Πιλάρ Κιντάνα: «Η κολομβιανή λογοτεχνία είναι εξαιρετικά ποικιλόμορφη»

 

Πιλάρ Κιντάνα (Φωτογραφία: Carlos Zárrate)

Στο «ποτισμένο» από βία μυθιστόρημα της Κολομβιανής Πιλάρ Κιντάνα, Η σκύλα, «ανατέμνονται» με οξύτητα οι έμφυλοι ρόλοι, η αγάπη, η απώλεια και οι ταξικοί διαχωρισμοί μέσα από τη σχέση μιας άτεκνης γυναίκας και μιας σκυλίτσας.

Συνομιλώντας με την συγγραφέα ενόψει της παρουσίασης του βιβλίου στο πλαίσιο του 15^ου Φεστιβάλ ΛΕΑ (13-24 Ιουνίου 2023).

Η Σκύλα, το πρώτο από τα μυθιστορήματά σου που κυκλοφορεί στα ελληνικά, «διαποτίζεται» από βία- είτε υπόρρητη είτε ρητή, εσωτερικευμένη ή εξωτερικευμένη.

Είναι η πολιτική, κοινωνική και ψυχολογική βία κυρίαρχο χαρακτηριστικό της κολομβιανής κοινωνίας στο σύνολό της;

Νομίζω ότι η βία διαδραματίζει μεγάλο ρόλο στην κοινωνία μας. Η Κολομβία έχει μακρά Ιστορία πολέμου κι ο πόλεμος αυτός συνεχίζεται ακόμα και μετά την ειρηνευτική διαδικασία.

Η αιματοβαμμένη βία του πολέμου έχει υπάρξει κυρίαρχη. Την αντιμετωπίζουμε και τη βλέπουμε κάθε μέρα: στις ειδήσεις, στις ειρηνευτικές συνομιλίες, σε πολλά σχέδια της κυβέρνησης, ιδιωτικών εταιρειών και των ανθρώπων γενικότερα.

Υπάρχει, ωστόσο, μια πιο «υπόγεια» βία με την οποία δεν καταπιανόμαστε και τόσο, κι αυτή είναι η πηγή όλων των ειδών της βίας:

Πρόκειται για τη βία που ασκείται πίσω από κλειστές πόρτες στα σπίτια, τη βία εναντίον των γυναικών, των παιδιών και των κατοικίδιων ζώων. Μερικές φορές αυτή η βία είναι τόσο λεπτή που ούτε καν ξέρουμε πως βρίσκεται εκεί.

Αυτού του είδους η βία με ενδιαφέρει πιο πολύ ως συγγραφέα.

Έχεις αναφέρει ότι η συγγραφική διαδικασία αυτού του μυθιστορήματος ξεκίνησε όταν παρατήρησες το πτώμα μιας σκυλίτσας σε μια κολομβιανή ακτή που εκβάλλει στον Ειρηνικό.

Τι «πυροδότησε» μέσα σου αυτό το γεγονός; Πώς επικοινωνείς με τα σκυλιά γενικά;

Αγαπώ τα ζώα και όταν ζούσα στη ζούγκλα είχα μερικά. Τα αγαπώ! Νομίζω ότι το επεισόδιο με το πτώμα της σκυλίτσας με κινητοποίησε επειδή έδειξε την αληθινή φύση της ζούγκλας.

Η ζούγκλα δρα γρήγορα και θέλει να σε πάρει. Είναι όμορφη και δοτική, αλλά είναι και το αντίστροφο. Είναι τρομακτική και θέλει να τραφεί με σένα.

Γιατί χρησιμοποιείς την -τελικά- καταδικασμένη σχέση της Νταμάρις, μιας σαραντάρας που δεν μπορεί να κάνει παιδιά, και της Σίρλι, μιας ανυπάκουης και αγρίως ανεξάρτητης σκυλίτσας, ως τρόπο σχολιασμού των έμφυλων ρόλων, της αγάπης, της απώλειας και των ταξικών διαχωρισμών;

H σχέση ανάμεσα στους ανθρώπους και στα κατοικίδια έχει αλλάξει πολύ.

Όταν ήμουν μικρή, οι άνθρωποι είχαν γατιά και σκυλιά στο σπίτι τους, αλλά δεν ήταν μέρος της οικογένειας. Βρίσκονταν εκεί για να υποδυθούν έναν ρόλο: να γαβγίσουν στους ξένους ή να κρατήσουν το σπίτι καθαρό από τα ποντίκια.

Μερικά ζώα υφίσταντο κακομεταχείριση.

Στις μέρες μας, οι άνθρωποι και τα κατοικίδια έχουν πιο τρυφερές και βαθιές σχέσεις. Τα κατοικίδια είναι μέρος της οικογένειας. Οι άνθρωποι στ’ αλήθεια τα αγαπούν.

Νομίζω πως ήταν σημαντικό για μένα να εξερευνήσω αυτή τη σχέση. Μιλάει για εμάς ως ανθρώπινα όντα και ως κοινωνία. Δείχνει ένα κομμάτι αυτού που είμαστε.

Το ζοφερό φυσικό περιβάλλον -είτε το υδάτινο στοιχείο είτε η ζούγκλα- συνιστά έναν χαρακτήρα από μόνο του.

Σε ποιο βαθμό οι τόποι -στην περίπτωση του μυθιστορήματός σου ένας μικρός οικισμός στην κολομβιανή ακτογραμμή- και οι καιρικές συνθήκες σε προσδιορίζουν ως συγγραφέα;

Μερικές φορές ξεχνάμε ότι είμαστε ζώα και ως τέτοια εξαρτώμαστε από το φυσικό περιβάλλον μας. Μου αρέσει να υπενθυμίζω πως είμαστε κάτι τέτοιο, γ’ αυτό και η φύση καταλαμβάνει τόσο χώρο στη γραφή μου.

Η φύση είναι πάντα εκεί- όχι μόνο στην εξοχή ή στη ζούγκλα, αλλά παντού, ακόμα και στις πόλεις. Απλά τυχαίνει να τη βλέπω.

Οι χαρακτήρες του βιβλίου σου είναι τσακισμένοι από τους ταξικούς διαχωρισμούς και τις αποτυχίες τους.

Εσύ, αντιθέτως, έχεις υπερβεί τα όρια του κολομβιανού πολιτισμικού πλαισίου είτε συμμετέχοντας σε διεθνή προγράμματα/εργαστήρια είτε μέσω της δουλειάς σου.

Πώς έχει το γεγονός αυτό διευρύνει και βαθύνει την οπτική σου στην Κολομβία και την αυτοαντίληψή σου ως συγγραφέα;

Το ταξίδι και η διαβίωση στο εξωτερικό σε ορισμένες χρονικές περιόδους έχει ασφαλώς διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο βλέπω την Κολομβία.

Μου έχει προσφέρει την απόσταση και την δυνατότητα να βλέπω τα πράγματα υπό διαφορετικό φως.

Τέσσερις Κολομβιανοί ή με κολομβιανή ιθαγένεια συγγραφείς (Έκτορ Αμπάδ Φασιολίνσε, Σαντιάγο Γκαμπόα, Αρμάντο Ρομέρο, Σέρχιο Ραμίρεζ και εσύ) είστε εκ των προσκεκλημένων του 15^ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Πού αποδίδεις τη ζωτικότητα της σύγχρονης κολομβιανής λογοτεχνίας, όπως αυτή αποτυπώνεται μέσω της συγκεκριμένης παρουσίας, πού τοποθετείς τον εαυτό σου εντός αυτού του πλαισίου και πώς συνδέεσαι με τους αναγνώστες σου;

O Σέρχιο Ραμίρεζ που γνωρίζω δεν είναι Κολομβιανός.

Από άποψη πολιτισμικού πλαισίου όχι, αλλά όταν πρόσφατα στερήθηκε τη νικαραγουανή ιθαγένεια από τη νικαραγουανή κυβέρνηση, του χορηγήθηκε -εκτός από την ισπανική- και η κολομβιανή.

Έχεις δίκιο.

Σε κάθε περίπτωση, είτε πρόκειται για τέσσερις είτε για τρεις συγγραφείς, υπάρχει μόνο μία γυναίκα και είμαστε όλοι λευκοί.

Νομίζω ότι η κολομβιανή λογοτεχνία αυτή τη στιγμή είναι εξαιρετικά ποικιλόμορφη. Έχουμε υπάρξει πολύ συντηρητικοί από πολλές απόψεις.

Στη λογοτεχνία, με εξαίρεση τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, τον σπουδαιότερο συγγραφέα μας, προτιμούσαμε αφηγήσεις σχετικά με την πολιτική Ιστορία μας.

Νομίζω πως αυτό έχει αλλάξει με την εμφάνιση των νέων ανεξάρτητων εκδοτικών οίκων.

Τώρα έχουμε λογοτεχνία και συγγραφείς όλων των ειδών, από την περιφέρεια κι όχι μόνο τις μεγάλες πόλεις, από όλα τα φυλετικά και κοινωνικά περιβάλλοντα και από όλα τα είδη.

Είναι τα λογοτεχνικά φεστιβάλ όπως το ΛΕΑ τόποι όπου διαμορφώνονται οι λογοτεχνικές τάσεις, ή απλώς λειτουργούν ως αγορές και μαρκετίστικες τεχνικές;

Δεν ξέρω. Δεν είμαι σίγουρη για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται οι λογοτεχνικές τάσεις ή αν καν διαμορφώνονται στο πλαίσιο λογοτεχνικών εκδηλώσεων.

Θα ήθελα, όμως, να πιστεύω ότι οι καλοί συγγραφείς αντιστέκονται και γράφουν γι’ αυτό που θέλουν. Η τουλάχιστον αυτό επιθυμώ για μένα!

Και, τελικά, ποια θα μπορούσε να είναι η «σκύλα» του ομότιτλου μυθιστορήματος; Η Ντάμαρις, η Σίρλι, ίσως η ίδια η ζωή εντός ενός δεδομένου κοινωνικοοικονομικού συστήματος;

Ή προτιμάς να το αποφασίσουν οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες;

Προτιμώ να το αποφασίσουν οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες.

Ευχαριστώ θερμά την συγγραφέα για την ευγενική παραχώρηση της φωτογραφίας της που συνοδεύει το κείμενο.

Το μυθιστόρημα της Πιλάρ Κιντάνα Η σκύλα κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της Χριστίνας Θεοδωροπούλου.

Στο πλαίσιο του 15^ου Φεστιβάλ ΛΕΑ (13-24 Ιουνίου), η συγγραφέας συνομιλεί την Πέμπτη 15 Ιουνίου (PUBLIC πλατείας Συντάγματος, 20:30) με τις Αλεξάνδρα Κ* (θεατρική συγγραφέα, σεναριογράφο και πεζογράφο) και Ιφιγένεια Ντούμη (ποιήτρια και μεταφράστρια).