Cara Hoffman: «Πολλές αναρχικές θεωρίες έχουν ‘ριζώσει’ στην μέινστριμ κουλτούρα»

 

Μια ιστορία έρωτα, επιβίωσης και θανάτου με «φόντο» την Αθήνα των τελών της δεκαετίας του 1980, το μυθιστόρημα της συγγραφέως, δημοσιογράφου και κατοίκου Εξαρχείων Cara Hoffman Οι κράχτες ρίχνει μια διαφορετική ματιά στην πόλη.

Ενόψει της παρουσίασης του βιβλίου στο πλαίσιο της 20ής ΔΕΒΘ, συνομιλούμε με την συγγραφέα για την γραφή, την Ελλάδα, την Αθήνα, τα Εξάρχεια και την αναρχία.

Ισχύει ότι εγκατέλειψες το λύκειο πριν το τελειώσεις;

Ισχύει.

Υπήρξε αυτή η εμπειρία ένα έναυσμα για την διαμόρφωση των χαρακτήρων και του πλαισίου του μυθιστορήματός σου Οι κράχτες;

Aσφαλώς.

Το βιβλίο αφορά σε ανθρώπους που έχουν αποσυρθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, που άφησαν το σπίτι, σχολείο, την χώρα τους - και συνέχισαν να φεύγουν. Ανθρώπους οι οποίοι θέλουν να ταξιδεύουν χωρίς τέλος από το ένα μέρος στο άλλο.

Η πρώτη σημαντική απόρριψη της εξουσίας της κοινωνίας είναι η απόρριψη του σχολείου.

Απέρριψες κι εσύ το σχολείο όταν το παράτησες;

Δεν είχα καμία διάθεση να είμαι στο σχολείο, ούτε ήθελα να φοιτήσω στο πανεπιστήμιο.

Λάτρευα την μάθηση, ωστόσο: από παιδί διάβαζα διαρκώς και απολάμβανα την παρακολούθηση ομιλιών και διαλέξεων.

Το σχολείο δεν είναι για τον καθένα/την καθεμία, κι υπήρξα ένας από αυτούς τους ανθρώπους.

Μπορεί, πάντως, να μην το τελείωσα, αλλά έκανα μεταπτυχιακό. Πολύ αργότερα, βέβαια.

Η δική σου μάθηση προέκυψε περισσότερα μέσω της καθημερινής...

... Εμπειρίας - και μέσω των ανθρώπων οι οποίοι λειτούργησαν ως μέντορές μου.

Έπιασα δουλειά σε μια εφημερίδα: αρχικά βοηθούσα στην διανομή της, κατόπιν μπορούσα να γράφω κάποια κομμάτια και να κάνω επιμέλεια κειμένων. Έτσι, κατάφερα να μάθω όσα θα μπορούσαν να μου χρειαστούν.

Αργά, αλλά αποφασιστικά.

Αποφασιστικά, ακριβώς. Και στο πεδίο, ως αστυνομική ρεπόρτερ και ρεπόρτερ σχετικά με περιβαλλοντικά θέματα. Πάντα μάθαινα κάτι καινούριο και διαφορετικό σε σχέση με το πώς τα ζητήματα αυτά συνδέονταν με την εξουσία.

Κι η διάθεση για συγγραφή μυθιστορημάτων, πότε προέκυψε; Πολύ αργότερα;

Ήθελα να γράψω μυθιστορήματα από την εποχή που ήμουν ακόμα πολύ μικρή. Έγραφα διηγήματα κι η μαμά μου μού τα δακτυλογραφούσε. Ήθελα πολύ να είμαι κομμάτι αυτού του κόσμου.

Έγινα δημοσιογράφος αρχικά από ανάγκη, για λόγους βιοπορισμού. Και φυσικά διάβαζα δημοσιογράφους όπως οι Τζόαν Ντίντιον και η Oριάνα Φαλάτσι. Ήξερα ότι είχα συγγραφικές ικανότητες, αλλά όχι και την απαραίτητη εκπαίδευση.

Οπότε, χαίρομαι που βρήκα αυτήν την δουλειά, κι έτσι κατόρθωσα ν’ ανέλθω στην ιεραρχία.

Πότε αισθάνθηκες αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε ν’ ασχοληθείς με την συγγραφή μυθιστορημάτων;

Έγραψα το πρώτο προσχέδιο των Κραχτών ως έφηβη όταν ζούσα στην Αθήνα. Ανέκαθεν είχα αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να γράψω μυθοπλασία, θα έλεγα. Ίσως δε θα έπρεπε να είμαι, αλλά ήθελα να δοκιμάσω να γράψω κάτι εκτενές.

Για να είμαι ακριβέστερη, δεν μπορούσα να σταματήσω να γράφω. Ξυπνούσα το πρωί και ήθελα να το κάνω.

Να πάρεις την συγγραφική σου «δόση».

Ακριβώς! Οι ιστορίες ήδη υπήρχαν κι ίσως περίμεναν εμένα να τις καταγράψω.

Πότε πρωτοήρθες στην Ελλάδα;

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, αφότου είχα εγκαταλείψει το σχολείο.

Ποια ήταν η πρώτη σου εντύπωση από την χώρα ως (μετ)έφηβη;

Όλοι μου κάνουν αυτήν την ερώτηση!

Σου την θέτω γιατί μου φαίνεται ότι δεν είσαι μια απλή επισκέπτρια/τουρίστρια, συχνή ή όχι, έχεις αναπτύξει μια σχέση με ττην χώρα και τους ανθρώπους της διαμένοντας ή ζώντας εδώ.

Ζω στα Εξάρχεια. Έχω μια βαθιά σχέση με την Αθήνα.

Η πρώτη μου αίσθηση όσον αφορά στην Αθήνα ήταν πως επρόκειτο για μια απολύτως συναρπαστική πόλη. Το να ζω σ’ αυτήν δουλεύοντας ως κράχτης κατανάλωνε όλη μου την προσοχή και την φαντασία ώστε να μπορέσω να επιβιώσω εντός της.

Αγαπώ το φως της Αθήνας, την αρχιτεκτονική της - αν και όλοι λένε το αντίθετο.

Όντως, η αρχιτεκτονική της έχει εξελιχθεί σ’ ένα χάλι.

Η πρώτη μου εντύπωση υπήρξε πως ήταν, ταυτόχρονα, η πιο όμορφη και η πιο άσχημη πόλη που είχα ποτέ δει. Μια αντίφαση.

Κι η Αθήνα παραμένει μια αντίφαση. Ενσαρκώνει πολλαπλότητες όσο λίγες πόλεις.

Λιγότερες ίσως απ’ όσες νομίζεις. Αν έτσι αισθάνεσαι, ωστόσο, δεν μπορώ ν’ αμφισβητήσω το βίωμά σου. Μιλώ ως κάποιος που έχει γεννηθεί και ζει στην Αθήνα, και συγκεκριμένα στα Εξάρχεια, από πάντα.

Η Αθήνα είναι ταυτόχρονα επαρχιακή και εκλεπτυσμένη. Μερικές φορές φαντάζει σαν μικρό χωριό.

Τα Εξάρχεια σίγουρα, τουλάχιστον στο παρελθόν. Δεν είμαι βέβαιος ότι αυτό ισχύει πια.

Κι άλλες γειτονιές της Αθήνας αποπνέουν την αίσθηση του χωριού. Κι όμως, βρίσκονται σε μια μεγάλη πόλη. Εκεί συνίσταται κομμάτι της αντίφασής της.

Παρότι οι περισσότεροι ενδιαφέρονται για την αρχαιοελληνική Ιστορική, η σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας είναι περίπλοκη και συναρπαστική.

Επιστρέφοντας στο βιβλίο σου, γιατί οι χαρακτήρες του έπρεπε να είναι κράχτες;

Σπουδαία ερώτηση!

Δεν είναι και πολύ συνηθισμένο να είναι οι κεντρικοί χαρακτήρες ενός μυθιστορήματος...

... Φτωχοί. (Γέλιο).

Αυτό θα ήταν πολύ πιο συνηθισμένο. Όχι, να είναι κράχτες.

Εν μέρει η επιλογή αυτή οφείλεται στην δικιά μου εμπειρία. Έτσι κι αλλιώς, πολύ συχνά έκανα άθλιες δουλειές. Ήθελα, λοιπόν, να δείξω την ανθρωπιά ατόμων τα οποία κάνουν δουλειές που όλοι οι άλλοι απεχθάνονται.

Από την άλλη, οι Κράχτες αποτυπώνουν τον μικρόκοσμο του ευρύτερου καπιταλιστικού σχεδίου.

Ήταν, εξάλλου, σημαντικό να είναι κράχτες, επειδή η ξένη λογοτεχνία η οποία αναφέρεται στην Ελλάδα συνήθως δείχνει αξιαγάπητους ανθρώπους που κάνουν διακοπές στα νησιά ή αφορά στα αρχαία ερείπια.

Πρόκειται για μια κοντόφθαλμη εμπειρία, στο πλαίσιο της οποίας συγγραφείς κι αναγνώστες από ξένες χώρες συχνά υποτιμούν τους Έλληνες και τις Ελληνίδες αντιμετωπίζοντάς τους/τες ως καρικατούρες, ως κάτι εξωτικό και ανατολίτικο.

Η δικιά μου εμπειρία με την χώρα και τους ανθρώπους ήταν τελείως διαφορετική, κι αυτήν ήθελα ν’ αποτυπώσω.

Δε βλέπεις, επίσης, συχνά άτομα καταγόμενα από αποικιοκρατικές χώρες οι οποίοι, ως μυθιστορηματικοί χαρακτήρες, βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση από τους Έλληνες ομολόγους τους.

Ήθελα, τέλος, να δείξω τους Έλληνες μ’ έναν ρεαλιστικό τρόπο - δεν είναι όλοι γλεντζέδες ή φτωχοί.

Πάντως, οι Κράχτες μού φέρνουν πότε πότε στο μυαλό νεορεαλιστικές ελληνικές ταινίες της δεκαετίας του 1950, όπως ο Δράκος ή η Μαγική πόλις.

Απίστευτο! Δεν έχω δει ποτέ μια τέτοια ταινία. Στείλε μου μια λίστα.

Πάντως, και για μένα, οι άνθρωποι με τους οποίους σχετιζόμουν τότε στην περιοχή του Μεταξουργείου έμοιαζαν σαν να έβγαιναν από μια διαφορετική εποχή που δεν είχα βιώσει καθόλου.

Ήσουν επηρεασμένη από την Μπιτ λογοτεχνία, τουλάχιστον όσον αφορά στο στοιχείο της περιπλάνησης;

Ήμουν επηρεασμένη σε τεράστιο βαθμό από το έργο της Mαργκερίτ Ντυράς, της οποίας οι χαρακτήρες αγωνίζονται για ελευθερία - συχνά για μια πνευματική ελευθερία σε συνθήκες καταστολής.

Και επίσης από το ρηξικέλευθο έργο του Ζαν Ζενέ που αντικρούει τις επιταγές της κατασταλτικής αφήγησης.

Θα ανέφερα επίσης συγγραφείς όπως οι Μπρετ Ίστον Έλις, Τζέιμς Μπόλντουιν και Τζιμ Τόμσον.

Από πολλές απόψεις, πάντως, οι Κράχτες είναι στιλιστικά ένα νεωτερικό ή, εν μέρει, μετανεωτερικό μυθιστόρημα.

Και το κουίρ στοιχείο σχετίζεται με την εμπειρία σου εκείνης της περιόδου;

Έτσι νομίζω. Πάντα ήμουν κομμάτι της κουίρ κουλτούρας, επομένως το κουίρ και το πανκ στοιχείο προερχόταν από τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρεφόμουν και που κινούνταν εκτός της κυρίαρχης κουλτούρας.

Είσαι συνιδρύτρια της The Anarchist Review of Books. Ποια είναι η δικιά σου αντίληψη και βίωμα της αναρχίας τόσο σε πολιτικο-φιλοσοφικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο καθημερινής πρακτικής;

Πολλές αναρχικές θεωρίες έχουν «ριζώσει» στην μέινστριμ κουλτούρα. Βλέπω παντού την εξάπλωση των αναρχικών ιδεών. Συμβαίνει στις μέρες μας στις Η.Π.Α.

Τα Εξάρχεια ανέκαθεν αποτελούσαν «προπύργιο» του αναρχικού ιδεαλισμού, της αναρχικής δράσης και πρακτικής, και μ’ αυτήν την έννοια είναι σημαντικά για το αναρχικό κίνημα γενικότερα.

Εδώ, επικρατούν πολύ μεγαλύτερη ανοχή στην ποικιλομορφία των τακτικών επιλογών, όπως επίσης και διαγενεακή συμμετοχή στο αναρχικό κίνημα. Μακάρι να υπήρχε και στις Η.Π.Α. μεγαλύτερη διαγενεακή συνεργασία.

Όταν είμαστε νεότεροι, έχουμε μια αυτοπεποίθηση απορρέουσα από την σωματική υγεία και τις λιγότερες τραγωδίες στην ζωή μας.

Καθώς μεγαλώνουμε συσσωρεύοντας εμπειρίες και στενοχώριες, μαθαίνουμε πόσο αυτές επηρεάζονται από το κράτος και την εξουσία.

Χρειάζεται να μαθαίνουμε ο ένας από την άλλη: να ακούμε τους νεότερους σε ηλικία, κι εκείνοι με την σειρά τους να ακούν ανθρώπους μεγαλύτερων ηλικιών που έχουν περισσότερα βιώματα.

Ευχαριστώ θερμά την Αμαλία Σταθάκη (Εκδόσεις Gutenberg) για την πολύτιμη συνδρομή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης και την συγγραφέα για τον χρόνο της.

Το μυθιστόρημα της Cara Hoffman Οι κράχτες κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση του Παναγιώτη Κεχαγιά.

Στο πλαίσιο της 20ής Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης η Cara Hoffman συνομιλεί το Σάββατο 18 Μαΐου με τον συγγραφέα και μεταφραστή Λευτέρη Καλοσπύρο (Αίθουσα Διάλογος, Περίπτερο 14, 18:00-19:00).