Ούντι Αλόνι: «Για μένα, η εβραϊκότητα είναι συνώνυμη της οικουμενικότητας»

 

Αμερικανοεβραίος σκηνοθέτης, συγγραφέας, εικαστικός και πολιτικός ακτιβιστής, ο Ούντι Αλόνι βρίσκεται στην Αθήνα στο πλαίσιο της ρετροσπεκτίβας στο έργο του, η οποία συνδιοργανώνεται από την New Star και την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Μια συνάντηση μαζί του.

Δηλώνεις περήφανος που είσαι Εβραίος. Τι σηματοδοτεί η εβραϊκότητα για σένα, πρακτικά, πολιτικά και φιλοσοφικά;

Θα επαναλάβω κάποια πράγματα που έχω ήδη πει, αλλά μερικές φορές δεν μπορούμε να επινοούμε τους εαυτούς μας, ιδίως όταν κουβεντιάζουμε με κάποιον στις 12 το μεσημέρι!

Πρώτα απ’ όλα, η εβραϊκότητα υπήρξε για μένα μια απόδραση από την «ισραηλινότητα».

Το να είναι κάποιος Ισραηλινός ή σιωνιστής έτσι όπως αυτές οι έννοιες τίθενται σήμερα είναι κάτι αντιεβραϊκό, μια άρνηση τού καθετί που θα μπορούσε να είναι εβραϊκό.

Ο τίτλος του βιβλίου μου Τι θέλει ένας Εβραίος; παραφράζει τον τίτλο του βιβλίου του Φρόιντ Τι θέλει μια γυναίκα;, το οποίο επιδιώκει να ερμηνεύσει την γυναικεία υστερία.

Αυτό που όμως ξαφνικά συνειδητοποίησα διαβάζοντας το συγκεκριμένο βιβλίο ήταν ότι ο Φρόιντ εκείνος που γινόταν υστερικός. Αφετηρία της ψυχανάλυσης συνιστά, λοιπόν, η συνειδητοποίηση του αναλυτή πως εκείνος είναι ο υστερικός.

Η διαδικασία της ανάλυσης αποτελεί, άρα, μια προβολή.

Τότε μπορείς να ξεκινήσεις το ταξίδι.

Ήταν και για μένα ένα ερώτημα με υστερικό χαρακτήρα, καθώς νιώθω Εβραίος, δρω ως τέτοιος, αναφορές μου είναι ο Μπένγιαμιν, η Άρεντ, ο Ρόζεντσβαιγκ, άρα η εβραϊκότητα είναι μέρος του οργανισμού μου. Δεν ξέρω τι σημαίνει, όμως.

Συνεπώς το ταξίδι στο οποίο ήδη αναφέρθηκα αποτελεί μια αναζήτηση απάντησης σ’ αυτό το ερώτημα, το οποίο θα παραμείνει αναπάντητο.

Σε πολιτικό επίπεδο, θα ήθελα να ξεκινήσω από τον Χέγκελ, επειδή η αντισημιτική διαλεκτική του στο σύνολό της εδραζόταν στην εξαγωγή των Εβραίων από την Ιστορία επειδή υπήρξαν ενώπιον της λύτρωσης και την απέρριψαν.

Ακόμα κι αυτή η διαλεκτική αντανακλούσε, ωστόσο, την άγνοια τού τι είναι οι Εβραίοι.

Σύμφωνα με την μαρξιστική θεωρία, ο εβραϊσμός συνιστά θρησκεία. Κατά τον σιωνισμό, οι Εβραίοι αποτελούν έθνος.

Ο Φραντς Ρόζεντσβαιγκ, Γερμανοεβραίος θεολόγος, φιλόσοφος και μεταφραστής που έζησε κατά την προ-σιωνιστική περίοδο και απέρριπτε τον Χέγκελ, υποστήριζε πως αυτό που μας κάνει τόσο εκπληκτικούς είναι ακριβώς το ότι είμαστε εκτός Ιστορίας.

Η έλευση του σιωνισμού σηματοδότησε την επιστροφή των Εβραίων στην Ιστορία.

Είναι ενδιαφέρον το ότι τόσα αντισημιτικά κινήματα υποστηρίζουν στις μέρες μας τον σιωνισμό. Ποιος είναι πρώτος που προσκαλεί τον Μπίμπι για επίσκεψη; Ο γαμιόλης απ’ την Ουγγαρία.

Η συντριπτική πλειονότητα των σημερινών Ευρωπαίων -και όχι μόνο- ακροδεξιών/νεοναζιστών υποστηρίζει φλογερά το ισραηλινό κράτος και την διαπραττόμενη από αυτό γενοκτονία των Παλαιστίνιων.

Ο σιωνισμός και ο αντισημιτισμός είναι ένα σήμερα. Το να τον θεωρούμε, ωστόσο, το απόλυτο κακό εξάγοντάς τον από το πλαίσιο κατανόησης της Δυτικής αποικιοκρατίας είναι γελοίο.

Το Ισραήλ δε θα διέπραττε την γενοκτονία χωρίς τις Η.Π.Α. και την Γερμανία. Αποστολή του είναι να κάνει τη βρόμικη δουλειά της Δύσης προστατεύοντάς την από τους «βάρβαρους» Άραβες.

Μια νέα Σταυροφορία, στο όνομα των ίδιων αξιών.

Όπως υπάρχει η Ομάδα Βάγκνερ στη Ρωσία του Πούτιν, έτσι κι εμείς είμαστε η Ομάδα Βάγκνερ των Η.Π.Α.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν είναι πιο φλογερά φιλο-ισραηλινή ακόμα κι από τις ρεπουμπλικανικές που προηγήθηκαν.

Απολύτως.

Ψήφισα την Κάμαλα Χάρις, πάντως, κι αυτό θα αναστάτωνε τους αριστεριστές, παρότι μέχρι και την τελευταία μέρα πριν τις προεδρικές εκλογές έγραφα πως αποτελεί κομμάτι της γενοκτονίας.

Εντέλει, όμως, είμαι πολιτικό υποκείμενο και πιστεύει ότι όταν ο Τραμπ αναλάβει την εξουσία, θα απορρίψει πλήρως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης.

Αντίστοιχη, βέβαια, ήταν -ή θα ήταν- και η επιλογή μιας κυβέρνησης Δημοκρατικών. Αυτό που πιθανόν διαφοροποιεί τα δύο κόμματα είναι η πολιτική τους στο εσωτερικό των Η.Π.Α.

Για τις χαμηλότερες τάξεις και την αφροαμερικανική κοινότητα τα πράγματα θα είναι πολύ χειρότερα με τον Τραμπ.

Όσον αφορά στους Παλαιστίνιους φίλους μου οι οποίοι δεν ψήφισαν την Κάμαλα, πώς θα μπορούσα να διαφωνήσω μαζί τους επειδή δεν επέλεξαν κάποια που αποτελεί κομμάτι της γενοκτονίας των ομοεθνών τους;

Αν μπορούσα, θα έστελνα τον Μπάιντεν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο μαζί με τους υπόλοιπους.

Ας επιστρέψουμε στο εβραϊκό ερώτημα, όμως.

Το Ισραήλ δούλεψε πολύ σκληρά για μετατρέψει την εβραϊκή Διασπορά σε σιωνιστική.

Για μένα, αντιθέτως, η εβραϊκότητα είναι συνώνυμο της εξορίας και της οικουμενικότητας, και μου είναι ευκολότερο να συνδεθώ με αυτήν μέσω της εβραϊκής ταυτότητας.

Ως καλλιτέχνης αντιλαμβάνομαι τα πράγματα σε οπτικό επίπεδο και μέσω των συναισθημάτων, κι όχι μόνο εγκεφαλικά.

Πώς αξιολογείς την απαξίωση, την φίμωση ή/και την δίωξη ακόμα και μετριοπαθών φιλοπαλαιστινιακών φωνών στην Δύση, και πιο συγκεκριμένα στην Ευρώπη;

Στην σημερινή Γερμανία στο όνομα των Εβραίων δημιουργούν έναν αντισημιτικό λόγο φιμώνοντας κάθε προοδευτική εβραϊκή φωνή. Η Τζούντιθ Μπάτλερ κι η Ναόμι Κλάιν, για παράδειγμα, δεν μπορούν να έρθουν στην Γερμανία.

Οι πραγματικοί αντισημίτες είναι, στις μέρες μας, όσοι ανήκουν στις άρχουσες ελίτ σε Ευρώπη και Ισραήλ.

Απολύτως. Αυτό που κάνουν είναι πραγματικά απαράδεκτο. Όχι, όμως, μόνο η Δεξιά ή η Ακροδεξιά.

Κάποτε είχα διαφωνήσει με τον υπεύθυνο για πολιτιστικά θέματα του κόμματος Die Linke στην Γερμανία, γιατί μου είχε πει πώς όσοι υποστηρίζουν το κίνημα για το Μποϊκοτάζ, Απόσυρση Επενδύσεων, Κυρώσεις (BDS) είναι αντισημίτες.

«Πώς τολμάς, στο όνομα του Ναζί παππού σου ο οποίος σκότωσε όλη μου την οικογένεια στο Άουσβιτς, να με αποκαλείς αντισημίτη; Ο μόνος αντισημίτης σ’ αυτήν την αίθουσα είσαι εσύ, που χρησιμοποιείς τους Εβραίους για να καθαρίσεις την συνείδησή σου».

Αυτό του είχα απαντήσει. Ακόμα κι ένας Παλαιστίνιος φίλος μου από την Γάζα μπορεί να διαφωνήσει μαζί μου, γιατί ίσως δε με θεωρεί αρκετά ριζοσπάστη.

Με αντιμετωπίζει, όμως, ως πολιτικό υποκείμενο, σε αντίθεση με τον συγκεκριμένο πολιτικό του Die Linke, για τον οποίο αποτελώ ένα εργαλείο.

Είμαι πλέον πεπεισμένος ότι το γερμανικό στρατιωτικό σύμπλεγμα συμμετέχει στην γενοκτονία των Παλαιστίνιων γιατί πουλάει πολλά όπλα στο Ισραήλ.

Πολλοί άνθρωποι ανά τον κόσμο, ανεξαρτήτως προηγούμενης πολιτικοποίησης, έχουν συγκλονιστεί από την διαπραττόμενη γενοκτονία, η οποία έχει εντατικοποιηθεί μετά την 7^η Οκτώβρη, σε βαθμό που έχει αλλάξει η ζωή τους.

Πόσο έχει αλλάξει η δική σου ζωή έκτοτε;

Έχω αλλάξει τόσο πολύ, ώστε ήμουν στα πρόθυρα να ακυρώσω την ρετροσπεκτίβα στην Αθήνα.

Από την μία, πρέπει να μιλήσεις ενώπιον ενός κοινού. Από την άλλη, πρέπει να πολεμήσεις την γενοκτονία.

Βιώνω τέτοια κατάθλιψη και απελπισία, η καταστροφή είναι τόσο μεγάλη, είμαστε τόσο μόνοι κι η εξουσία -ιδίως εντός Ισραήλ- έχει γίνει τόσο ισχυρή, που δεν αποκαλώ πλέον τον εαυτό μου «Ισραηλινό». Δεν μπορώ να φέρω αυτήν την ταυτότητα.

«Είπα: ‘Πατέρα, άλλαξε το όνομά μου/ Αυτό που τώρα χρησιμοποιώ είναι καλυμμένο/ Με φόβο και βρομιά και δειλία και ντροπή’», τραγουδούσε στο Lover Lover Lover ο Λέοναρντ Κόεν.

Πίστευα ότι συνομιλώντας με την ισραηλινή κοινωνία θα μπορούσα να φέρω την αλλαγή. Μπορείς να πεις πως έγινα πιο ριζοσπάστης, αν και δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό.

Έγινα και λίγο περισσότερο Κασσάνδρα. Κατανοώ ότι η Νάκμπα δεν τελείωσε ποτέ. Αλλά αυτό το είχα ήδη συνειδητοποιήσει.

«Να θυμάσαι πάντα, Ούντι, πως η επανάσταση είναι πάντα μια έκπληξη, όχι ένα αποτέλεσμα. Ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει. Δεν είναι στο χέρι μας».

Aυτό μου είχε πει ο Αλαίν Μπαντιού όταν είχε δολοφονηθεί ο φίλος μου Τζουλιάνο Μερ-Χάμις, διευθυντής του Θεάτρου Ελευθερίας στον προσφυγικό καταυλισμό της Τζενίν.

Μ’ αυτήν την έννοια, συνεχίζω. Αλλά δεν έχω ξανααισθανθεί τέτοια απελπισία. Είμαι πολύ αδύναμος εσωτερικά, όχι το σωστό μήνυμα για να μεταφερθεί προς τα έξω.

Ίσως, όμως, πρέπει να παραδεχτούμε την αδυναμία μας για να αρχίσουμε να δρούμε. Απελπισία δε σημαίνει αδράνεια, όμως. Δρας γιατί αυτό είναι ηθικό.

Αν σκηνοθετούσες μια καινούρια ταινία, σε τι θα αφορούσε;

Προσπαθώ να δουλέψω πάνω σε δύο φιλμ.

Το ένα αφορά σε μια ιστορία από την Παλαιστίνη του 1924, στην δολοφονία του Jacob Israël de Haan, ενός ομοφυλόφιλου Εβραίου αντισιωνιστή, από έναν υπερορθόδοξο Εβραίο. Είναι πολύ προσωπική.

Το άλλο, που σας ενδιαφέρει ως Έλληνες, καταπιάνεται με την ταξική πάλη και αναφέρεται στην σφαγή του Λάντλοου στο Κολοράντο το 1914.

Πρόκειται για μυθοπλασία. Ήθελα, όμως, να αναδείξω την ηρωική διάσταση και το νόημα της ταξικής πάλης. Κι εκεί μπόρεσα να την βρω.

Αλλά συντελείται μια γενοκτονία, γι’ αυτό και κάθε άνθρωπος στον κόσμο πρέπει να την πολεμήσει.

Ευχαριστώ θερμά την Μαρκέλλα Μακρή (New Star) για την πολύτιμη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης με τον σκηνοθέτη.

Το αφιέρωμα στον Ούντι Αλόνι στο Studio New Star Art Cinema ολοκληρώνεται το Σάββατο 30 Νοεμβρίου με τις ακόλουθες προβολές, παρουσία του σκηνοθέτη και της πρωταγωνίστριας της δεύτερης ταινίας, Παλαιστίνιας Σάμαρ Κούπτι:

Κασμίρ - Ταξίδι προς την Ελευθερία, 19:30 (2009)

Διασταύρωση 48, 21:00  (2016).