Κρίστοφερ Κινγκ: «Η μουσική είναι μια οικουμενική γλώσσα»

Βραβευμένος μουσικός παραγωγός, συλλέκτης δίσκων γραμμοφώνου, λάτρης της ηπειρώτικης μουσικής και «επίτιμος» Ηπειρώτης, ο Αμερικανός Κρίστοφερ Κινγκ είναι συγγραφέας του απολαυστικού βιβλίου Ηπειρώτικο Μοιρολόι.

Πρόκειται για ένα βιωματικό, ευρυμαθές και ιδιοσυγκρασιακό οδοιπορικό στην αρχαιότερη ζωντανή δημώδη μουσική της Ευρώπης. Κουβεντιάζοντας με τον συγγραφέα, λίγο πριν τον συναντήσουμε στο φετινό Φεστιβάλ Βωβούσας.

Πώς γεννήθηκε, αναπτύχθηκε και ωρίμασε η αγάπη σου για τους παλιούς δίσκους γραμμοφώνου με την πάροδο του χρόνου;

Όταν πρωτοάκουσα το Dark was the night cold was the ground του Blind Willie Johnson, συνειδητοποίησα ότι αυτή ήταν η μουσική που έψαχνα και πως δεν υπήρχε τίποτα άλλο για μένα εκτός από αυτό.

Ήταν σαν αποκάλυψη.

Ξεκίνησε στα δεκαπέντε μου.

Όταν άλλα παιδιά ήταν βαθιά απορροφημένα από τις κασέτες των Led Zeppelin, των R.E.M. και τις υπόλοιπες ανοησίες, εγώ γέμιζα το χρόνο μου πηγαίνοντας σε σοφίτες, υπόγεια και αγορές, προσπαθώντας να βρω παλιούς δίσκους γραμμοφώνου.

Σε καταλαβαίνω.

Στο παρελθόν υπήρξα συλλέκτης δίσκων βινυλίου κι ένιωθα λίγο σαν παρίας συγκρινόμενος με τον «φυσιολογικό» ακροατή. Αισθάνεσαι κι εσύ ότι, κατά καιρούς, δε συμβαδίζεις με τον κόσμο, την κοινωνία, τη μουσική του σήμερα;

Αυτό είναι πιθανόν ευφημισμός. (Γέλιο)

Είμαι ένας κινούμενος και ομιλών αναχρονισμός από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου.

Από την άλλη, δε νομίζω πως το να νιώθω αποξενωμένος είναι αναγκαστικά ένα πεδίο μόνο για έναν άνθρωπο όπως εγώ. Σε καθέναν συμβαίνει κάποια στιγμή στη ζωή του.

Χάρη στη συναυλία του Λέοναρντ Κοέν στην Ισταμπούλ, κατέληξες να ανακαλύψεις ένα δίσκο του Κίτσου Χαρισιάδη. Αισθάνθηκες εκείνη τη στιγμή ότι αυτό το ενδιαφέρον θα εξελισσόταν στην αναζήτηση και τη χαρά ολόκληρης ζωής;

Όχι.

Αρχικά νόμιζα πως αυτή μουσική -όπως κι άλλες που βρίσκονταν στα ράφια μου-αντιπροσώπευε ένα αδιέξοδο, μια μουσική παράδοση που κάποτε ήταν στιβαρή, αλλά που από καιρό είχε πάψει να υπάρχει.

Μόνο αφότου άκουσα το Ηπειρώτικο Μοιρολόι του Αλέξη Ζούμπα και ταξίδεψα στην Ήπειρο για πρώτη φορά συνειδητοποίησα ότι αυτό που συναντούσα ήταν μια στιβαρή μουσική κουλτούρα.

Η απουσία κοινής γλώσσας λειτούργησε ως σοβαρό εμπόδιο;

Στην αρχή, ναι.

Έπειτα, όμως, συνειδητοποίησα πως μπορείς να ακούσεις ένα τραγούδι από το Ζαγόρι ή το Πωγώνι διαθέτοντας μια βασική κατανόηση της γλώσσας και τα τραγούδια βγάζουν νόημα, γιατί η μουσική γλώσσα είναι οικουμενική.

Το πιο απαιτητικό ζήτημα στη συγγραφή του βιβλίου μου ήταν, ωστόσο, η απουσία επάρκειάς μου στα ελληνικά. Κάθε χρόνο βελτιώνομαι όλο και περισσότερο, πάντως!

Οπότε θα συμφωνείς ότι η μουσική είναι μια από τις μορφές τέχνης που υπερβαίνουν φραγμούς τάξης, γλώσσας, εκπαίδευσης πιο πολύ από άλλες, έχοντας ευκολότερα απήχηση στον άνθρωπο.

Αυτό το συμπέρασμα συνάγω προς το τέλος του βιβλίου.

Ίσως η πρώτη έκφραση επικοινωνίας να ήταν ένας συνδυασμός γλώσσας και μουσικής, σαν ένα τιτίβισμα.

Συνεπώς, η μουσική όντως υπερβαίνει τη φυλή, την τάξη, τα πάντα, γιατί είναι μια οικουμενική γλώσσα.

Πόσο εκτεταμένα έχεις ταξιδέψει στην Ήπειρο όλα αυτά τα χρόνια;

Έχω πρακτικά πάει σε κάθε χωριό στο Κεντρικό και το Δυτικό Ζαγόρι, στο μεγαλύτερο μέρος του Πωγωνίου και στην περιοχή γύρω από την Κόνιτσα, το Μέτσοβο, τα Ιωάννινα, την Πρέβεζα και την Άρτα.

Οι μόνες περιοχές που δεν έχω επισκεφτεί σε βάθος βρίσκονται στα νοτιοανατολικά, στα σύνορα με την Πίνδο.

Πόσο συχνά επισκέφτεσαι την ευρύτερη περιοχή;

Συνήθως επισκέφτομαι την Ήπειρο τρεις φορές το χρόνο, όλες τις εποχές, και μένω περί τις τριανταπέντε με σαρανταπέντε μέρες τη φορά.

Αντανακλάται το βαθύ ενδιαφέρον κι ο σεβασμός σου στην τοπική κουλτούρα στη συμπεριφορά των ντόπιων απέναντι σου, στα φιλόξενα αισθήματα με τα οποία σε περιβάλλουν;

Mε έχουν αγκαλιάσει θερμά σχεδόν όλοι οι άνθρωποι που έχω συναντήσει σε πολλά από τα χωριά τα οποία έχω επισκεφτεί. Αυτό που αναζητώ είναι, τελικά, να μη με βλέπουν ως τον «Κρις τον Αμερικανό», αλλά, απλά, ως «τον Κρις».

Αυτό έχει συμβεί σε κάποια μέρη, κι είναι καλό σημάδι. Δεν είμαι εξωτικός πλέον.

Έχεις ενσωματωθεί σε σημαντικό βαθμό στο πολιτισμικό πλαίσιο. Δεν ξέρω αν ένας τέτοιος στόχος μπορεί να υλοποιηθεί πλήρως.

Όχι, είναι ανόητο.

Είσαι Έλληνας, έχεις γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αθήνα. Όσες επισκέψεις κι αν πραγματοποιήσεις σε κάποια αγροτική περιοχή, θα εξακολουθήσεις να θεωρείσαι Αθηναίος.

Μπορείς να ανακαλέσεις την πιο έντονη ανάμνηση/εμπειρία σου από όλα τα ταξίδια στην Ήπειρο;

Δύσκολη ερώτηση, γιατί τα τελευταία εννιά χρόνια είναι γεμάτα από βαθιές αναμνήσεις.

Η πιο διαρκής εμπειρία για μένα ήταν η αλληλεπίδραση, η διαμονή κι η επικοινωνία με τους Σαρακατσάνους, κυρίως εκείνους στη Βίτσα και τα γύρω χωριά. Σχεδόν νιώθω σαν μέλος της οικογένειας. Είναι πολύ θερμοί, ανοιχτοί και φιλόξενοι.

Εκτιμάς ότι η αυθεντικότητα μπορεί να εντοπιστεί όπου υπάρχουν συγκεκριμένες συνθήκες παραγωγής μουσικής;

Θεωρείς  πως τα μπλουζ του Δέλτα ή τα ηπειρώτικα μοιρολόγια είναι τα μόνα είδη μουσικής που δικαίως διεκδικούν «διαπιστευτήρια» αυθεντικότητας;

Πρώτα απ’ όλα, δεν είμαι φασίστας!

Δεν υπονόησα κάτι τέτοιο!

Δε θεωρώ, λοιπόν, ότι η αισθητική μου θα έπρεπε να εξουσιάζει την αισθητική του οποιουδήποτε άλλου.

Δεύτερον, είναι γεγονός πως ορισμένες μελωδίες και τραγούδια από την Ήπειρο, τα μπλουζ του Δέλτα, την πρώιμη αμερικανική country, καθώς και τις ουκρανικές μπάντες εγχόρδων και τη μουσική cajun με συγκινούν κατά τέτοιο τρόπο που τα αγαπώ.

Αν πρέπει να επιχειρηματολογήσω γιατί, είναι επειδή μου λένε κάτι σχετικά με την αυθεντικότητα. Δε θα ήθελα, όμως, να υπαγορεύσω σε κάποιον τι είναι ή δεν είναι αυθεντικό. H αισθητική μου είναι πολύ προσωπική και ιδιοσυγκρασιακή.

Το ύφος του βιβλίου σου άλλοτε παραπέμπει σε αρχαιολογική/ανθρωπολογική μελέτη, άλλοτε σε βιωματική καταγραφή μιας προσωπικής οδύσσειας, άλλοτε ακόμα και σε μυθοπλασία.

Πώς εξελίχθηκε και μεταβλήθηκε το συγγραφικό σου στιλ κατά τη διάρκεια της συγγραφής;

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για το συγγραφικό σου στιλ, όταν πρόκειται για πολύ οργανική διαδικασία.

Δεν είμαι εκπαιδευμένος συγγραφέας. Είμαι ένας εκπαιδευμένος φιλόσοφος, αν αυτό σημαίνει κάτι. Ή ένας εκπαιδευμένος νεκροθάφτης. Ο τρόπος που γράφω είναι ο τρόπος που μιλάω και σκέφτομαι.

Κάποιες φορές βλέπω τα πράγματα υπό το πρίσμα μιας πολεμικής ταινίας, άλλες σκέφτομαι σαν αρχαιολόγος, ορισμένες σαν κοινωνιολόγος, μερικές σαν συγγραφέας ταξιδιωτικών οδοιπορικών.

Το φιλοσοφικό μου υπόβαθρο με βοηθά να σκέφτομαι κριτικά. Από την άλλη, βοηθά και με το χιούμορ. Το συγγραφικό μου στιλ είναι, λοιπόν, μια οργανική εκδήλωση του τρόπου που βγάζω άκρη στον κόσμο.

Πώς έχει ανταποκριθεί το αναγνωστικό κοινό στις Η.Π.Α. στο βιβλίο σου; Το αντιμετωπίζει ως την παράξενη δουλειά κάποιου περίεργου ή ως κάτι βαθύτερο και πιο σημαντικό;

Υπάρχει ευρεία γκάμα αντιδράσεων.

Κάποιοι συγκινήθηκαν τόσο βαθιά, που θέλουν να πάνε στην περιοχή και να βιώσουν τη μουσική μόνοι τους. Από την άλλη, υπάρχουν εκείνοι που απωθήθηκαν από την πολύ περιορισμένη αίσθηση του γούστου μου.

Έχουν τα γραπτά σου και οι κυκλοφορίες των δίσκων ασκήσει επίδραση σε κάποιους, τους έχουν κινητοποιήσει να εξερευνήσουν τα ηπειρώτικα;

Δεν ξέρω πώς μετρά κάποιος τη μουσική επίδραση. Κάποιοι σημαντικοί μουσικοί στις Η.Π.Α. κι αλλού, πάντως, πρωτοάκουσαν ηπειρώτικα μέσα από τους δίσκους που εξέδωσα.

Έχουν, εξάλλου, πουληθεί 9.000 αντίτυπα του δίσκου του Κίτσου Χαρισιάδη στις Η.Π.Α.- τα 8.500 από αυτά πιθανότατα όχι σε Έλληνες.

Το ζήτημα, Γιάννη, είναι ότι -αν είσαι ερωτευμένος με κάποιον- θέλεις να μοιραστείς το συναίσθημά σου, να τον εξυμνήσεις. Παράπλευρο αποτέλεσμα; Kι οι άλλοι βλέπουν την ομορφιά του.

Aν, λοιπόν, ακούσω κάτι που θεωρώ πως είναι όμορφο, μπορεί και κάποιος άλλος να νιώσει έτσι και να θελήσει να το μοιραστεί.

Ελπίζω, λοιπόν, ότι θα συνεχίσεις να «σκάβεις».

Τα πρώτα σαρανταεφτά χρόνια μου αντιπροσωπεύουν το πρώτο μέρος της ζωής μου, κι αυτή η δουλειά το δεύτερο. Αυτό είναι το έργο της ζωής μου.

Περισσότερα για τον Κρίστοφερ Κινγκ και τη δουλειά του μπορείτε να διαβάσετε στο πρoσωπικό του site.

Το βιβλίο του Ηπειρώτικο Μοιρολόι, Οδοιπορικό στην αρχαιότερη ζωντανή δημώδη μουσική της Ευρώπης κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Δώμα.

Το ντοκιμαντέρ του Paul Duane Ὅσον ζῇς, φαίνου, ένα οδοιπορικό στη μουσική της Ηπείρου με κύριο «ξεναγό» τον Κρίστοφερ Κινγκ, προβάλλεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Βωβούσας την Παρασκευή 19 Ιουλίου.

Το Σάββατο 20 Ιουλίου πραγματοποιείται συζήτηση στο πλαίσιο του Φεστιβάλ με τον Κρίστοφερ Κινγκ.