Nick Broomfield: «Η αγάπη και το πάθος δεν είναι λογικά»

Ένας συγκινητικός και τρυφερός φόρος τιμής στην Marianne Ihlen, την μούσα του Leonard Cohen, το Marianne & Leonard: Λόγια Αγάπης είναι η πιο πρόσφατη δουλειά του βετεράνου Βρετανού ντοκιμαντερίστα Nick Broomfield.

Συζητώντας μαζί του λίγο πριν την έξοδο του φιλμ στις αίθουσες στις 12 Δεκεμβρίου.

Αναρωτιόμουν αν δουλεύατε πάνω στο Marianne & Leonard: Λόγια Αγάπης, αυτό το βαθύ, συγκινητικό και τρυφερό έργο αγάπης, κατά το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης κινηματογραφικής ζωής σας.

Όχι, στην πραγματικότητα υπήρξε μια πολύ γρήγορη διαδικασία, αν και το θέλαμε επί ένα χρόνο ή κάπου τόσο.

Δουλέψαμε πολύ έντονα, σε καθημερινή βάση, με ανθρώπους που είναι πολύ ταλαντούχοι σ’ αυτό που κάνουν, όπως αρχειοθέτες και ερευνητές. 

Όλοι, λοιπόν, κάναμε ένα υπέροχο ταξίδι στην Ελλάδα ένα Νοέμβρη πριν από δύο χρόνια. Ήταν τόσο υπέροχο που επέστρεψα. Είστε τυχεροί που ζείτε σε μια τόσο απίστευτη χώρα. Είναι τόσο βαθύ για μένα το να βρίσκομαι εκεί.

Πήγαμε έτσι στην Ύδρα και συναντήσαμε διάφορους ανθρώπους, κι αυτό μου θύμισε πολλά συναισθήματα που βίωνα όταν ήμουν είκοσι χρονών. Ήμουν μαζί με τον γιο μου, κι ήταν μια σπουδαία επίσκεψη. Η Ύδρα έχει, βέβαια, αλλάξει πολύ.

Νιώθατε ότι χρωστούσατε αυτό το φιλμ στην Marianne, τον Leonard Cohen και σε σας, κατά κάποιο τρόπο- στις αναμνήσεις σας από αυτούς, με αυτούς και γύρω από αυτούς;

Η σχέση μου με την Marianne άσκησε πολλή επίδραση πάνω μου και υπήρξε πολύ τρυφερή. Μου άλλαξε τη ζωή πολύ, γι’ αυτό και δεν επρόκειτο για κάτι περαστικό. 

Με βοήθησε πολύ στο να ακολουθήσω την κατεύθυνση που ακολούθησα. Σε εκείνη την περίοδο της ζωής μου αυτή η συνάντηση υπήρξε βαθιά.

Ο Leonard ήταν πολύ πιο απόμακρος. Με ενδιέφερε η μουσική του, και τελικά τον συνάντησα, αλλά δε θα έλεγα πως είχαμε μια στενή σχέση. Γι’ αυτό, άλλωστε, έβαλα το όνομά της πρώτο στον τίτλο της ταινίας.

Συχνά, αξιοσημείωτες γυναίκες περιθωριοποιούνται προς όφελος των σπουδαίων αντρών συντρόφων τους. Το φιλμ σας είναι βαθύ και από αυτή την άποψη, της ανάδειξης μιας σπουδαίας γυναίκας. 

Του έδωσε ό,τι είχε. Βλέπεις, ωστόσο, πόσο έντονη ευχαρίστηση και ευτυχία βιώνει έχοντας νέα από τον Leonard δυο μέρες πριν πεθάνει. Αυτό συγκρατώ. 

Μπορείς να προσπαθήσεις να κρίνεις τη σχέση τους με όλα τα λογικά κριτήρια που εφαρμόζεις, αλλά η αγάπη και το πάθος δεν είναι λογικά. Είναι κάτι διαφορετικό. Βλέπεις πόσο σημαντικός είναι για εκείνη. Ποτέ δεν του θύμωσε, πάντα τον εκτιμούσε.

Πόσο δύσκολο ή πόσο απαιτητικό ήταν για σας να μην πέσετε στην παγίδα είτε της αισθηματικοποίησης είτε της αποθέωσης προσώπων και καταστάσεων, μιας κι εμπλέκεστε προσωπικά και δεν είστε παρατηρητής;

Δεν ήταν δύσκολο, εν μέρει γιατί κάνω ταινίες και έχω υπάρξει αφηγητής ιστοριών επί πενήντα χρόνια.

Ως αφηγητής ιστοριών, θέλεις να πεις ιστορίες που αντανακλούν με ακρίβεια αυτό που πραγματικά πιστεύεις και που νιώθεις ότι συμπίπτει με τα δικά σου συναισθήματα και αναμνήσεις.

Κι αυτό το φιλμ αναφέρεται και στις αρνητικές συνέπειες εκείνης της περιόδου. 

Ήταν μια εποχή μεγάλης ανοιχτότητας -σπουδαία τέχνη, σπουδαία μουσική που όμοιές τους πιθανόν δεν έχουμε δει έκτοτε-, αλλά και αποσταθεροποίησης. Όλες οι σχέσεις διαλύθηκαν. 

Θέλεις, λοιπόν, να δημιουργήσεις κάτι το οποίο ελπίζεις πως θα αντέξει στο χρόνο και θα είναι ακριβές.

Με αυτή την έννοια, δεν αισθάνεστε ότι η προσέγγισή σας στο συγκεκριμένο φιλμ διαφέρει από εκείνη έναντι των προηγούμενων. 

Αφιερώσαμε πολύ χρόνο στο δωμάτιο του μοντάζ- τέσσερις ή πέντε μήνες. Ο τρόπος δουλειάς μου συνίσταται στο να κάνω πολλές προβολές της σε διαφορετικούς ανθρώπους. Αποκομίζεις, έτσι, μια αίσθηση του τι εισπράττουν.

Από τέτοιες προβολές μαθαίνεις τι είδους πληροφορίες δε λαμβάνουν οι θεατές και τη συνολική τους εντύπωση για την ιστορία που αφηγείσαι. Προφανώς συνεχίζεις να δουλεύεις μέχρι αυτή να αντανακλά αυτό που νιώθεις. 

Πώς αποφασίζετε με τι θα καταπιαστείτε κάθε φορά; Είναι μια ορθολογική διαδικασία ή οι άνθρωποι και τα θέματα σάς συναντούν κατά κάποιο τρόπο;

Πολλά έρχονται σε σένα, νομίζω, και κάπως βρίσκεις το δρόμο σου, προσπαθώντας να ανακαλύψεις τα μυστικά του υλικού.

Ζω στις Η.Π.Α. αυτό το διάστημα, αλλά όλο το υλικό αυτού του ντοκιμαντέρ βρίσκεται στην Αγγλία.

Δέχτηκα, λοιπόν, ένα τηλεφώνημα πριν από δυο μέρες κατά το οποίο μου είπαν ότι είχαν βρει επιστολές ανάμεσα στην Marianne και μένα και φωτογραφίες από εκείνη την περίοδο στο γκαράζ μου. Αστείο, παλιό γκαράζ! (Γέλιο)

Θα ήταν υπέροχο να υπήρχαν όλα αυτά στην ταινία.

Ίσως σε μια άλλη εκδοχή της.

Δε νομίζω πως θα κάνω κατ’ ανάγκη μια άλλη εκδοχή. Υπάρχει, πάντως, κάτι στις φωτογραφίες, σου λένε πράγματα που οι λέξεις δε σου λένε.

Έχετε κι εσείς ασχοληθεί με τη φωτογραφία, σε πολύ νεότερη ηλικία.

Πολύ. Ο πατέρας μου ήταν σίγουρα πολύ καλός φωτογράφος. Δε νομίζω ότι ήμουν ιδιαιτέρως σπουδαίος. Ο μεγαλύτερος γιος μου είναι ένας πραγματικά καλός φωτογράφος.

Ζώντας στις Η.Π.Α. αντλείτε έμπνευση για τη δουλειά σας;

Έχω κάνει πολλές ταινίες εδώ, και προφανώς είναι βολικό να καταπιάνεσαι με αμερικανικά θέματα. Η επόμενη θα είναι αμερικανική. 

Δεν είναι, ωστόσο, η πιο ευχάριστη εποχή να ζεις στις Η.Π.Α. Είναι μια κάπως απαίσια, απογοητευτική εποχή, και τα νέα είναι τόσο καταθλιπτικά. Ούτε και στην Αγγλία είναι πολύ καλύτερη η κατάσταση, νομίζω. Ζούμε σε πολύ πολωμένους καιρούς.

Είναι απαίσιο αυτό που συνέβη στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια με το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας. Το νιώθεις όταν βρίσκεσαι στην Αθήνα.

Πότε σχεδιάζετε να επιστρέψετε στην Ελλάδα ως επισκέπτης;

Πέρασα δυο βδομάδες στην Ύδρα φέτος το καλοκαίρι, ήταν στ’ αλήθεια υπέροχα. Κάναμε προβολή του φιλμ στο θερινό σινεμά.

Πρέπει ήταν μια πολύ ξεχωριστή εμπειρία.

Ήταν. Χρειάστηκαν τρεις διαφορετικές νύχτες για να κάνουν την ταινία να δουλέψει. Μόνο ήχος την πρώτη, τη δεύτερη σταμάτησε μετά από είκοσι λεπτά και τα καταφέραμε στην τρίτη, αν εξαιρέσεις ένα σκυλί που γάβγιζε διαρκώς και δυνατά.

Στο τέλος προσφέρθηκα να το ρίξω στο λιμάνι! Το φιλμ είχε βαθύ αντίκτυπο στους ανθρώπους που ζούσαν εκεί κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, γιατί πολλά έχουν αλλάξει θεμελιωδώς. Παραμένει, πάντως, ένα υπέροχο μέρος και θα ήθελα να ξαναπάω.

Ο αγαπητός μου φίλος που συμμετέχει στην ταινία, ο Rick Vick, δυστυχώς πέθανε και θα πάω στην κηδεία του στις 13 Δεκεμβρίου στην Αγγλία. Αναστατώθηκα πολύ.

Τα συλλυπητήριά μου. Σε κάθε περίπτωση, το ντοκιμαντέρ σας κατάφερε να διασώσει επί της οθόνης κάποιες στιγμές, κάποιους ανθρώπους. Ασφαλώς δεν είναι τα πάντα, αλλά σίγουρα είναι καλύτερο από το τίποτα.

Σήμαινε πολλά για τον Rick να είναι στην ταινία. Το βραδάκι που κάναμε ένα Q&A στη γενέτειρά του μετά την προβολή ήταν υπέροχο, αν και ξέραμε ότι ήταν ήδη πολύ άρρωστος. 

Ήταν ένα πολύ προσωπικό φιλμ από πολλές απόψεις. 

Μου έδωσε την ευκαιρία να επανασυνδεθώ με πολλούς παλιούς φίλους. Στη ζωή, έτσι όπως περνάει, συχνά χάνεις επαφή με παλιούς φίλους απλά και μόνο επειδή τα πράγματα προχωράνε και καταλήγεις να ζεις σε άλλη τροχιά.

Το ντοκιμαντέρ του Nick Broomfield Marianne & Leonard: Λόγια Αγάπης προβάλλεται από τις 12 Δεκεμβρίου στους κινηματογράφους σε διανομή της StraDa Films.