Rosa Ventrella: «Πάνω απ’ όλα, η λογοτεχνία με συνδέει με το μέλλον»

 

Εκτυλισσόμενη στο Μπάρι της δεκαετίας του 1980, η Ιστορία μιας καθωσπρέπει οικογένειας της Rosa Ventrella είναι ένα μυθιστόρημα για την αφοσίωση, τον έρωτα, τη βία, τη φτώχεια και τον αγώνα για την υπέρβαση κάθε φραγμού.

«Ταξιδεύουμε» παρέα με την Ιταλίδα συγγραφέα στις σελίδες του βιβλίου, το οποίο κυκλοφόρησε με επιτυχία πριν από μερικούς μήνες και στα ελληνικά.

Διαβάζοντας το μυθιστόρημά σου Ιστορία μιας καθωσπρέπει οικογένειας νιώθω σαν να «βυθίζομαι» στην Ιταλία των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων, για να συνειδητοποιήσω ότι εκτυλίσσεται κυρίως στο Μπάρι της δεκαετίας του 1980.

Γιατί το αισθάνομαι τόσο παλιό, ακόμα και αρχαϊκό;

Ίσως επειδή ο κόσμος ο οποίος αναπαρίσταται στο μυθιστόρημα ήταν μιας περιοχής της Νότιας Ιταλίας που είχε παραμείνει τόσο αρχαϊκή και αντίθετη προς τις αλλαγές της νεωτερικότητας, κυρίως στο πεδίο των ανθρώπινων και οικογενειακών σχέσεων.

Στην πραγματικότητα είναι σαν να κοιτάζεις ένα tableau vivant -αν και όχι στατικό!-, να ξεφυλλίζεις ένα παλιομοδίτικο φωτογραφικό άλμπουμ ή να παρακολουθείς μια νεορεαλιστική ταινία.

Πώς σχετίζεσαι με το -νεορεαλιστικό- σινεμά;

Συχνά σκέφτομαι τις ταινίες των ιστορικών περιόδων που αφηγούμαι.

Πάνω απ’ όλα, εμπνέομαι από τα νεορεαλιστικά φιλμ, εκείνα που συνδέονται με λαϊκούς κύκλους, τα οποία κατά τη γνώμη μου μπορούν να μιλήσουν καλύτερα για την Ιταλία των αμέσως προηγούμενων δεκαετιών.

Η φλογερή, επαναστατημένη, ιδιοσυγκρασιακή και με λογοτεχνικές φιλοδοξίες Μαρία ντε Σάντις -η επονομαζόμενη Κακορίζικη- αποτελεί την κεντρική φυσιογνωμία του μυθιστορήματος.

Συνιστά απλώς μια μεταφορά για τον αγώνα για υπέρβαση των ταξικών καθώς και των προσωπικών φραγμών και ορίων;

Η Μαρία δεν είναι απλώς μια μεταφορά, αλλά αντιπροσωπεύει ένα κομμάτι μου που ίσως ήταν κυρίαρχο στη διάρκεια της νιότης μου και ακόμα με βοηθά να αντιμετωπίζω τις πιο δύσκολες καταστάσεις στο σήμερα.

Η Μαρία είναι ένα άλλο πρόσωπό μου, το οποίο μου αρέσει να «ξεσκονίζω» από καιρού εις καιρόν.

Η βία -σωματική, λεκτική, ψυχολογική- κυριαρχεί στις ζωές των χαρακτήρων και διαμορφώνει τη νοοτροπία τους σε σημαντικό βαθμό.

Σημαδεύτηκαν κι η δικιά σου παιδική ηλικία και τα κατοπινά χρόνια της εφηβείας από παρόμοια βία; Κι αν ναι, πώς τη διαχειρίστηκες;

Μεγάλωσα σε μια γειτονιά όπου η βία ήταν κυρίαρχη σε πολλές κοινωνικές σχέσεις. Την έβλεπα γύρω μου καθημερινά, και δεν έχει σημασία αν υπήρχε μέσα ή έξω από το σπίτι. «Κόλλησε» στο δέρμα μου και κατά κάποιον τρόπο με σημάδεψε.

Προσωπικά, ανέκαθεν την πολέμησα με τον πολιτισμό.

Συχνά μοιάζεις να ενδίδεις σε έναν -ίσως αναπόφευκτα- νοσταλγικό εξωραϊσμό του παρελθόντος της Μαρίας- πιθανόν και του δικού σου.

Είναι η λογοτεχνία ένας τρόπος τακτοποίησης των «λογαριασμών» ενός ανθρώπου με το παρελθόν του, κατά τη γνώμη σου;

Οπωσδήποτε ναι, η λογοτεχνία ανέκαθεν με βοηθούσε πολύ να έρθω αντιμέτωπη με το παρελθόν μου και ν’ αδράξω τα καλά που μπορούσα να εντοπίσω σ’ αυτό. Πάνω απ’ όλα, ωστόσο, η λογοτεχνία με συνδέει με το μέλλον.

Διδάσκεις επίσης ιταλική λογοτεχνία και οργανώνεις εργαστήρια δημιουργικής γραφής για παιδιά και ενήλικους. Ποια είναι η σχέση σου με τους μαθητές και τις μαθήτριές σου και πώς ανταποκρίνονται στην πρόκληση της συγγραφής;

Οι μαθητές μου είναι μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για μένα και με βοηθούν να κατανοήσω ότι με τη λογοτεχνία ποτέ δεν μπορείς να νιώσεις πως πράγματι έχεις φτάσει στην τελική ευθεία, αλλά ότι πρόκειται για διαρκή αναζήτηση.

Στιλιστικά και θεματικά η δουλειά σου μπορεί να παραλληλιστεί με εκείνη της μυστηριώδους Έλενα Φερράντε. Αισθάνεσαι πώς κι οι δύο εξερευνάτε παρόμοια (λογοτεχνικά) «μονοπάτια», αν και η καθεμιά με τον μοναδικό τρόπο της;

Στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλοί Ιταλοί συγγραφείς οι οποίοι αφηγούνται ιστορίες βαθιά συνδεδεμένες με τον τόπο τους, κυρίως με τη Νότια Ιταλία.

Δυστυχώς, στο εξωτερικό είναι σχεδόν αποκλειστικά γνωστή η Έλενα Φερράντε -μια σπουδαία συγγραφέας, χωρίς αμφιβολία-, αλλά υπάρχουν και πολλοί άλλοι που αντιπροσωπεύουν πολύ καλά αυτή τη λογοτεχνική τάση.

Υπάρχει μια επώδυνη ειρωνεία στον τίτλο του μυθιστορήματός σου, ιδίως σε συνδυασμό με τις διαλυμένες οικογενειακές ζωές που αναπλάθονται στις σελίδες του. Ποιος είναι ο ορισμός σου μιας καθωσπρέπει οικογένειας στις μέρες μας;

H οικογένεια της Μαρίας είναι βασικά μια αξιοπρεπής οικογένεια με τον τρόπο της.

Αυτό με την έννοια ότι ακόμα κι ο Αντόνιο ντε Σάντις προσπαθεί να προστατεύσει την οικογένεια από τη μοχθηρότητα της γειτονιάς, και το κάνει με τον μόνο τρόπο που ξέρει: κατά σειρά μέσω της βίας, κυρίως λεκτικής.

Είναι, όμως, ο μόνος τροπος να παραμείνουν καλά όταν τα πάντα γύρω τους καταρρέουν.

Το μυθιστόρημα της Rosa Ventrella Ιστορία μιας καθωσπρέπει οικογένειας κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της Δήμητρας Δότση.