Χιροκάζου Κόρε-Έντα: «Ο “θυμός” ήταν το θεμέλιο αυτής της ταινίας»

Με το βλέμμα του στραμμένο στους απόκληρους της σύγχρονης ιαπωνικής κοινωνίας και πρωταγωνιστές τα μέλη μιας «ανορθόδοξης» οικογένειας, ο Χιροκάζου Κόρε-Έντα, ο σημαντικότερος ίσως Ιάπωνας σκηνοθέτης, παραδίδει με τους Κλέφτες καταστημάτων, που του χάρισαν το Χρυσό Φοίνικα στις φετινές Κάννες, μαθήματα ανθρωπιάς κι αιχμηρής κοινωνικής κριτικής.

Συνομιλώντας με τον σκηνοθέτη, με αφορμή την έξοδο της ταινίας του στις αίθουσες στις 6 Δεκεμβρίου.

Οξύνθηκε η κοινωνικά ευαίσθητη προσέγγισή σας στη δημιουργία ταινιών μέσω της εμπειρίας που βιώσατε σκηνοθετώντας ντοκιμαντέρ;

Ναι, νομίζω ότι εκείνη η εμπειρία έχει ασκήσει επίδραση στην προσέγγισή μου στη δημιουργία ταινιών. Ωστόσο, έγραψα το σενάριο του Κανένας δεν ξέρει (2004) πριν κάνω ντοκιμαντέρ. Πιστεύω, λοιπόν, πως η συγκεκριμένη εμπειρία δεν είναι το μόνο πράγμα που επηρέασε τη σκηνοθετική μου προσέγγιση.

Από πού πηγάζει το πάντα παρόν ενδιαφέρον σας για τη λειτουργία και το ρόλο της οικογένειας στη σύγχρονη Ιαπωνία- και υποθέτω και σ’ ένα πιο οικουμενικό επίπεδο;

Για να είμαι ειλικρινής, δε νομίζω ότι είμαι σε θέση να μιλήσω σχετικά με την οικογένεια σε οικουμενικό επίπεδο.

Όσον αφορά στην περίπτωση της Ιαπωνίας, πηγάζει από το γεγονός ότι τα κοινωνικά συστήματα και η συνείδηση των ανθρώπων δε συμβαδίζουν με τις αλλαγές στη μορφή της οικογένειας στην πραγματικότητα κι οι άνθρωποι δεν έχουν μπορέσει να αντιληφθούν το γεγονός αυτό. Συμπληρωματικά, εξαιτίας των συγκεκριμένων συνθηκών, η οικογένεια απομονώνεται από την κοινωνία και την κυβερνητική στήριξη, κι έτσι βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου τα οικογενειακά ζητήματα είναι υποχρεωτικό να λύνονται μόνο από τις ίδιες τις οικογένειες. 

Το συχνά επανερχόμενο ερώτημα στους Κλέφτες καταστημάτων είναι αν μπορούμε να διαλέξουμε οικογένεια και γονείς και, αν ναι, κατά πόσο αυτό είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμο. Έχετε καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα ή παραμένει ανoιχτό ερώτημα;

Ασφαλώς δεν έχω καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα.

Λαμβάνοντας υπόψη πως η αντίληψή μου για την οικογένεια αλλάζει καθώς μεγαλώνω και η μορφή της οικογένειας επίσης μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου, δεν μπορούμε να καταλήξουμε σ' ένα συμπέρασμα, έτσι δεν είναι; Εγώ, τουλάχιστον, δεν μπορώ και στην πραγματικότητα νομίζω ότι είναι αρκετά ανεύθυνο να κάνω κάτι τέτοιο. Οι δουλειές μου πιο πολύ είναι αναφορές σε εξέλιξη που ανανεώνονται σε καθημερινή βάση.

Στην τελευταία σας ταινία στρέφετε, επίσης, το βλέμμα σας σε ένα από τους πλέον μη προνομιούχους και εκμεταλλευόμενους τομείς της ιαπωνικής κοινωνίας. Από θυμό, ή, ίσως, μια αίσθηση ηθικής και κοινωνικής υποχρέωσης;

Σχετικά μ’ αυτό το φιλμ, στην πραγματικότητα δεν μπορεί να ταξινομηθεί βάσει απλών συναισθημάτων όπως «ευτυχία», «λύπη», «χαρά» ή «θυμός», αλλά, αν υποχρεωθώ να το πω, ο «θυμός» ήταν το θεμέλιο αυτής της ταινίας.

Επίτρεψέ μου να εξηγηθώ περαιτέρω. Αν η οικογένεια τοποθετηθεί σε ένα είδος κοινωνικών συμβάντων όπως αυτά, δε θα πρέπει να επιμείνω στο στόχο, αλλά να κοιτάξω την κατάστασή της και τη διαδικασία μέσα από την οποία διαλύεται, κι όχι να απεικονίζω τα μέλη της ως απλά θύματα, αλλά να τα περιγράφω με αυτοσυγκράτηση. Όπως συνέβη στο Κανένας δεν ξέρει, όπου υιοθέτησα κριτική στάση απέναντι στην κοινωνία. Στην προκειμένη περίπτωση, συνόψισα αυτή την οπτική στο συναίσθημα του «θυμού». 

Σε μια συνέντευξη με τον The Guardian έχετε δηλώσει πως έχετε επηρεαστεί από τον Κεν Λόουτς. Υπό ποια έννοια; Προσωπικά θα εντόπιζα περισσότερες ομοιότητες με το σινεμά του Μάικ Λι, αν παραμέναμε στο πεδίο των Βρετανών σκηνοθετών.

Αντί για επιρροή από τον Κεν Λόουτς... πιο πολύ είναι ότι μου αρέσουν οι ταινίες του κυρίως γιατί διαθέτει μια ευγένεια και μια σκληρότητα στον τρόπο που κοιτάζει τα ελαττώματα των ανθρώπων χωρίς να τα εγκαταλείπει ως ευθύνη των μεμονωμένων ατόμων. Θέλω κι εγώ να κάνω τέτοια φιλμ.

Δεδομένου του ότι προτιμάτε να επικοινωνείτε στα ιαπωνικά, πόσο απαιτητική και δύσκολη είναι η επιλογή σας να γυρίσετε την επόμενη ταινία σας, La verité (σημ.: η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβριο του 2018 πριν την έναρξη των γυρισμάτων), στα γαλλικά και με ένα διεθνές καστ πρωτοκλασάτων σταρ;

Είναι, βεβαίως, μια μεγάλη πρόκληση και απαιτείται πολλή προσπάθεια. Ωστόσο, δε χρειάζεται να μιλάς την ίδια γλώσσα προκειμένου να μοιράζεσαι την ιδέα του κόσμου ενός φιλμ που θέλεις να παραγάγεις, κι αν οι άνθρωποι με τους οποίους θέλω να μοιραστώ αυτή την ιδέα είναι σταρ ή όχι επίσης δεν έχει σημασία. 

Όλες οι ταινίες σας -και οι Κλέφτες καταστημάτων δεν αποτελούν εξαίρεση- είναι «διαποτισμένες» από την ίδια ζεστασιά, την ίδια γενναιοδωρία και την ίδια τρυφερότητα απέναντι στους ήρωές σας. Έχετε πίστη στην ανθρωπότητα, νιώθετε αισιοδοξία για το μέλλον της;

Δε θέλω να γυρίσω μια ταινία που κάνει την πίστη ή την ελπίδα των ανθρώπων στο μέλλον να εξαφανιστεί αφού την παρακολουθήσουν.

Ευχαριστώ θερμά την Yuki Oguriyama από το Τμήμα Διεθνών Πωλήσεων της GAGA Corporation, συμπαραγωγού εταιρείας του φιλμ, για τη μετάφραση των ερωτήσεών μου στα ιαπωνικά και των απαντήσεων του σκηνοθέτη στα αγγλικά.

H ταινία του Χιροκάζου Κόρε-Έντα Κλέφτες καταστημάτων προβάλλεται στις αίθουσες από τις 6 Δεκεμβρίου σε διανομή της One from the Heart.