Mάχντι Φλάιφελ: «Κατά βάθος, νιώθω ακόμα πρόσφυγας. Είμαι απλώς προνομιούχος»

 

Μάχντι Φλάιφελ (Φωτογραφία: Γιάννης Κοντός)

Συναντώντας τον Παλαιστίνιο-Δανό σκηνοθέτη Μάχντι Φλάιφελ με αφορμή την βραβευμένη στο 65^ο ΦΚΘ ταινία του Σε μια άγνωστη γη και το αφιέρωμα σε 4 μικρού μήκους δουλειές του στο πλαίσιο του 15^ου Ethnofest (Σάββατο 30 Νοεμβρίου).

Σε ποιον βαθμό και με ποιους τρόπους έχεις διαμορφωθεί τόσο ως καλλιτέχνης όσο και ως άνθρωπος από την παλαιστινιακή διάσταση των καταβολών σου;

Πολύ ευρεία ερώτηση!

Οι γονείς μου ήταν πρόσφυγες από την Παλαιστίνη στον Λίβανο κι εγώ μεγάλωσα σε καταυλισμό προσφύγων. Ζώντας σε κατοπινά στάδια στην Ευρώπη, βίωσα αυτό που ο Έντουαρντ Σαΐντ είχε περιγράψει ως «κατάσταση εξορίας».

Έτσι, αν κι έχω σπίτια σε Κοπεγχάγη και Αθήνα, διαθέτω διαβατήριο και ταξιδεύω σε όλο τον κόσμο, δε βιώνω πραγματικά την αίσθηση του ανήκειν.

Εν ολίγοις, είμαι εξόριστος και αυτή η συνειδητοποίηση επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπω τον κόσμο και διαμορφώνει τα ενδιαφέροντά μου εντός του.

Αναπόφευκτα, το ενδιαφέρον μου στρέφεται στους συνεξόριστούς μου, σ’ όσους έχασαν τις περιουσίες τους  και σ’ όσους προσπαθούν να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους, και ίσως σ’ αυτούς που είναι λιγότερο τυχεροί από εμένα.

Από πολλές απόψεις, κατά βάθος νιώθω ότι είμαι ακόμα πρόσφυγας. Είμαι απλώς προνομιούχος. Μπορείς να απομακρύνεις τον άνθρωπο από το στρατόπεδο, αλλά δεν μπορείς να απομακρύνεις το στρατόπεδο από τον άνθρωπο.

Θλιβερός τρόπος να συνοψίσουμε την αντίληψη την οποία έχει κάποιος για τον εαυτό του και την καθημερινή του ζωή.

Ωστόσο, αυτό είναι εμφανές στον τρόπο που συγκροτείς την αφήγηση, τους χαρακτήρες και τα θέματά σου τόσο στα ντοκιμαντέρ σου όσο και στο Σε μια άγνωστη γη.

Έχεις δει κάποιες από τις πρώιμες ταινίες μου;

Έχω παρακολουθήσει το μεγάλου μήκους ντεμπούτο ντοκιμαντέρ σου. Μέχρι στιγμής μου έχουν ξεφύγει τα μικρού μήκους φιλμ σου.

Θα έχεις την ευκαιρία να δεις τα τέσσερα μικρού μήκους μου στο πλαίσιο μιας μικρής αναδρομής στην δουλειά μου στην φετινή διοργάνωση του Ethnofest το Σάββατο 30 Νοεμβρίου. Είσαι ευπρόσδεκτος να τα προωθήσεις!

Αυτό που είναι σημαντικό στον τρόπο με τον οποίο πλάθεις τους χαρακτήρες σου είναι ότι συντίθενται από σάρκα και οστά. Δεν είναι απλές αφαιρέσεις, σύμβολα, κλισεδιάρικοι ή στερεοτυπικοί.

Πόσα κοινά έχεις με κάποιον από τους πρωταγωνιστές του Σε μια άγνωστη γη;

Πολλά!

Από την άλλη, έχω εμπνευστεί και από τον κινηματογράφο του Χόλιγουντ της δεκαετίας του 1970/1980 που έβλεπα ως παιδί.

Σε κάθε περίπτωση, όλοι οι μυθοπλαστικοί χαρακτήρες μου προέρχονται από αληθινούς χαρακτήρες.

Ο Ρεντά μοιάζει επίσης με τον άνθρωπο που παρακολούθησα στα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ μου. Ο Σατίλα πήρε το όνομά του από έναν άντρα που γνώρισα στην Αθήνα.

«Δεν είναι ενδιαφέρον να παίρνεις το όνομά σου από έναν καταυλισμό προσφύγων;» αναρωτήθηκα.

Πόσο απαιτητικό είναι να μετατρέπεις σε μυθοπλασία όλα αυτά τα στοιχεία της πραγματικής ζωής, ενσωματώνοντάς τα σε αφηγήσεις;

Αυτό σχετίζεται με το καλό γράψιμο, και ήμουν αρκετά τυχερός που συνεργάστηκα με έναν καλό σεναριογράφο σε αυτήν την ταινία.

Συνέθεσα ο ίδιος το πρώτο προσχέδιο του Σε μια άγνωστη γη. Το δεύτερο έγινε σε συνεργασία με τον φίλο μου Τζέισον ΜακΚόλγκαν.

Είμαι επίσης πάρα πολύ ευγνώμων στον Φαϊζάλ Μπουλίφα ο οποίος κατάφερε να συνδυάσει μυθοπλαστικά όλους αυτούς τους χαρακτήρες με έναν τρόπο ελκυστικό για εμένα ως σκηνοθέτη.

Είναι επίσης ελκυστικό για εσένα να κινητοποιείς στον θεατή ενσυναίσθηση προς τους χαρακτήρες σου; Έχω την εντύπωση πως η δουλειά σου είναι μια σπουδή στην ενσυναίσθηση.

Αν δε νιώθουμε ενσυναίσθηση ο ένας για τον άλλον, τι ελπίδα υπάρχει για το ανθρώπινο γένος;

Θέλω να μοιράζομαι την ενσυναίσθηση μαζί τους ακόμα κι όταν διαπράττουν τις πιο ηθικά εξαχρειωμένες πράξεις τους. Ωστόσο, δε θέλω να τους κρίνω. Επιθυμία μου είναι να αναδείξω την ανθρωπότητα στην πιο συντετριμμένη της κατάσταση.

Το να βιώνω τους ανθρώπους στην πιο ευάλωτη κατάστασή τους, είτε στη λογοτεχνία είτε στον κινηματογράφο, είναι αυτό που με ενδιαφέρει.

Σε ποιο σημείο κατά την διάρκεια της δημιουργίας της ταινίας προέκυψε ο χαρακτήρας του Mαλίκ;

Ήταν πάντα μέρος της ιστορίας. Άλλωστε, η μυθοπλαστική του ιστορία βασίζεται σε μια αληθινή. Και τότε, είχαμε την τύχη να βρούμε ένα παιδί που ήρθε στην πραγματικότητα από τη Γάζα πριν από τρία χρόνια.

Πόσο σημαντική είναι η Ελλάδα ως σκηνικό γι’ αυτήν την ταινία και για τα άλλα έργα σου;

Ερχόμενος στην Ελλάδα πριν από αρκετά χρόνια, ένας εντελώς νέος κόσμος άνοιξε για μένα. Πάντα ένιωθα μια βαθιά σύνδεση με το «μαλακό υπογάστριο» της πόλης, τους γκετοποιημένους, τους μετανάστες χωρίς χαρτιά.

Διατηρείς αυτήν την σύνδεση μέσα στα χρόνια;

Ναι, στην τελική εδώ μένω, μεταξύ Κυψέλης και Αχαρνών. Είναι ο κόσμος όπου ψωνίζω, πίνω, τρώω, πηγαίνω στον κουρέα μου, όπου μένουν οι συνεξόριστοί μου. Πλέον, η Ελλάδα έχει γίνει το δεύτερο σπίτι μου.

Προερχόμενος από ένα μειονεκτικό, ταπεινό υπόβαθρο, δεν αισθάνεσαι άβολα όταν τα φιλμ σου παρουσιάζονται ή διαγωνίζονται σε διάσημα φεστιβάλ ταινιών ανά τον κόσμο;

Μοιάζει λιγάκι σουρεαλιστικό, πρέπει να ομολογήσω.

Αυτός ο γεμάτος εγωισμό και θόρυβο κόσμος είναι αποκομμένος από την πραγματικότητα και ταυτόχρονα πολύ μακριά από αυτό που όντως είναι και πρέπει να είναι ο κινηματογράφος και η ανθρώπινη σύνδεση.

Υπάρχει μια αποστροφή εκ μέρους ορισμένων κινηματογραφιστών που συμμετέχουν σε αυτά τα φεστιβάλ να αφηγηθούν μια ιστορία, σαν να είναι αμαρτία.

Ωστόσο, αυτά τα ίδια κινηματογραφικά φεστιβάλ είναι η μοναδική μου ευκαιρία να προωθήσω τη δουλειά μου και να συνδεθώ με το κοινό, καθώς δεν έχω μερικά εκατομμύρια ευρώ για να επενδύσω στη διαδικασία προώθησης.

Επιτυγχάνεται αυτή η σύνδεση;

Με το Σε μια γη άγνωστη νιώθω σαν να ολοκλήρωσα το διδακτορικό μου! Είναι το επιστέγασμα όλης της έρευνας που έχω πραγματοποιήσει.

Ίσως πρέπει να προσπαθήσεις να διδάξεις επίσης.

Η διδασκαλία είναι ωραία, αλλά εξακολουθώ να μαθαίνω.

Ο κοινωνικός ρεαλισμός βρίσκεται στο επίκεντρο της κινηματογραφικής σου δημιουργίας;

Ο ποιητικός ρεαλισμός πιο πολύ, θα έλεγα.

Μου αρέσει να κάνω ταινίες που έχουν ρυθμό, είναι προσιτές, σέξι, προσεγγίζουν το κοινό και είναι επίσης διασκεδαστικές, αλλά δε θέλω να θέσω σε κίνδυνο την κινηματογραφική μου αισθητική, ούτε να καταλήξω να γυρίζω misery porn.

Το Σε μια άγνωστη χώρα είναι ένα έργο βαθιά ριζωμένο στο παλαιστινιακό και προσφυγικό σας υπόβαθρο. Όχι με την εθνική, αλλά περισσότερο με την υπαρξιακή έννοια.

Ήθελα να κάνω την ταινία που μου λείπει ως θεατής, ένα φιλμ που μόνο εγώ θα μπορούσα να έχω δημιουργήσει.

Εκτιμάς ότι ταινίες σαν την δική σου συμβάλλουν στην αναδιαμόρφωση του Δυτικού λόγου για τους Παλαιστίνιους και την Παλαιστινιακή υπόθεση;

Αυτοί που έχουν την εξουσία στα χέρια τους θέλουν να μας διαγράψουν εντελώς και λέγοντάς τους, «Όχι, ετούτες είναι οι ιστορίες μας», πολεμάμε.

Δεν πιστεύω πως ο κινηματογράφος μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο, αλλά αν παρακολουθήσεις αυτό το φιλμ και οι χαρακτήρες του γίνουν μέρος της μυθολογίας σου και τους σκέφτεσαι στην ζωή σου, τότε ξεκινάμε καλά.

Η συνέντευξη με τον Μάχντι Φλάιφελ πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 65^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Ευχαριστώ θερμά τον Γιώργο Παπαδημητρίου από το Γραφείο Τύπου του Φεστιβάλ για την πολύτιμη συνδρομή του στον προγραμματισμό της.

Το μεγάλου μήκους ντεμπούτο μυθοπλασίας του σκηνοθέτη Σε μια άγνωστη γη προβλήθηκε σε πανελλήνια πρεμιέρα στο πλαίσιο του Διεθνούς Διαγωνιστικού του 65^ου ΦΚΘ κερδίζοντας τα Βραβεία Κοινού και Ανδρικής Ερμηνείας.

Οι μικρού μήκους ταινίες του Μάχντι Φλάιφελ 3 πιθανές διέξοδοι, Υπέγραψα την αίτηση, Ένας άνδρας επέστρεψε και Ξένος προβάλλονται το Σάββατο 30 Νοεμβρίου (κινηματογράφος Άστορ, 19:30) στο πλαίσιο του αφιερώματος του 15^ου Ethnofest στον σκηνοθέτη.