Κόρνελ Μούντρουτσο: «Το να διαμαρτύρομαι στο θέατρο δεν είναι του στιλ μου»

Ο Κόρνελ Μούντρουτσο, εκ των πλέον καταξιωμένων σύγχρονων Ούγγρων σκηνοθετών του κινηματογράφου (Λευκός Θεός, Το φεγγάρι του Δία) και του θεάτρου, υπογράφει το θεατρικό έργο Απομίμηση ζωής, μια διεισδυτική ανατομία της ουγγρικής -και όχι μόνο- κοινωνίας, το οποίο παρουσιάζεται μεταξύ 20 και 22 Ιουνίου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Συνομιλώντας με τον σκηνοθέτη.

Είσαι φημισμένος σκηνοθέτης του κινηματογράφου και του θεάτρου, με πολλά μεγάλου και μικρού μήκους φιλμ, καθώς και θεατρικά έργα και όπερες, στο ενεργητικό σου. Τι σε ώθησε να καταπιαστείς με αυτούς τους τρόπους καλλιτεχνικής έκφρασης, κατ’ αρχήν;

Αρχικά ήμουν σκηνοθέτης του κινηματογράφου, τα υπόλοιπα είδη ακολούθησαν μόνο αργότερα. Για μένα το πιο σημαντικό ήταν κι ακόμα είναι να πω μια μια ιστορία, να πω την ιστορία μου. Γι’ αυτό και συχνά δουλεύω πάνω σε δικό μου υλικό.

Σε ποιο βαθμό διαφέρει η σκηνοθετική σου προσέγγιση στο θέατρο από εκείνη που εφαρμόζεις στο σινεμά, και υπό ποια έννοια είναι παρόμοιες;

Το φιλμ και το θέατρο είναι πολύ διαφορετικά είδη, μολονότι και τα δύο είναι απολύτως κατάλληλα για την αφήγηση ιστοριών. Το θέατρο είναι πολύ πιο ριζοσπαστικό. Οι θεατρικές δουλειές μου είναι πολύ σημαντικές για μένα, καθώς είναι πιο γενναίες, γεγονός το οποίο, από την άλλη, μου δίνει κουράγιο σε άλλα πεδία.

Μαζί με την Dóra Büki, ιδρύσατε το Proton Theatre το 2009, στοχεύοντας στη «διατήρηση της απόλυτης καλλιτεχνικής ελευθερίας» και στη διασφάλιση μιας επαγγελματικής υποδομής για τις ανεξάρτητα παραγόμενες δουλειές σας. Σχεδόν 10 χρόνια αργότερα, έχετε πετύχει τους στόχους σας;

Η πλατφόρμα μας είναι οικοδομημένη στην ελευθερία. Έτσι δουλέψαμε από την αρχή κι έτσι εξακολουθούμε να δουλεύουμε. Το πιο δύσκολο είναι να τη συντηρούμε, να βρίσκουμε πάντα νέους τρόπους να τη χρηματοδοτούμε και να συνεχίζουμε έτσι, να μη σταματάμε.

Η Απομίμηση ζωής, το θεατρικό έργο που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου μεταξύ 20 και 22 Ιουνίου, ασχολείται κυρίως με το ζήτημα της ταυτότητας. Ήταν αυτή η αφετηρία της συγγραφικής διαδικασίας;

Το Μάιο του 2005 ένα αγόρι Ρομά υπέστη επίθεση σε ένα λεωφορείο με ένα σπαθί. Υπήρξε μεγάλη κατακραυγή στα μίντια, και διαδηλώσεις εναντίον του ρατσισμού. Έπειτα, αποδείχτηκε ότι ο δράστης της επίθεσης ήταν μέλος ακροδεξιάς ομάδας, κι επίσης Ρομά. Αυτή υπόθεση ήταν μια από τις εμπνεύσεις μου για την Απομίμηση ζωής.

Πιστεύω πως στην εποχή μας η ταυτότητα δεν είναι πλέον κάτι που παίρνεις, αλλά κάτι που επιλέγεις, ένα πολύ πιο δύσκολο και περίπλοκο καθήκον, το οποίο καθένας μας πρέπει να διαχειριστεί.

Θα θεωρούσες το θεατρικό σου μια μεταφορά για την τρέχουσα πολιτική και κοινωνική κατάσταση όχι μόνο στην Ουγγαρία, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες;

Ναι, αν και πρόκειται για μια ουγγρική ιστορία. Στην Απομίμηση ζωής ήθελα να αφηγηθώ δύο πολύ ανθρώπινες ιστορίες κι ήταν σπουδαίο να βιώσω ότι, μέσω της ανθρώπινης πτυχής, αυτές οι ιστορίες κατέστησαν οικουμενικές, αν και δεν ήταν ποτέ στόχος μου να κάνω πολιτικό θέατρο. Το να διαμαρτύρομαι για κάτι στο θέατρο δεν είναι του στιλ μου.

Η κεντρική πολιτική σκηνή στην Ουγγαρία κυριαρχείται από μια εκ των πλέον ακροδεξιών, ξενοφοβικών και κοινωνικά συντηρητικών κυβερνήσεων που βρίσκονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο στην εξουσία στις μέρες μας. Νιώθεις την ηθική ανάγκη/ευθύνη να εγείρεις ερωτήματα ή να διατυπώνεις ανησυχίες σχετικά με το γεγονός αυτό μέσω της καλλιτεχνικής σου δουλειάς;

Ναι, αλλά ποτέ άμεσα, καθώς το να δίνεις άμεση ανατροφοδότηση είναι έργο των δημοσιογράφων. Η δημοσιογραφία και η τέχνη απέχουν πολύ μεταξύ τους. Παρόλα αυτά, στις δουλειές μου πάντα αντιδρώ στην πραγματικότητα, εντός της οποίας ζω. Τα έργα μου είναι οι προσωπικοί μου στοχασμοί.

Πώς οραματίζεσαι την Ευρώπη συνολικά, ως έννοια και ως καθημερινή πραγματικότητα;

Βλέπω πολύ λαϊκισμό, κι όχι μόνο στην Ουγγαρία. Υπάρχει, επίσης, ένας είδος πολιτικής της παράνοιας, που είναι χτισμένη στο φόβο, κυρίως στο φόβο του αγνώστου, ένα συναίσθημα εύκολα χειραγωγήσιμο. Όλα αυτά οδηγούν στην απανθρωποποίηση της κοινωνίας. Έργο του καθενός μας, λοιπόν, θα έπρεπε στην πραγματικότητα να είναι ο τερματισμός της απανθρωποποίησης και η εκκίνηση της επανανθρωποποίησης, η οποία, κατά τη γνώμη μου, είναι η μόνη διέξοδος από τις καταστάσεις που επί του παρόντος βιώνουμε.

Συχνά κάνεις cast τους ίδιους και τις ίδιες ηθοποιούς Αυτό συνέβη και με το πρωταγωνιστικό δίδυμο της Απομίμησης ζωής Lili Monori και Roland Rába; Θα ήθελες να περιγράψεις τον τρόπο δουλειάς σου με τους ηθοποιούς;

Και την Annamária Láng, που εκτός των Lili Monori, Roland Rába και άλλων, είναι, επίσης, μόνιμο μέλος της πραγματικής εταιρείας του Proton Theatre.

Θα το χαρακτήριζα ενήλικο θέατρο, όπου οι ηθοποιοί δεν εξαρτώνται από τον σκηνοθέτη, ούτε είναι ευάλωτοι απέναντί του, αλλά δημιουργικοί συνεργάτες μου, κάποιοι με τους οποίους μπορώ να σκεφτώ, κι ακόμα να αναπτύξω, το έργο από κοινού.

Τα τελευταία χρόνια, διοργανώθηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αφιέρωμα στην κινηματογραφική δουλειά σου και η Απομίμηση ζωής θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου σε λίγες μέρες. Πώς συνδέεσαι με το ελληνικό κοινό και την πραγματικότητα, και ποιες είναι οι προσδοκίες σου από το ανέβασμα του θεατρικού σου εδώ;

Το 2015, το Frankenstein-project, το οποίο ήταν η πρώτη δουλειά του Proton Theatre, ανέβηκε στην Αθήνα στο πλαίσιο του Transitions Central Europe Festival, που είχε οργανωθεί από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρου Ωνάση, μπροστά σε γεμάτη αίθουσα. Το ενδιαφέρον για την παράσταση ήταν τόσο μεγάλο, που εύκολα θα μπορούσαμε να έχουμε παίξει περισσότερες από τις προγραμματισμένες παραστάσεις.

Υπάρχουν προφανώς διαφορές στις αντιδράσεις ανάμεσα στο δυτικοευρωπαϊκό και το ανατολικοευρωπαϊκό κοινό. Νομίζω, όμως, ότι πρέπει να υπάρχει ομοιότητα μεταξύ ελληνικού και ουγγρικού κοινού, καθώς και τα δύο φιλμ και το θεατρικό μου έγιναν δεκτά με πολύ παρόμοιο τρόπο σ’ αυτές τις δύο χώρες. Αισθάνομαι, επομένως, αυτοπεποίθηση απέναντι στο ελληνικό κοινό και με κάνει πολύ ευτυχισμένο όχι μόνο το να έχω κάποια επίδραση στη χώρα σας, αλλά και την ευκαιρία να επιστρέφω ξανά και ξανά με διαφορετικές δουλειές μου.

Ευχαριστώ θερμά την Zsófia Csató, διευθύντρια παραγωγής του Proton Theatre, για την πολύτιμη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Το θεατρικό έργο του Κόρνελ Μούντρουτσο Απομίμηση ζωής παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου στις 20, 21 και 22 Ιουνίου (Πειραιώς 260, Χώρος Η, 21:00).

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση, εδώ.