Leïla Slimani: «Δεν μπορείς να είσαι πραγματικός πολίτης όταν δεν έχεις σεξουαλικά δικαιώματα»

Δημοσιογράφος και συγγραφέας, η Γαλλο-Μαροκινή Leïla Slimani καταπιάνεται στο παθιασμένο και πολεμικό βιβλίο της Σεξ και ψέματα: Η σεξουαλική ζωή στο Μαρόκο με τη σεξουαλικότητα των γυναικών στη χώρα, μέσα από μια σειρά μαρτυριών των συνομιλητριών της.

Κουβεντιάζοντας με την συγγραφέα, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της στα ελληνικά.

Το Σεξ και ψέματα: Η σεξουαλική ζωή στο Μαρόκο, ένας παθιασμένος και πολεμικός συνδυασμός δοκιμίου, δημοσιογραφικής έρευνας και κοινωνιολογικής μελέτης, που προέκυψε από συνομιλίες οι οποίες πυροδοτήθηκαν από το μυθιστόρημά σου Στον κήπο του δράκου, αποσκοπεί στη διατήρηση και μεταβίβαση του έντονου, παλλόμενου, ωμού λόγου των συνομιλητριών σου.

Γιατί νομίζεις ότι οι λέξεις είναι «ένα από τα ισχυρότερα όπλα εναντίον του μίσους και της γενικευμένης υποκρισίας»;

Επί αιώνες, το πατριαρχικό σύστημα χρησιμοποιούσε τη σιωπή ως ένα πολύ ισχυρό εργαλείο. Οι γυναίκες υποχρεώνονταν να παραμένουν σιωπηλές σχετικά με τη σεξουαλική ζωή τους, και σχετικά με όλη τη βία που υφίσταντο. Αν εκφράζουν ανοιχτά τη γνώμη τους, επιτίθενται ευθέως στο πατριαρχικό σύστημα. Ο καιρός της σιωπής έχει παρέλθει. Και νομίζω πως οι γυναίκες δε θα πρέπει να νιώθουν την παραμικρή ντροπή. Η υποκρισία ωφελεί μόνο τους άντρες κι αυτούς που κατέχουν την εξουσία.

Κατά τη γνώμη σου, η εξάρτηση από την ομάδα και το αίσθημα ντροπής αποτελούν τους δύο πυλώνες της μαροκινής κοινωνίας, οι οποίοι συμβάλλουν στην κατίσχυση της σεξουαλικής μιζέριας που βιώνεται τόσο από τις γυναίκες όσο και από τους άντρες. Μέσω ποιας διαδικασίας συναντά η σεξουαλική μιζέρια την πολιτική, κοινωνική και οικονομική;

Ασφαλώς! Αν είσαι πλούσιος, διαθέτεις αυτοκίνητο, σπίτι κι έχεις τη δυνατότητα να ταξιδεύεις, η σεξουαλική ζωή σου θα είναι η ίδια με εκείνη στην Ευρώπη. Και θα έχεις τα λεφτά για να διαφθείρεις έναν αστυνομικό, αν χρειάζεται. Όσοι είναι φτωχοί βιώνουν τη σεξουαλική μιζέρια με πιο βίαιο τρόπο. Και, βεβαίως, νομίζω ότι δεν μπορείς να είσαι πραγματικός πολίτης, πως δε νιώθεις ότι σε σέβονται ως άτομο, όταν δεν έχεις σεξουαλικά δικαιώματα.

«Μέσα από το δικαίωμα να έχεις την αυτοδιάθεση του σώματός σου (…), παίζονται πολιτικά δικαιώματα», γράφεις. Θα ήθελες να αναφερθείς εκτενέστερα στον τρόπο μέσω του οποίου συνδέονται το σεξουαλικό με το πολιτικό, χρησιμοποιώντας τη μαροκινή κοινωνία ως αφετηρία;

Πολύ συχνά, στο Μαρόκο οι αρχές σε ταπεινώνουν όταν βρίσκεσαι με τον φίλο ή την φίλη σου στο δρόμο. Είσαι μόνο δεκαεπτά ή δεκαοκτώ χρονών, κι εκείνοι κάνουν πρόστυχες παρατηρήσεις ή σου υπενθυμίζουν πως πρέπει να συμπεριφέρεσαι κόσμια. Ιδίως σε ό,τι αφορά τα κορίτσια, είναι πολύ δύσκολο να θεωρήσεις τον εαυτό σου αξιοσέβαστο πολίτη όταν έχεις την αίσθηση πως δε σου ανήκει το σώμα σου. Ότι οι γονείς σου, ο σύζυγός σου και οι αρχές μπορούν να σου λένε τι να κάνεις ή να μην κάνεις μ’ αυτό!

Πώς πιστεύεις ότι η εκδοχή του Ισλάμ ως μια ηθική της απελευθέρωσης μπορεί να αναζωογονηθεί, σε μια εποχή που ο ισλαμικός φονταμενταλισμός έχει «το πάνω χέρι» σε παγκόσμιο επίπεδο;

Νομίζω ότι η παιδεία είναι η προτεραιότητα! Οι μαθητές πρέπει να σπουδάζουν φιλοσοφία κι οι δάσκαλοι να τους βοηθούν να καλλιεργήσουν ένα κριτικό τρόπο να βλέπουν τον κόσμο.

Σε ποιο βαθμό και με ποιους τρόπους έχει αλλάξει η μαροκινή κοινωνία -αν έχει αλλάξει- μετά την έλευση της Αραβικής Άνοιξης; Υπό ποια έννοια είναι πολλές από τις γυναίκες με τις οποίες συνομίλησες το μέλλον της χώρας;

Νομίζω ότι η κύρια αλλαγή αφορά στο ζήτημα της σιωπής. Οι Μαροκινοί γενικά εκφράζουν τη γνώμη τους ανοιχτά τώρα. Στη δεκαετία του ’90, την περίοδο της βασιλείας του Χασάν Β’, οι άνθρωποι φοβόντουσαν να μιλήσουν. Θυμάμαι πως η μητέρα μου πάντα μας έλεγε να χαμηλώνουμε τη φωνή μας.

Τώρα, με την Αραβική Άνοιξη, τα social media και την παγκοσμιοποίηση, οι άνθρωποι δε φοβούνται πλέον και τολμούν να εκφράσουν αυτό που πιστεύουν.

Το Σεξ και ψέματα: Η σεξουαλική ζωή στο Μαρόκο πυροδότησε έντονες αντιδράσεις, κυρίως στο Μαρόκο και τη Γαλλία, προερχόμενες από διαφορετικές πλευρές και με διαφορετική επιχειρηματολογία. Πώς αντιμετωπίζεις την κριτική, ακόμα και τους λίβελους;

Ακούω όσους ασκούν κριτική, και αν νομίζω ότι εκείνες οι κριτικές εμπεριέχουν αλήθεια ή είναι σχετικές τις λαμβάνω υπόψη μου και προσπαθώ να αυτοβελτιωθώ. Αν, όμως, πιστεύω πως είναι ανόητες, τις ξεχνάω στη στιγμή.

«Δεν είμαστε η κουλτούρα μας, αλλά η κουλτούρα μας είναι ό,τι την κάνουμε», επισημαίνεις. Ως άτομο που φέρει πολλαπλές ταυτότητες, σε ποιο πολιτισμικό πλαίσιο αισθάνεσαι περισσότερο «στο σπίτι σου»;

Μπορώ να νιώσω σαν στο σπίτι μου παντού!

Photo credit (Leïla Slimani): Thibaut Chapotot.

Ευχαριστώ την Πόλα Καπόλα, γενική διευθύντρια των Εκδόσεων νήσος, για τη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης με την συγγραφέα.

Το βιβλίο της Leïla Slimani Σεξ και ψέματα: Η σεξουαλική ζωή στο Μαρόκο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις νήσος.