Αλεξέι Κρασόφσκι: «Στη Ρωσία αγαπάμε να ανακαλύπτουμε εχθρούς από οπουδήποτε»

Άλλη μια επιβεβαίωση της ζωτικότητας του σύγχρονου ρωσικού σινεμά- και δη του ανεξάρτητου-, το Collector του Αλεξέι Κρασόφσκι, ένα νευρώδες ψυχολογικό θρίλερ με έντονες πολιτικές, ηθικές και υπαρξιακές διαστάσεις, προβλήθηκε στο 29^ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, όπου και απέσπασε το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου. Γυρισμένο μέσα σε 8 μέρες, ως επί το πλείστον σε ένα χώρο, με έναν πρωταγωνιστή, αφηγείται μερικές ώρες από τη ζωή ενός αδίστακτου εισπράκτορα χρεών και την προσπάθειά του να ανασκευάσει μια κατηγορία που μπορεί να του στοιχίσει τη δουλειά- και τη ζωή του. Συναντήσαμε τον Αλεξέι Κρασόφσκι στην Αθήνα, την οποία επισκέφτηκε για πρώτη φορά, προκειμένου να παρουσιάσει την ταινία του.

Αν δεν κάνω λάθος, το Collector υπήρξε ανεξάρτητη παραγωγή.

Εδώ και 15-20 χρόνια ήθελα να γυρίσω ταινία μυθοπλασίας, αλλά δεν είχα τη δυνατότητα, γιατί στη Ρωσία δουλεύουμε ως υπηρέτες της κυβέρνησης. Δε μου αρέσει αυτό. Δεν έχουμε τα ίδια δικαιώματα με άλλους σκηνοθέτες και σεναριογράφους. Αυτή η ταινία ήταν η ευκαιρία να κάνω τα πράγματα με τον τρόπο μου. Αν δεν τα κατάφερνα αλλιώς, θα την υλοποιούσα μόνος μου, με τον εαυτό μου ως πρωταγωνιστή. Αυτό ήταν το σχέδιο β’ και γ’! Ήθελα να την κάνω οπωσδήποτε.

Ήταν, επομένως, κυρίως προϊόν αποφασιστικότητας;

Πιθανότατα. Ήταν ο μόνος τρόπος να πραγματοποιηθεί όπως την ήθελα. Έχω τόσες ιδέες, τόσα θέματα, με τα οποία θέλω να καταπιαστώ και να τα εξερευνήσω. Ίσως πρόκειται για παράξενη κατάσταση, αλλά είναι κάτι συνηθισμένο στη Ρωσία.

Πρόκειται για ένα ψυχολογικό θρίλερ με έντονες πολιτικές, ηθικές και υπαρξιακές διαστάσεις. Τι υπήρχε πίσω από την επιλογή του χαρακτήρα του εισπράκτορα χρεών; Είναι κάτι συνηθισμένο ή ένα αντικείμενο αντιπαράθεσης στη σύγχρονη Ρωσία;

Στις μέρες μας είναι μια πολύ δημοφιλής απασχόληση, γιατί στη Ρωσία αγαπάμε να ανακαλύπτουμε εχθρούς από οπουδήποτε. Δεν πιστεύουμε πως ο εχθρός μπορεί να προέρχεται από τους ίδιους μας τους εαυτούς. Έχουμε κάποια ηθικά διλήμματα σε ό,τι αφορά το καλό και το κακό, αλλά δε θέλουμε να λύσουμε, απλώς να βρούμε έναν εχθρό και να τον κατηγορήσουμε για τα πάντα. Πέρυσι ήταν η Ουκρανία, άλλοτε η Τουρκία ή οι Η.Π.Α., τώρα είναι οι εισπράκτορες χρεών. Όταν, ωστόσο, βρισκόμουν στη διαδικασία δημιουργίας του κεντρικού χαρακτήρα της ταινίας μου, κανένας δε μιλούσε γι’ αυτό το θέμα, δεν αποτελούσε ο εισπράκτορας εχθρό ακόμα. Πήγα σε τουλάχιστον 50 παραγωγούς - έχω χάσει το λογαριασμό-, οι οποίοι δεν πίστευαν στο σενάριο. Κάποιοι έλεγαν ότι είναι καλό, αλλά «πώς θα το πουλήσουμε; Δεν είναι για το σινεμά, μόνο για το διαδίκτυο και για DVD». Μόνο ένας πίστεψε σ’ αυτό και βρήκε κάποιον επενδυτή για τη διαδικασία των γυρισμάτων, όχι της post production.

Η επιλογή της εστίασης σε έναν χαρακτήρα απορρέει από τις αντικειμενικές συνθήκες, την έλλειψη πόρων, ή αποτελεί και αφηγηματική πρόκληση;

Το πιο σημαντικό είναι η ιστορία που έχω ανάγκη να αφηγηθώ. Ως σεναριογράφος, χρειάζομαι έναν χαρακτήρα με έντονα εσωτερικά προβλήματα, ηθικά διλήμματα. Στη Ρωσία είναι πιο δύσκολο να εξασφαλίσεις πόρους για το γύρισμα των φιλμ, παρά να δημιουργήσεις χαρακτήρες.

Αντιπαθείς τους μονοδιάστατους χαρακτήρες, αντιλαμβάνομαι. Είναι έτσι;

Είναι υπερβολικά εύκολο να ερωτευτείς τον «καλό». Αγαπώ τους σύνθετους χαρακτήρες με τις διαταραγμένες ηθικές αρχές. Επιλέγοντας το χαρακτήρα του εισπράκτορα χρεών, από την πρώτη στιγμή έχεις σύγκρουση. Σε κάθε σενάριο χρειάζεται να υπάρχει σύγκρουση το γρηγορότερο δυνατόν. Για μένα, αυτός ο ήρωας ήταν σαν θησαυρός. Το δεύτερο ζήτημα αφορά στα ηθικά διλήμματα της κοινωνίας, γιατί αντιλαμβάνομαι ότι άνθρωποι δε θέλουν να βρουν τις απαντήσεις μέσα τους ή στην πατρίδα τους, αλλά οπουδήποτε αλλού, όπως προανέφερα. Για μένα αυτό είναι εξαιρετικά λυπηρό. Γιατί, λοιπόν, αυτοί οι ταλαντούχοι άνθρωποι κάνουν μια τόσο ατάλαντη δουλειά; Γιατί αναγκάζονται.

«Παίζεις» εξάλλου, με το πλαστό και το αληθινό, το φαίνεσθαι και το είναι κατά τη χιτσκοκική παράδοση. Ποτέ, για παράδειγμα, δεν ξέρουμε με βεβαιότητα αν ένας από τους χαρακτήρες που αναφέρονται στην πλοκή όντως οδηγήθηκε στην αυτοκτονία, εξαιτίας της ψυχολογικής πίεσης από την πλευρά του εισπράκτορα, ή απλώς εξαφανίστηκε αλλάζοντας όνομα και κατοικία.

Αγαπώ σκηνοθέτες όπως ο Χίτσκοκ, αλλά προτιμώ να κάνω τις ταινίες με τον τρόπο μου. Όταν προετοιμάζομαι για ένα γύρισμα, δεν μπορώ να παρακολουθήσω καμία άλλη ταινία. Είναι ίσως ένα πρόβλημά μου. Τώρα, σε ό,τι αφορά το πλαστό και το πραγματικό, σκεφτόμουν ποιος ήταν, τελικά, η μαριονέτα. Η χήρα ήταν μαριονέτα στα χέρια του άντρα της, αλλά κι εκείνος ήταν μια μαριονέτα στα χέρια του εισπράκτορα χρεών, ο οποίος με τη σειρά του έγινε έρμαιο ενός βίντεο, που τον εμφάνιζε ως παιδεραστή. Υπάρχουν τόσοι χαρακτήρες, κι όμως κανένας δε διαθέτει ελευθερία θέλησης. Ίσως μόνο ένας, η εργαζόμενη στην κτηνιατρική κλινική.

Φαίνεται πως υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ποικιλία ταινιών και σκηνοθετών στο σύγχρονο ρωσικό σινεμά. Ταυτίζεσαι με κάποιον από αυτούς τους σκηνοθέτες ή νομίζεις ότι διαμορφώνεται μια τάση στον ρωσικό κινηματογράφο του σήμερα;

Η πιο σημαντική τάση είναι η δημιουργία ταινιών για τη σύγχρονη εποχή. Πέρυσι είδα 9-10 ανεξάρτητες ταινίες για τον καιρό μας, για τους ανθρώπους της εποχής μας, για τα προβλήματά μας. Αυτό είναι κάτι θετικό, πρόκειται για το μέλλον μας. Δεν ξέρω αν θα είναι κάτι δημοφιλές. Χρειαζόμαστε ανθρώπους που να μιλάνε γι’ αυτές τις ταινίες, στη Ρωσία έχουμε μόνο 300 σινεμά. Έχουμε τόσο υπέροχους, τόσο γενναίους χαρακτήρες στην πραγματική ζωή. Χρειάζεται να τους δείξουμε και να συζητήσουμε γι’ αυτούς, και κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει μέσα από την τηλεόραση.

Πιστεύω σε μια κοινότητα σκηνοθέτων που μπορεί να «σπάσει» τους κανόνες και να επιλέξει τους όρους, με τους οποίους θέλει να λειτουργεί. Αλλά αυτό δεν έχει επιτευχθεί ακόμα, μόνο συζητήσεις μέσω Facebook διεξάγονται.

Ευχαριστώ θερμά την Ευάννα Βενάρδου από το Γραφείο Τύπου του Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου για τη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνομιλίας με τον σκηνοθέτη.

Η ταινία του Αλεξέι Κρασόφσκι Collector παρουσιάστηκε σε πανελλαδική πρεμιέρα στο πλαίσιο του Διαγωνιστικού του 29^ου Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου (17-27 Νοεμβρίου), όπου και σπέσπασε το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (Π.Ε.Κ.Κ.)