Μουσταφά Καρά: «Το “Κρύο της Τραπεζούντας” είναι μια ταινία για τη μοίρα της Τουρκίας»

Απαράμιλλης αισθητικής και υποκριτικά αψεγάδιαστη, η ταινία Το κρύο της Τραπεζούντας του Τούρκου σκηνοθέτη Μουσταφά Καρά είναι ένας συγκινητικός φόρος τιμής του ίδιου στον τόπο που μεγάλωσε, τους ανθρώπους του, και το συγκλονιστικό φυσικό περιβάλλον. Το φιλμ εστιάζει στην ιστορία του κτηνοτρόφου Μεχμέτ (Χαϊντάρ Σισμάν), ο οποίος εμμονικά αναζητά χρυσάφι, προκειμένου να λυτρώσει την εξαθλιωμένη οικογένειά του και τον ίδιο από την ανέχεια. Συνομιλώντας με τον σκηνοθέτη, με αφορμή την κυκλοφορία της ταινίας του από τις 23 Μαρτίου σε διανομή NEO Films.

Παρά το ψύχος που κυριαρχεί στην πιο πρόσφατη ταινία σου Το κρύο της Τραπεζούντας, στην πραγματικότητα είναι ένα φιλμ που σου ζεσταίνει την καρδιά. Πόσο σημαντική υπήρξε για σένα η επιλογή της τοποθεσίας;

Πρώτα απ’ όλα, θέλω να σε ευχαριστήσω για τα καλά σου λόγια την ταινία μου. Η τοποθεσία, όπου τη γυρίσαμε, είναι το μέρος που μεγάλωσα και γνωρίζω. Βρίσκεται στα βόρεια της Τουρκίας, κοντά στη Μαύρη Θάλασσα. Ο Μεχμέτ, ο πρωταγωνιστής του φιλμ, είναι ένας άνθρωπος καταθλιπτικός, όπως και η Μαύρη Θάλασσα. Θέλαμε να μιλήσουμε γι’ αυτή την περιοχή.

Η τοποθεσία νομίζω πως λειτουργεί ως χαρακτήρας, ως κάτι ζωντανό.

Η τοποθεσία, τα ζώα, η φύση και οτιδήποτε άλλο στην ταινία δεν είναι αξεσουάρ, αλλά ένας ακόμα χαρακτήρας στη ζωή του Μεχμέτ. Ήταν ένα φιλμ εξίσου γι’ αυτόν και την τοποθεσία.

Πόσο κοντά νιώθεις ως άνθρωπος στους χαρακτήρες που αποτυπώνονται στην ταινία σου;

Ο χαρακτήρας του πρωταγωνιστή βασίζεται στο χαρακτήρα ενός ανθρώπου από το παρελθόν μου. Επρόκειτο για κάποιον ηλικιωμένο, ο οποίος όλη του τη ζωή αναζητούσε χρυσό, ήταν το πάθος του. Ήταν ένας άνθρωπος μοναχικός, όπως κι εγώ, που δεν μπορούσε να μιλήσει στους άλλους για το πάθος και τις σκέψεις του. Μοιάζαμε. Tα συναισθήματα, τα οποία βιώναμε, δεν απείχαν. Κι εγώ δεν μπορούσα να μιλήσω για το πάθος μου, γι’ αυτό και γύρισα την ταινία, που εστιάζει στο πόσο δυσκολότερο είναι να ικανοποιείς ένα πάθος σου, όταν ζεις μια δύσκολη ζωή.

Ζει ο πραγματικός άνθρωπος πίσω από το μυθοπλαστικό χαρακτήρα;

Ναι, ζει. Το μόνο στοιχείο που άντλησα από αυτόν ήταν το πάθος του για τη δουλειά του.

Υπάρχει, επομένως, μια αναλογία ανάμεσα στην παθιασμένη αναζήτηση χρυσού από τον Μεχμέτ και το δικό σου όνειρο να γυρίζεις ταινίες;

Βέβαια, γιατί, όπως εκείνος αναζητούσε μια φλέβα χρυσού, έτσι κι εγώ αναζητούσα τον εαυτό μου. Τα θέματα μπορούν να αλλάξουν, αλλά τα όνειρα και τα πάθη παραμένουν τα ίδια στους ανθρώπους.

Κι οι άλλοι χαρακτήρες;

Σε ό,τι αφορά τους υπόλοιπους χαρακτήρες που εμφανίζονται στην ταινία, ήθελα να μιλήσω για άλλους ανθρώπους από τη δική μου ζωή.

Υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος συμβολισμός στα σαλιγκάρια, η παρουσία των οποίων γίνεται ολοένα και πιο προφανής από ένα χρονικό σημείο και μετά;

Δεν προσπαθώ να συμβολίσω το καθετί στο φιλμ. Όλα έχουν μια ρεαλιστική διάσταση, ένα σκοπό, κάτι να πουν. Οι γιοι του Μεχμέτ, ο Ιμπραήμ και ο Μουσταφά, πουλάνε αυτά τα σαλιγκάρια, γιατί θέλουν καινούρια ζευγάρια παντελόνια. Ένα άλλο ζήτημα σχετίζεται με τα όσα λείπουν στον Μεχμέτ. Προσπαθεί να βρει το ορυχείο, αλλά συντρίβει τα σαλιγκάρια. Δεν αποκομίζει κάτι άλλο στη ζωή του. Πρόκειται για μας, στην πραγματικότητα. Εστιάζουμε σε κάτι, ξεχνώντας τα μικρά πράγματα. Εκείνος, για παράδειγμα, ξεχνά τον άρρωστο γιο του, σκεπτόμενος διαρκώς για το ορυχείο και τον ταύρο. Το ίδιο και μεις, αν σκεφτείς κάποιου είδους συμβολισμό. Δε νομίζω πως οι ανθρώπινες υπάρξεις είναι σημαντικές στη ζωή- υπάρχει η φύση, τα ζώα, τα φυτά. Ο κόσμος αφορά και σε αυτά, και είναι σημαντικά.

Στην τελευταία μισή ώρα της ταινίας κυριαρχεί η ρεαλιστική διάσταση, με την τοποθεσία να έρχεται σε πρώτο πλάνο. Προς το τέλος, όμως, επιθυμούσα να δημιουργήσω μια σουρεαλιστική αίσθηση. Και με αυτά τα σαλιγκάρια αρχίζουμε να «απογειωνόμαστε» από την πραγματικότητα του Μεχμέτ και να εισερχόμαστε στο όνειρό του.  

Παρακολουθώντας την ταινία σου, διέκρινα επιρροές από τον Ζεκί Ντεμίρκουμπουζ σε ό,τι αφορά το δραματικό βάθος των χαρακτήρων της και τον Σεμίχ Καπλάνογλου σχετικά με τη λειτουργία του φυσικού περιβάλλοντος ως ενός ακόμα χαρακτήρα. Θα έλεγες πως έχεις επηρεαστεί από τους συγκεκριμένους σκηνοθέτες- ή και άλλους;

Ασφαλώς πρόκειται για σπουδαίους σκηνοθέτες. Είμαι επηρεασμένος από όλους τους σημαντικούς σκηνοθέτες του παγκόσμιου σινεμά, όπως τους Αγγελόπουλο, Κιαροστάμι, Μπέργκμαν, Φελίνι. Από τον τουρκικό κινηματογράφο, ως πρώτη επιρροή θα ανέφερα τον Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν, και έπειτα τους Σεμίχ Καπλάνογλου και Ζεκί Ντεμίρκουμπουζ. Χωρίς να το γνωρίζω, κάθε άνθρωπος στη ζωή μου με έχει επηρεάσει σ’ αυτή την ταινία. Είναι όπως όταν ένας συγγραφέας γράφει το δεύτερο μυθιστόρημά του και είναι επηρεασμένος από τον Τσέχοφ και τον Ντοστογιέφσκι. Έτσι ήμουν κι εγώ. Ταυτόχρονα, όμως, προσπαθούσα να βρω τη δικιά μου «φωνή», το δικό μου «δρόμο».

Παρότι η δουλειά σου δεν έχει ευθέως πολιτικό περιεχόμενο, ως άνθρωπος και καλλιτέχνης επηρεάζεσαι από την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στην Τουρκία και την καταστολή των διαφωνούντων από το καθεστώς Ερντογάν;

Υπάρχει ένα πολιτικό γνωμικό στο φιλμ, αλλά δε θέλω να το τραγουδήσω, γιατί ντρέπομαι γι’ αυτό και είναι αγενές. Το Κρύο της Τραπεζούντας είναι μια ταινία για τη μοίρα αυτής της χώρας και ο τίτλος της στέλνει άλλο ένα μήνυμα. Ως καλλιτέχνης που προσπαθεί να κάνει ταινίες, δεν μπορώ να μιλήσω για την πολιτική μου άποψη όπως κάποιος στο δρόμο. Το να υιοθετώ ή να απορρίπτω μια σκέψη είναι κάτι εύκολο να ειπωθεί. Το σημαντικό είναι να λέω κάτι. Ασφαλώς και με επηρεάζουν τα πολιτικά ζητήματα που ανακύπτουν στη χώρα, αλλά δε με εμποδίζουν να γυρίζω τις ταινίες μου ή να κάνω τη δουλειά μου. Μπορώ να μιλάω για όσα μου αρέσουν και δε μου αρέσουν. Τα πάντα με επηρεάζουν, άρα και η πολιτική. Δεν είναι σπουδαίο πράγμα.

Ελπίζω το ελληνικό κοινό να εκτιμήσει την ταινία σου.

Ελπίζω οι Έλληνες θεατές να την αγαπήσουν, γιατί η τοποθεσία συνδέεται, επίσης, και με τους Έλληνες. Αν παρακολουθήσουν προσεκτικά, θα συνειδητοποιήσουν πως η μητέρα του Μεχμέτ αφηγείται για το παρελθόν της περιοχής. Ζούμε στον ίδιο πνευματικό κόσμο και νομίζω ότι θα βρουν σύνδεση ανάμεσα σε μας κι εκείνους.

Η ταινία του Μουσταφά Καρά Το κρύο της Τραπεζούντας προβάλλεται από τις 23 Μαρτίου στους κινηματογράφους σε διανομή της NEO Films.