάρχει σκοτεινιά κάτω από την επιφάνεια. Αυτό «τραβάει» την κάμερα.

Όπως κι ο βαθμός λεπτότητας στην ερμηνεία του.

Είναι ένα φυσικό ταλέντο, που μέχρι τώρα δεν είχε ανακαλυφθεί;

Δεν μπορώ να το εξηγήσω, αλλά είναι αναντίρρητο πως απλά θέλεις να τον παρακολουθείς. Μπορούσε να δώσει τα πάντα, κι είναι σαν «μαγνήτης» για την κάμερα.

Με ενέπνευσε, μάλιστα, να αλλάξω όλη μου την ιστορία, η οποία αρχικά εστίαζε στον ηλικιακά μεγαλύτερο από τους δύο ψαράδες, που είναι ξαδέρφια στην πραγματική ζωή και τους ανακάλυψα ταυτόχρονα.

Και δεν είχαν ξαναπαίξει πουθενά, ποτέ.

Ποτέ. Ούτε καν το είχαν το σκεφτεί μέχρι τη στιγμή που μπήκα στη ζωή τους.

Jesmark Scicluna

Η επιλογή της συνεργασίας με ερασιτέχνες ηθοποιούς στους κεντρικούς ρόλους απορρέει από μια κινηματογραφική αρχή σου ή συνδέεται πιο πολύ με τη θεματική και το πλαίσιο της συγκεκριμένης ταινίας;

Δουλεύω πάνω σε ένα καινούριο φιλμ στη Μάλτα, το οποίο θα συνδυάσει  επαγγελματίες και μη επαγγελματίες ηθοποιούς ξανά.

Η επιλογή τελικά έχει να κάνει με το ποιος είναι καταλληλότερος για τον ρόλο. Σ’ έναν ηθοποιό κάνεις casting για την «ψυχή» του χαρακτήρα. Κι οι ηθοποιοί είναι άνθρωποι, οπότε αν μπορέσουν να αξιοποιήσουν αυτή την «ψυχή», θα την αξιοποιήσεις κι εσύ.

Σ’ ότι αφορά στο Luzzu, ήταν εξαρχής ξεκάθαρο -πριν καν υπάρξει σενάριο ή συνεργείο- ότι μη επαγγελματίες θα υποδύονταν τους ψαράδες. Όταν ο Jesmark κάνει συγκεκριμένες κινήσεις, ένας ηθοποιός δε θα τις έκανε.

Δε θα μπορούσα να δώσω τέτοιες σκηνοθετικές οδηγίες. Η συναρπαστική αίσθηση πραγματικότητας που προκύπτει από την τοποθεσία και τους ερμηνευτές κατέστησε την ταινία τόσο πετυχημένη.

Στη Μάλτα, εξάλλου, επειδή δεν υπάρχει μεγάλη κινηματογραφική βιομηχανία, δεν υπάρχουν και εκπληκτικοί επαγγελματίες ηθοποιοί που περιμένουν στην ουρά.

Γι’ αυτό και βλέπεις την επιλογή της συνεργασίας με μη επαγγελματίες ηθοποιούς, που συνδέεται με τη νεορεαλιστική παράδοση, να αναδύεται σε χώρες με αναπτυσσόμενο σινεμά. Είναι εν μέρει δημιουργική, εν μέρει αναγκαία.

Η νεορεαλιστική παράδοση παραμένει επίκαιρη και φρέσκια ακόμα και στις μέρες μας, δε γίνεται παρωχημένη.

Επανερμηνεύεται ξανά και ξανά. Έτσι παραμένει το σινεμά μοντέρνο. Όχι επειδή αλλάζει το φορμά, αλλά επειδή βρίσκονται νέοι αφηγητές και μέρη όπου μπορείς να αφηγηθείς ιστορίες.

Αγαπώ τις νεορεαλιστικές ταινίες, κι εμπνέομαι κάθε φορά που επισκέπτομαι ένα καινούριο μέρος.

Προσκαλώντας τους ανθρώπους -πολλούς για πρώτη φορά- στη Μάλτα, ήθελα η πραγματικότητα να είναι συναρπαστική κι έχω την πεποίθηση ότι το κοινό θα καταλάβει αν πρόκειται για πραγματικούς ψαράδες από τα πρώτα κάδρα.

Κι αν αυτό συμβεί, μπορούμε να ταξιδέψουμε παρέα, ακόμα κι αν δεν ξέρουν κατά πού «πέφτει» η Μάλτα.

Οπότε το σινεμά είναι, εν γένει, ένα ταξίδι για σένα;

Ένα προσωπικό ταξίδι.

Αν μπορέσω να συνεχίσω να δημιουργώ φιλμ, θα έχουν να κάνουν με το πού βρίσκομαι στη ζωή μου. Και το Luzzu αντανακλά, σχεδόν αυτοβιογραφικά, πού βρισκόμουν όταν το έκανα.

Ο βαθμός ωριμότητας που απαιτείτο για να το γυρίσω συμπίπτει με τον μετασχηματισμό που χρειαζόταν να βιώσει ο Jesmark. Ήταν ο ήρωάς μου, γιατί μπόρεσε να κάνει κάποιες δύσκολες επιλογές που εγώ δεν μπορούσα.

Σκέφτεται να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο πιο συστηματικά;

Ο Jesmark στ’ αλήθεια ερωτεύτηκε την κινηματογραφική διαδικασία. Ήταν παρών στο πλατό μια ώρα πριν από όλους τους άλλους, ενθουσιαζόταν και δούλευε σκληρά.

Παραμένει ψαράς, κι είναι περήφανος γι’ αυτό, Αν προέκυπτε ένα άλλο σπουδαίο πρότζεκτ, θα ξαναέπαιζε, αλλά είναι πολύ προσγειωμένος και δεν περισπάται από τους ακόλουθους και το «άρωμα» της φήμης.

Αν ο ρόλος είναι καλός, οι πιθανότητες είναι απεριόριστες. Κι αν τον συναντήσεις, θα εκπλαγείς. Πάντα κάνει πλάκες, χαμογελάει, είναι άτακτος.

Επισκέπτεστε κι οι δύο σας την Αθήνα, προκειμένου να παρουσιάσετε το Luzzu στο πλαίσιο του 27^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας στις 24 και 25 Σεπτεμβρίου. Ποιες είναι οι προσδοκίες σας;

Για όσους ζουν κοντά στη θάλασσα, πάντα υπάρχει ένα ξεχωριστό είδος εκτίμησης. Είμαι πολύ περίεργος να ακούσω τις παρατηρήσεις του αθηναϊκού κοινού. Και βέβαια υπάρχουν επιρροές από την ελληνική κουλτούρα στη Μάλτα.

Από πολλές απόψεις χρωστάμε πολλά στους γείτονές μας στη Μεσόγειο.

Η ταινία του Alex Camilleri Luzzu προβάλλεται στο πλαίσιο του Διεθνούς Διαγωνιστικού του 27^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας-Νύχτες Πρεμιέρας.

Οι προβολές πραγματοποιούνται την Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου (Τριανόν, 19:45) και το Σάββατο 25 Σεπτεμβρίου (Στέλλα, 22:00), παρουσία του σκηνοθέτη και του πρωταγωνιστή. Η ταινία διανέμεται στην Ελλάδα από τη Weird Wave.