Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ: «Το σινεμά είναι όλη μου η ζωή, είμαι γνωστός λόγω των ταινιών»

 

Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ (Φωτογραφία: Anna Włoch)

Γνωστός κυρίως μέσα από τις αξέχαστες μουσικές με τις οποίες έχει επενδύσει τις ταινίες του Κριστόφ Κισλόφσκι, ο Πολωνός συνθέτης Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ επιστρέφει με ένα καινούριο άλμπουμ, το It’s not too late, μια αγωνιώδη έκκληση για ανάκτηση της ανθρωπιάς μας, σε συνεργασία με την Λίζα Τζέραρντ.

Με αφορμή την κυκλοφορία του, ο συνθέτης μοιράζεται μαζί μας αγωνίες, αναμνήσεις και συναισθήματα.

Είστε ένας αυτοδίδακτος συνθέτης κινηματογραφικής μουσικής. Τι «πυροδότησε» την αρχική ενασχόλησή σας με τη σύνθεση μουσικής;

Υπήρξε η ακρόασή της κομμάτι της πολιτισμικής ανατροφής σας; Και ποιος είναι ο ρόλος που το σινεμά έχει διαδραματίσει στην καθημερινότητά σας ανά τα χρόνια;

Το γεγονός ότι είμαι αυτοδίδακτος δεν υπήρξε επιλογή μου, αλλά απόρροια μιας πραγματικότητας.

Δεν υπήρχαν μουσικά σχολεία στη μικρή πόλη όπου μεγάλωσα και οι γονείς μου δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να με στείλουν ως οικότροφο σε μουσικό σχολείο σε μια μεγάλη πόλη.

Στο λύκειο, όμως, άρχισα να παίζω κιθάρα κι έφτιαξα ένα ροκ συγκρότημα. Όταν μπήκα στο πανεπιστήμιο, συνειδητοποίησα πως ήθελα να γίνω συνθέτης και έμαθα όλα όσα χρειάζονταν για να κάνω αυτή τη δουλειά.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ξεκίνησα να δέχομαι τις πρώτες προτάσεις να συνθέσω μουσική για ταινίες, αρχικά για ντοκιμαντέρ και κατόπιν για φιλμ μυθοπλασίας.

Στα 1984 συνάντησα τον Κισλόφσκι και συνέθεσα τη μουσική για την ταινία του Δίχως τέλος. Το σινεμά είναι όλη μου η ζωή, είμαι γνωστός λόγω των ταινιών.

Το It’s not too late, το πιο πρόσφατο άλμπουμ σας που μόλις κυκλοφόρησε, είναι μια επείγουσα και αγωνιώδης έκκληση στην ανθρωπότητα, κυρίως προς στις νεότερες γενιές.

Το συνθέσατε κυρίως με τον συνεχιζόμενο -από το 2014- πόλεμο στην Ουκρανία κατά νου;

Σε όλη μου τη ζωή παρατηρώ όσα συμβαίνουν στον κόσμο. Δεν είναι ζήτημα πολέμων: ανησυχώ γι’ αυτό που συμβαίνει στο μυαλό των ανθρώπων, πώς καταστρέφεται η δημοκρατία, πώς ο πολιτισμός κινείται δυστυχώς προς μια λάθος κατεύθυνση.

Παλαιότερα μιλούσαμε για πολιτισμό και τέχνη, στις μέρες μας είναι δύσκολο να αποκαλέσουμε το οτιδήποτε πολιτισμό και τέχνη. Ο κόσμος καταρρέει μπροστά στα  ίδια μας τα μάτια. Το άλμπουμ είναι η έκκλησή μας: «Δεν είναι πολύ αργά».

Μουσικά λιτό και ήρεμα μελαγχολικό, το It’s not too late συγκεράζει στοιχεία (νεο)κλασικής και τζαζ μουσικής με έναν πολύ προσωπικό και συνάμα λειτουργικό τρόπο.

Θα περιγράφατε τον εαυτό σας ως λάτρη της κλασικής και της τζαζ μουσικής;

Είναι δύσκολο να περιγράψω το ίδιο μου το άλμπουμ. Δεν είναι αυτός ο ρόλος μου, αλλά νομίζω ότι συνιστά το καινούριο μουσικό πρόσωπό μου.

Άρχισα να εκτιμώ περισσότερο την ηλεκτρονική μουσική, την οποία χρησιμοποιώ εκεί όπου η ορχήστρα δε θα αποτελούσε την καλύτερη επιλογή.

Ο συνδυασμός τέτοιας μουσικής με μουσικούς που έχουν κλασική παιδεία -στην περίπτωσή μου τσελίστες, πιανίστες, σαξοφωνίστες- είναι για μένα ένα είδος καινούριου ανοίγματος, ενός νέου μουσικού κόσμου.

Μου αρέσει πολύ αυτός ο κόσμος και σχεδιάζω να συνεχίσω προς αυτή την κατεύθυνση στο μέλλον.

Ο κατανυκτικός τόνος του άλμπουμ δίνει την εντύπωση μιας θρησκευτικής λειτουργίας. Στρέφεστε στη θρησκεία για παρηγοριά και έμπνευση;

Δε σκεφτόμουν την οποιαδήποτε θρησκεία όταν συνέθετα το άλμπουμ. Είναι μια κραυγή ενάντια στα εγκλήματα που συντελούνται σε όλον τον κόσμο.

Το να συζητάς για το καλό και για το κακό είναι κάτι οικουμενικό. Μπορεί να «διαβαστεί» με θρησκευτικό, αλλά και με απλά ανθρώπινο τρόπο.

Δεν είναι πολύ αργά να σταματήσουμε την εκατόμβη που κρέμεται από πάνω μας. Χρειάζεται να προχωρήσουμε προς το φως, όχι προς το σκοτάδι.

Το It’s not too late σηματοδοτεί μια ακόμα συνεργασία με την θρυλική Αυστραλή τραγουδίστρια, συνθέτρια και δεξιοτέχνη σε πληθώρα οργάνων Λίζα Τζέραρντ, μετά τα Diaries of hope, Melodies of my youth και Ο άνθρωπος του Θεού.

Τι σας έφερε κοντά, κατ’ αρχάς; Μοιράζεστε παρόμοιες αισθητικές, μουσικές και φιλοσοφικές ευαισθησίες;

Η φιλία μάς έφερε κοντά. Οι σχέσεις ανάμεσα σε μένα και τους καλλιτέχνες είναι πάντα το πιο σημαντικό. Νομίζω πως μοιραζόμαστε την ίδια ευαισθησία.

Εκτός από τα άλμπουμ τα οποία ανέφερες, έχουμε συνεργαστεί και σε άλλα πρότζεκτ όπως οι συναυλίες 2014: Here and Now και 2016 Where to?, που μιλάνε για ζητήματα τα οποία είναι πολύ σημαντικά για εμάς.

Ελπίζω να είναι σημαντικά και για κάποιους άλλους ανθρώπους στον κόσμο.

Το όπλο μας είναι η μουσική και προσπαθούμε να το χρησιμοποιούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Το If dreams were life είναι η αγαπημένη μου σύνθεση από αυτό το άλμπουμ. Ποιο είναι το πιο επαναλαμβανόμενο, επίμονο, ίσως ανεκπλήρωτο όνειρό σας;

Χαίρομαι που σ’ αρέσει, έχω κι εγώ συναισθήματα γι’ αυτό. Δεν παραπονιέμαι για τη ζωή μου, έχει υπάρξει καλή για μένα. Αυτό που έχει χαθεί και δεν μπορεί να ανακτηθεί είναι ότι πολλοί φίλοι μου -καλλιτέχνες και όχι μόνο- έχουν πεθάνει.

Ο Κισλόφσκι έρχεται συχνά στα όνειρά μου. Βρισκόμαστε στο σπίτι συζητώντας για ένα καινούριο φιλμ. Σ’ εκείνο το όνειρο πάντα του λέω πως είναι νεκρός και πάντοτε μου απαντά με τον ίδιο τρόπο: «Είμαι ζωντανός, είμαι εδώ μαζί σου».

Όταν ξυπνάω, αισθάνομαι καλύτερα. Λυπάμαι που αυτά είναι μονάχα όνειρα.

Σχεδόν τρεις δεκαετίες πριν συνθέσατε το Song for the unification of Europe. Στις μέρες μας, η Ευρώπη -κι όχι απλώς η Ευρωπαϊκή Ένωση- καταρρέει υπαρξιακά, ηθικά, πολιτικά, οικονομικά.

Ο εθνικισμός ανεβαίνει, οι ανισότητες βαθαίνουν, τείχη -ορατά και αόρατα- ανεγείρονται, ο κοινωνικός συντηρητισμός εντείνεται. Είναι πολύ αργά, έχουν όλα χαθεί ή υπάρχει κάποια αχτίδα ελπίδας μπροστά μας;

Όταν συνέθετα το Song for the Unification of Europe, συνέβαινε ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία και είπα στον Κισλόφσκι ότι έπρεπε να δώσουμε ένα σαφές μήνυμα στην ταινία.

Η Α’ Επιστολή προς Κορινθίους του απόστολου Παύλου είναι το πιο ισχυρό μήνυμα που μπορείς να στείλεις στους ανθρώπους: «Μείζων δε τούτων η αγάπη».

Δεν ξέρω αν το θυμάσαι, αλλά το Song for the Unification of Europe τελειώνει με τη νεκρώσιμη πομπή. Εκείνη την εποχή αυτό ήταν η πρόκλησή μας. Σήμερα εκείνη η πομπή είναι ακριβώς αυτό για το οποίο με ρωτάς.

Πιστεύω, όμως, ακόμα πως δεν είναι πολύ αργά.

Ζείτε ακόμα στην Ελλάδα; Κι αν ναι -ακόμα κι αν όχι-, τι έχετε αποκομίσει από τη διαμονή σας στη χώρα και την αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους της;

Εξακολουθώ να ζω μεταξύ Ελλάδας και Πολωνίας. Αγαπώ την Ελλάδα σαν πατρίδα μου. Έχω πολλούς φίλους και νιώθω σπουδαία εδώ. Είμαι ήρεμος στην Ελλάδα, κάτι που εξαφανίζεται όταν βρίσκομαι στην Πολωνία.

Είναι κρίμα που η Ρόδος είναι τόσο μακριά από την Πολωνία.

Ευχαριστώ θερμά την Eliza Dziedzic (Preisner Productions) για την πολύτιμη συνδρομή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης και για την παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού που συνοδεύει το κείμενο.

Το άλμπουμ των Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ και Λίζα Τζέραρντ It’s not too late κυκλοφορεί από την Preisner Productions.