Κλερ Σιμόν: "Μου αρέσουν οι χαρακτήρες που βρίσκονται στην αρχή μιας καινούριας ζωής"

Αυτοδίδακτη σκηνοθέτρια, σεναριογράφος, μοντέρ, ηθοποιός, φωτογράφος, η Γαλλίδα Κλερ Σιμόν είναι μια ξεχωριστή και πολυσχιδής δημιουργός. Με ματιά οξυδερκή και βαθιά ανθρωποκεντρική, εστιάζει, τόσο μέσα από τις ταινίες μυθοπλασίας, όσο και μέσα από τα ντοκιμαντέρ της, σε χαρακτήρες που προέρχονται από ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες: εφήβους, γυναίκες, μετανάστες. Η πιο πρόσφατη δουλειά της, το Gare du Nord, συνυφαίνει τη μυθοπλασία και το ντοκουμέντο, φιλοτεχνώντας το πορτρέτο της σύγχρονης, πολυπολιτισμικής Γαλλίας και, ταυτόχρονα, του πιο πολυσύχναστου σιδηροδρομικού σταθμού του Παρισιού. Στα πλαίσια του 54^ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (1-10 Νοεμβρίου) διοργανώνεται αφιέρωμα στην Κλερ Σιμόν, το οποίο περιλαμβάνει 4 χαρακτηριστικές δημιουργίες της. Παρά το φορτωμένο πρόγραμμά της, είχε την καλοσύνη να απαντήσει στις ερωτήσεις μας.

Είστε αυτοδίδακτη σκηνοθέτρια. Σε ποιο βαθμό λειτούργησε το γεγονός αυτό ως πρόκληση ή ως εμπόδιο, ιδίως στα πρώτα στάδια της καριέρας σας; Τι σημαίνει ο κινηματογράφος για σας;

Κινηματογράφος σημαίνει ελευθερία, το μυστήριο του χρόνου. Ίσως μια νέα θρησκεία; Σημαίνει ακόμη πολλή ευχαρίστηση, σκέψη, αντιπαράθεση, αγώνα για να βρεις χρήματα. Αρχικά έμαθα παρακολουθώντας ταινίες και όντας μοντέρ. Κάθε ταινία που έκανα με δίδαξε πολλά. Μαθαίνω, επίσης, διδάσκοντας.

Πολλοί από τους χαρακτήρες σας είναι έφηβοι, γυναίκες και μετανάστες. Γιατί επιλέγετε να εστιάζετε σε αυτούς;

Δεν τους επιλέγω, μου αρέσουν αυτοί οι χαρακτήρες. Νιώθω κοντά τους. Και είναι ευκολότερο να έχεις να κάνεις με χαρακτήρες που αναζητούν κάτι, το οποίο δεν έχουν, χαρακτήρες που βρίσκονται στην αρχή μιας καινούριας ζωής, όπως οι έφηβοι, ή οι μετανάστες. Ονειρεύονται μια νέα ζωή, το βρίσκω δυνατό αυτό. Οι γυναίκες αλλάζουν, επίσης, τη θέση τους, έτσι μπορεί να βρίσκονται στα πρόθυρα ενός καινούριου τρόπου βίωσης της γυναικείας τους υπόστασης. Θα ήθελα, ωστόσο, να αφηγηθώ ιστορίες λευκών αντρών. Χρειάζεται, όμως, χρόνος για να βρω τον κατάλληλο τρόπο να τους αποτυπώσω από μια διαφορετική οπτική γωνία.

Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στις ταινίες μυθοπλασίας και το ντοκιμαντέρ;

Και τα δύο είναι κινηματογράφος, αλλά αποτελούν διαφορετικές κινήσεις: στην περίπτωσή μου, το ντοκιμαντέρ συνίσταται στο να αντλείς την ιστορία από την πραγματικότητα, ενώ στη μυθοπλασία να αντλείς την πραγματικότητα από μια ιστορία.

Σε παλαιότερη συνέντευξή σας έχετε δηλώσει πως «αν η κοινοτοπία περιέχει μυθοπλασία, τότε η δουλειά του κινηματογραφιστή είναι να την ξετρυπώνει». Θα θέλατε να το σχολιάσετε;

Είναι παλιά ιστορία. Ο κινηματογράφος έχει φωτογραφική προέλευση: εκτυπώνει την πραγματικότητα μηχανικά, οπτικά. Παρακολουθώντας τις πρώτες ταινίες, όπως εκείνες των αδερφών Λυμιέ, είναι προφανές πως από πίνακας της καθημερινότητας μετουσιώνεται σε ιστορία. Τι σημαίνει «καλή ιστορία»; Αντικρίζοντας την κοινοτοπία της καθημερινότητας, νιώθουμε ότι δε συμβαίνει κάτι ιδιαίτερο, αλλά στην πραγματικότητα κάτι συμβαίνει και μια μέρα θα τελειώσει ή θα αλλάξει και, κατά κάποιο τρόπο, αυτή είναι η ελάχιστη προϋπόθεση για να δημιουργήσεις μια ιστορία- το τέλος. Θα ήθελα, επίσης, να επισημάνω ότι μου αρέσουν οι χαρακτήρες ή οι καταστάσεις που φαντάζουν τόσο συνηθισμένες, ώστε δε θα θεωρούνταν αρκετά ξεχωριστές για να αποτελέσουν αντικείμενα αφήγησης- σαν να επρόκειτο για τις φτωχές «ιστορίες».

Στις ταινίες σας η αποτύπωση και η εξερεύνηση του (κοινωνικού) χώρου είναι εξίσου σημαντικές με την απεικόνιση των χαρακτήρων. Γιατί;

Μου δίνει περισσότερη ελευθερία! Ο σχεδιασμός ενός χαρακτήρα μπορεί να εντάσσεται σε κάποιου τύπου προγραμματισμό, ένα ψυχολογικό σκίτσο χωρίς εκπλήξεις. Μου αρέσουν, με ενδιαφέρουν οι χώροι από κοινωνική και τοπογραφική άποψη, καθώς ένας χώρος περιέχει όλων των ειδών τους χαρακτήρες, ιστορίες που δε θα μπορούσες να φανταστείς.

Η τελευταία σας ταινία Gare du Nord αφορά στο μεταβαλλόμενο πρόσωπο της σύγχρονης, πολυπολιτισμικής Γαλλίας. Ποιος ήταν ο στόχος της ταινίας και σε ποιο βαθμό σας ανησυχεί η νεοναζιστική βία σε όλη την Ευρώπη;

Στόχος μου ήταν να κάνω μια ταινία μέσα στον και γύρω από το σιδηροδρομικό σταθμό «Gare du Nord» και ταυτόχρονα να φιλοτεχνήσω ένα πορτρέτο της σύγχρονης Γαλλίας. Ήθελα να μοιραστώ το γεγονός ότι η ιστορία ενός ανθρώπου που γνωρίζεις στο σταθμό αλλάζει την προκατάληψη που είχες απέναντί του πριν του/ της μιλήσεις. Και για μένα αυτό μπορεί να επεκταθεί ενάντια στις γενικότερες προκαταλήψεις που ορισμένοι άνθρωποι έχουν προς ταξιδιώτες, αγνώστους, μετανάστες- τους ανθρώπους του κόσμου. Φαίνεται πως σε ορισμένες χώρες οι ακροδεξιοί αποκτούν κοινό. Είναι αξιολύπητο. Δε νομίζω, ούτε πιστεύω, ότι ο εφιάλτης του ναζισμού μπορεί να επιστρέψει και πραγματικά δε μου αρέσουν οι φωνές που ακούγονται για την επιστροφή της Αποκάλυψης- δεν τις πιστεύω. Ασφαλώς, όμως, αισθάνομαι πολύ ανήσυχη για το ότι οι άνθρωποι μπορεί να πιστεύουν τόσο ηλίθιες και κακές αντιλήψεις και να διαπράττουν τόσο φοβερές πράξεις.

Στο προσωπικό της site http://www.clairesimon.fr/ μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την ίδια και τη δουλειά της (στα γαλλικά).

Κατά τη διάρκεια του 54^ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης προβάλλονται 4 χαρακτηριστικές δημιουργίες της Κλερ Σιμόν: Διαφορετικά, ναι (1997), Θα καείς (2006), Τα γραφεία του Θεού (2008) και, η πιο πρόσφατη, Gare du Nord (2012). Η Κλερ Σιμόν αναμένεται στη Θεσσαλονίκη μέσα στις επόμενες μέρες.