Isabel Herguera: «Ονειροπόληση σημαίνει να φαντάζεσαι άλλους κόσμους»

 

Βασισμένο στο βιβλίο της Μουσουλμάνας φεμινίστριας Rokeya Hussain, Sultana’s Dream, το ομώνυμο μεγάλο μήκους ντεμπούτο animation της Ισπανίδας σκηνοθέτριας Isabel Herguera προβάλλεται στο φετινό Animasyros (23-29/9).

Συζητώντας με την σκηνοθέτρια ενόψει του Φεστιβάλ.

Το Sultana’s Dream, το εντυπωσιακό μεγάλου μήκους animation ντεμπούτο σας, είναι μια τολμηρή διασκευή του ουτοπικού βιβλίου της Μουσουλμάνας φεμινίστριας Rokeya Hussain, Sultana’s Dream, που εκδόθηκε στην Ινδία το 1905.

Η αποδόμηση των ευρωκεντρικών (φεμινιστικών) στερεοτύπων ήταν ένας από τους λόγους που θέλατε να γυρίσετε αυτή την ταινία, δεδομένης της κυρίαρχης αντίληψης ότι η φεμινιστική σκέψη καλλιεργήθηκε -αν όχι γεννήθηκε- στην Δύση;

Αυτό το φιλμ πηγάζει από ένα αίσθημα αγάπης για την Ινδία που υπάρχει στη ζωή και τη δουλειά μου εδώ και πολλά χρόνια.

Ανακάλυψα το βιβλίο τυχαία και όταν το διάβασα, σκέφτηκα την γιαγιά μου, που γεννήθηκε στην Ισπανία την ίδια ημερομηνία κατά την οποία έγραψε η Rokeya την ιστορία.

Σκέφτηκα τα όνειρά της να γίνει χημικός σε μια κοινωνία όπου οι γυναίκες αποθαρρύνονταν να σπουδάσουν. Αυτή ήταν η πρώτη ώθηση για να δουλέψουμε γύρω από την ιστορία.

Λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη ισλαμοφοβία, θα μπορούσε η ταινία σας να προσεγγιστεί και ως μια αναγνώριση -είτε συνειδητή είτε όχι- της μουσουλμανικής φεμινιστικής σκέψης;

Κατά την διάρκεια των ετών που δούλεψα με γυναίκες διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων και κοινωνικών/πολιτιστικών υποβάθρων, τόσο στην Ανατολή όσο και στην Δύση, συνειδητοποίησα ότι μοιραζόμασταν κάτι κοινό:

Μια συνενοχή που ξεπερνά κάθε σύνορα και πεποιθήσεις.

Με ποια έννοια οι δικές σας φεμινιστικές ανησυχίες έχουν καθορίσει το συνολικό περιεχόμενο, το ύφος και τον τόνο της διασκευής του προαναφερθέντος βιβλίου;

Αυτό το φιλμ με βοήθησε να συνειδητοποιήσω την κατάστασή μου ως γυναίκα. Το ύφος και ο τόνος που ήθελα να του δώσω, τόσο εννοιολογικά όσο και καλλιτεχνικά, μεγάλωσαν με τον ίδιο τρόπο όπως και η επίγνωσή μου, πολύ οργανικά.

Αλλά στον ορίζοντα, πάντα ήμουν πιο εστιασμένη στην ποίηση και την αισθητική παρά στον φιλοσοφικό ή πολιτικό προβληματισμό ή ακτιβισμό.

Η περιπετειώδης καλλιτέχνις/ανιματέρ Inés, η πρωταγωνίστρια της ταινίας, ξεκινά ένα επικίνδυνο ταξίδι σε όλη την Ινδία για να ανακαλύψει περισσότερα για τη Rokeya Hussain, τη ζωή της, τα όνειρά της και την κληρονομιά της.

Η Inés αποτελεί ένα είδος alter ego σας;

Οι φίλοι λένε ότι η Inés έχει πολλά να κάνει μαζί μου. Αν ήταν έτσι, θα ήταν κάτι εν μέρει ακούσιο και απροσδιόριστο στο οποίο δεν με ενδιαφέρει να εμβαθύνω. Οι σκηνές είναι όλες εμπνευσμένες από πραγματικές εμπειρίες, όπως και οι χαρακτήρες.

Επομένως, αν όλα όσα αφορούν στην ταινία σχετίζονται με τις εμπειρίες και τις συναντήσεις μου, υποθέτω ότι δεν μπορώ να θεωρήσω την Inés έναν χαρακτήρα ξεχωριστό από τον εαυτό μου.

Και πώς γενικά συμβάλλει το να ονειρεύεστε στην κινηματογραφική διαδικασία, στην περίπτωσή σας;

Το να ονειρεύεσαι είναι θεμελιώδες. Μερικές φορές μας στέλνει μυστηριώδη και ακαταμάχητα μηνύματα.

Ονειροπόληση σημαίνει να φαντάζεσαι άλλους κόσμους, να ξυπνάς από το όνειρο που ονομάζουμε πραγματικότητα. Αυτό ισχύει και στην πολιτική και στην τέχνη.

«Δεν υπάρχει μέρος στον κόσμο όπου οι γυναίκες είναι ασφαλείς. Ούτε για σένα, ούτε για μένα, ούτε για καμία άλλη γυναίκα», λέει η Inés στη Sudhanya.

Είναι αυτός ο πικρός αφορισμός ένας που συμμερίζεστε -έστω και εν μέρει- ή πιστεύετε ότι έχει υπάρξει μια αλλαγή τα τελευταία χρόνια;

Είναι γεγονός. Κάθε γυναίκα σε κάθε μέρος του κόσμου, αν φύγει από το σπίτι της, πρέπει να παραμείνει σε εγρήγορση για τον κίνδυνο που ενέχει το να είσαι γυναίκα σε αυτόν τον πλανήτη.

Ανάλογα με την ώρα ή το πλήθος σε ένα πάρτι, οι αισθήσεις κάποιας πρέπει να είναι οξυμένες.

Νέα Υόρκη, Παρίσι, Τόνγκα, Κινσάσα, Μπουένος Άιρες, είναι το ίδιο. Απλώς κοίταξε οποιοδήποτε στατιστικό στοιχείο από οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο για να καταλάβεις το νόημα αυτής της φράσης.

To #MeToo ήταν σημαντικό, αλλά τα δεδομένα για την βία με βάση το φύλο μεταξύ των εφήβων δεν προβλέπουν έναν κόσμο χωρίς έμφυλη βία.

Στην ταινία σας χρησιμοποιείτε τρεις διαφορετικές τεχνικές: ακουαρέλες, τατουάζ χέννας και cut-outs. Θα θέλατε να αναλύσετε την αφηγηματική και οπτική λειτουργία καθεμιάς από αυτές τις τεχνικές;

Κάθε τεχνική σχετίζεται εννοιολογικά ή συμβολικά με το περιεχόμενο κάθε μέρους.

Η τεχνική της δισδιάστατης ακουαρέλας απεικονίζει το ταξίδι της πρωταγωνίστριας, Inés, και είναι εμπνευσμένη από τα δικά μου ταξιδιωτικά ημερολόγια.

Η τεχνική cut-out απεικονίζει τη ζωή του Begum Rokeya Hossain και αναδημιουργεί ένα θέατρο σκιών, μια δημοφιλή μορφή ψυχαγωγίας στην Ινδία στα τέλη του 19ου αιώνα.

Το προσωρινό τατουάζ χέννας -Μehndi- διαμορφώνει την Χώρα των γυναικών και προκύπτει από διαφορετικά εργαστήρια που πραγματοποιήσαμε σε διάφορες πόλεις της Ινδίας γύρω από την αρχική ιστορία.

Το Mehndi είναι μια παράδοση η οποία εκτείνεται από το Μαρόκο μέχρι την Νοτιοανατολική Ασία, όπου οι γυναίκες την παραμονή του γάμου διακοσμούν το σώμα τους με περίτεχνα σχέδια προσωρινών τατουάζ.

Θεωρήσαμε ότι αυτή ήταν η ιδανική τεχνική για να απεικονίσουμε έναν γυναικείο κόσμο στον οποίο οι γυναίκες δε φοβούνται τους άντρες.

Το Sultana’s Dream κάνει την ελληνική πρεμιέρα του στο πλαίσιο του φετινού Animasyros Διεθνούς Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων.

Πόσα γνωρίζετε για το συγκεκριμένο Φεστιβάλ; Και κατά πόσο είστε εξοικειωμένη με την σύγχρονη ελληνική σκηνή του animation;

Έχω ακούσει πολύ καλά λόγια για το Animasyros από φίλους και συναδέλφους του animation. Πάντα επαινούσαν τον εξαιρετικό προγραμματισμό και τις δραστηριότητές του.

Γνωρίζω την δουλειά του Γιώργου Σηφιανού, κλασικού στον κόσμο των κινουμένων σχεδίων, και πρόσφατα είδα το All You Can Eat του Δημήτρη Αρμενάκη, το οποίο λάτρεψα για την τόλμη και την φρεσκάδα του.

Μου αρέσει και η δουλειά του Φαίδωνα Γιαλή. Υπάρχει άφθονο animation στην Ελλάδα και σιγά σιγά το γνωρίζουμε.

Τελικά, ποιες, κατά την γνώμη σας, είναι οι προοπτικές αυτής της καλλιτεχνικής/αφηγηματικής φόρμας για το μέλλον;

Δεν έχω ιδέα ποια κατεύθυνση θα πάρει το animation. Αυτή τη στιγμή επεκτείνεται σε τόσα πολλά διαφορετικά πεδία και τεχνολογικά αυξάνεται και εξελίσσεται κάθε λεπτό, καθιστώντας δύσκολη την πρόβλεψη.

Όπως τραγουδούν στο Sultana’s Dream, «Ιl futuro fa ginnastica», «το μέλλον κάνει γυμναστική». Είναι προ των πυλών και θα είναι πολύ πιο προηγμένο από εμάς.

Η ταινία της Isabel Herguera Sultana’s Dream προβάλλεται σε πανελλαδική πρεμιέρα στο πλαίσιο του Animasyros Διεθνούς Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων την Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Απόλλων (22:00) παρουσία της σκηνοθέτριας.