Μαρίνα Περεθάγουα: «Οι Η.Π.Α είναι μια περίπλοκη, μη ανεπτυγμένη χώρα»

 

Μαρίνα Περεθάγουα (Φωτογραφία: Σίσσυ Μόρφη)

Μια καρδιά βρίσκεται στον πυρήνα του μυθιστορήματος της Ισπανίδας συγγραφέως Μαρίνα Περεθάγουα, Έξι τρόποι να πεθάνεις στο Τέξας, ενός στοχασμού για την αγάπη, τη θανατική ποινή, το λαθρεμπόριο οργάνων και τη συγχώρεση.

Συναντώντας την πάντα πρόσχαρη συγγραφέα στο πλαίσιο του 14^ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Αφιερώνεις το εξαιρετικά πρωτότυπο και ιδιαιτέρως ασυνήθιστο μυθιστόρημά σου Έξι τρόποι να πεθάνεις στο Τέξας στον πατέρα σου. Γιατί;

Επειδή ο χαρακτήρας του πατέρα της Ρόμπιν είναι βασισμένος σ’ εκείνον του πατέρα μου. Δεν επικοινωνώ μαζί του.

Πρόσφατα απέκτησα ένα κοριτσάκι. Είπα στον πατέρα μου: «Έγινες παππούς». Μου απάντησε: «Συγχαρητήρια». Aυτό ήταν.

Άρα αυτή η αφιέρωση έχει ειρωνική διάσταση, είναι ένας φορός τιμής στον πατέρα σου, μια απόπειρα κλεισίματος λογαριασμών μαζί του;

(Γέλιο). Ήταν ένας ταιριαστός λογοτεχνικός χαρακτήρας. Δεν επρόκειτο για εκδίκηση. Η αφιέρωση, ίσως!

Η μη σχέση μαζί του ήταν η αφετηρία του μυθιστορήματος;

Κατά μία έννοια, ναι. Είναι ένας φρικτός άνθρωπος. Από την άλλη, βλέπω κάποια χαρακτηριστικά του σ’ εμένα. Γενετικοί λόγοι.

Όταν ήμουν μικρή, μου διηγείτο πολλές ενήλικες ιστορίες. Τις άκουγα. Κατόπιν, άρχισα κι εγώ να γράφω ιστορίες γι’ αυτόν ή εναντίον του.

Η εμμονή σου με την καρδιά σε κυριολεκτικό και μεταφορικό επίπεδο πηγάζει από το ίδιο σύμπαν;

Ακριβώς. Είναι έξυπνος άνθρωπος. Ταυτόχρονα, δεν ήξερα με ποιον τρόπο πρέπει να τον θαυμάζω από τη στιγμή που ήταν τόσο κακός. Αντιφατικό!

Πώς, λοιπόν, πήρες την απόφαση να δομήσεις το βιβλίο σου με την καρδιά στην «καρδιά» του;

Αρχικά ήθελα να γράψω για τη θανατική ποινή, ένα ζήτημα για το οποίο στις Η.Π.Α. δε διεξάγεται πλέον συζήτηση.

Έπειτα προέκυψε η εικόνα της καρδιάς. Τη χρειαζόμουν για την υποστήριξη του επιχειρήματος περί παράνομων μεταμοσχεύσεων..

Πολύ δύσκολα πιστεύεις ότι θα μπορούσαν να είναι παράνομες, μιας και οι εμπλεκόμενοι πρέπει να είναι συμβατοί. Οπότε δεν μπορεί κάποιος να σε σκοτώσει και να πάρει ένα όργανό σου γιατί αν δεν είναι συμβατό, δεν πρόκειται να λειτουργήσει.

Στην Κίνα, ωστόσο, λειτουργεί, όπως ανακάλυψα, επειδή υπάρχει μια σειρά συμβατών «δοτών» με τους ασθενείς, που τους έχουν ήδη εξετάσει. Δεν το πίστευα, ερεύνησα το ζήτημα και ήταν καταγεγραμμένο σε επίσημες αναφορές του Ο.Η.Ε.

Επομένως είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός, όχι «Δυτική» προπαγάνδα ή “fake news”. Σ’ αυτόν τον βαθμό συμβαίνει μόνο στην Κίνα;

Ως κρατική επιχείρηση, μόνο στην Κίνα. Εκεί είναι κομμάτι του συστήματος υγείας και ταυτόχρονα πηγή εσόδων, καθώς αποτελεί μια πολύ ακριβή διαδικασία.

Πτυχή της οικονομίας -αλλά και της βορειοαμερικανικής κουλτούρας- συνιστά και η θανατική ποινή, η οποία δεν αμφισβητείται ιδιαιτέρως κοινωνικά.

Καθόλου! Ίσως συμφωνείς με τη θανατική ποινή, εγώ όχι.

Ασφαλώς όχι! Ούτε ηθικά, ούτε πολιτικά, ούτε φιλοσοφικά. Ούτε καν αισθητικά. Δεν μπορείς να εγκρίνεις μια κρατική δολοφονία, πόσο μάλλον όταν αυτή -ειρωνικά- συντελείται στο όνομα του «λαού» και της «ευημερίας» του.

Είναι επίσης κι ένα σόου. Μπορείς να παρακολουθήσεις μια εκτέλεση από κοντά, ξέρεις. Αν είσαι δημοσιογράφος, είναι δυνατόν να ζητήσεις τη σχετική άδεια.

Πώς είναι δυνατόν μια πρωτοκοσμική χώρα να κάνει πράγματα που δε συνάδουν με τον χαρακτήρα της; Αγαπώ τη Νέα Υόρκη, όπου μένω. Οι Η.Π.Α είναι μια περίπλοκη, μη ανεπτυγμένη χώρα για μένα. (Γέλιο).

Αν και ζεις κι εργάζεσαι εκεί...

...Μια ζωή.

Τουλάχιστον είκοσι χρόνια;

Ναι. Βασικά, είμαι μισή Αμερικανίδα. Ταξίδεψα στη Γαλλία κι εργάστηκα εκεί για δύο χρόνια γιατί ήθελα να επιστρέψω στην Ευρώπη, αλλά μου έλειψε η Νέα Υόρκη τόσο πολύ που έπρεπε να γυρίσω πίσω.

Από την άλλη, δεν είναι χώρα για να ζεις. Τώρα που απέκτησα μωρό, δε θέλω να ζήσει εδώ.

Δεν είναι αντιφατικό όλο αυτό;

Εντελώς. Όταν, όμως, ταξιδεύω στα βουνά και αντικρίζω τα τεράστια δέντρα και τα ζώα που δεν έχουμε στην Ισπανία, νιώθω μια σύνδεση με τη γη. Αυτή θα μου έλειπε αν έφευγα. Όχι το σύστημα ή οι πολιτικοί.

Υπάρχει, λοιπόν, μια ερημιά που αγαπώ. Εκτός, όμως, από αυτή υπάρχουν πολλά που δεν καταλαβαίνω σ’ αυτή τη χώρα.

Όταν άρχισα να διδάσκω στο πανεπιστήμιο, μπορούσα να μιλάω ελεύθερα, να λέω ό,τι πίστευα, να προγραμματίσω τις παραδόσεις μου.

Τώρα, το πανεπιστήμιο είναι ένας χώρος όπου δεν υπάρχει αμφισβήτηση  Δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις τη λέξη «μαύρος», για παράδειγμα.

Είναι η εποχή της κυριαρχίας της πολιτικής ορθότητας.

Ακριβώς. Η κατάσταση είναι ασφυκτική.

Και πάλι στο όνομα της χειραφέτησης των καταπιεσμένων μειονοτήτων, ομάδων, τάξεων. Μετατρέπεται σε μια μορφή δικτατορίας.

Γίνεται σουρεαλιστικό. Χάνομαι στους κανόνες. Δεν ξέρω τους κανόνες πλέον. Το κίνημα της πολιτικής ορθότητας προέρχεται από προνομιούχους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα δε νοιάζονται για τις μειονότητες ούτε τις σέβονται.

Στις Η.Π.Α. δεν υπάρχει γάλα σε σκόνη για τα μωρά, κι έτσι μητέρες που δεν έχουν γάλα πρέπει να τα δώσουν σε άλλες μητέρες για να τα θηλάσουν. Οι δε μαύρες κοινότητες είναι εντελώς περιθωριοποιημένες.

Οπότε δε μιλάμε για νοιάξιμο, αλλά για αναγνώριση του εαυτού σου ως ανώτερου που ανησυχεί για την κοινωνία.

Δεν το βλέπω αυτό, ωστόσο. Η βορειοαμερικανική κοινωνία είναι σε χειρότερη κατάσταση αφότου ξεκίνησε αυτό το κίνημα.

Ένας από τους καλύτερους τρόπους να συμπεράνεις πώς λειτουργεί μια κοινωνία είναι να ερευνήσεις τα μέρη όπου διαβιούν τα πλέον περιθωριοποιημένα μέλη της, όπως οι φυλακές. Εκεί ζει και η μελλοθάνατη πρωταγωνίστριά σου, η Ρόμπιν.

Απολύτως! Η πλειονότητα των εγκλείστων στις βορειοαμερικανικές φυλακές είναι μαύροι ή ισπανόφωνοι.

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι αυτό συμβαίνει γιατί διαπράττουν περισσότερα εγκλήματα. Εξαρτάται. Στην πραγματικότητα, τα αδικήματα που διαπράττουν είναι περισσότερο ποινικοποιημένα. Πρόκειται για υποκρισία.

Οι Η.Π.Α. είναι μια πολύ ρατσιστική χώρα. Δε θα μπορούσε να είναι περισσότερο.

Το κυρίαρχο βορειοαμερικανικό αφήγημα είναι μιας χώρας που προάγει τα ανθρώπινα δικαιώματα, πάντως.

Ποια ανθρώπινα δικαιώματα;

Ως ασφαλισμένη από το πανεπιστήμιο, γέννησα μόνη μου σ’ ένα δωμάτιο, όταν σε άλλες εγκυμονούσες δεν παρέχεται φροντίδα. Αν είσαι διαβητικός και δε διαθέτεις χρήματα για ινσουλίνη, απλά πεθαίνεις.

Η επιβίωση των δυνατότερων.

Οπότε δεν είναι μια χώρα στην οποία θέλω να ζω.

Αλλά όπου όντως ζεις.

Η Ρόμπιν, ωστόσο, δεν είναι μαύρη, αλλά μια λευκή πιτσιρίκα εγκλωβισμένη στο ίδιο σύστημα, και κατηγορούμενη για δολοφονία. Γιατί είναι λευκή;

Αρχικά ήταν μαύρη. Όταν η ατζέντισσά μου διάβασε το προσχέδιο, θεώρησε πως ήταν υπερβολικό: μαύρη, τυφλή... Κι έτσι έγινε λευκή.

Άλλωστε υπάρχουν πολλοί λευκοί που ανήκουν σε μη προνομιούχες τάξεις.

Είναι ζήτημα ταξικό και εκπαιδευτικό. Και μετά τον κορονοϊό, ξέχνα το, Πρόκειται για την Αποκάλυψη. Στις Η.Π.Α. υπάρχουν άστεγοι παντού. Ανάμεσά τους βρίσκονται και άνθρωποι με ψυχική διαταραχή.

Υπάρχουν πολλές «Ρόμπιν»;

Παρακολουθούσα την υπόθεση του Ντάμιεν Έκολς, ο οποίος κατηγορήθηκε για συναυτουργία στη δολοφονία τριών παιδιών όταν ο ίδιος ήταν δεκαοκτώ χρονών. Καταδικάστηκε σε θανατική ποινή ως ανήλικος.

Ακόμα κι οι γονείς των θυμάτων ήταν αντίθετοι στον εγκλεισμό του, γιατί ήταν ξεκάθαρο πως δεν είχε διαπράξει το έγκλημα. Προερχόταν, όμως, από κατώτερη τάξη κι η αστυνομία δεν ερεύνησε την υπόθεση περισσότερο. Δεν την ένοιαζε.

Ο δολοφόνος δε βρέθηκε ποτέ.

Στην περίπτωση του μυθιστορήματός σου υπάρχει κάποια λύτρωση στο τέλος. Χρειαζόσουν αυτή την ελπίδα;

Ακριβώς. Ως άνθρωπος είμαι συνήθως ευτυχισμένη. Ίσως είναι θέμα προσωπικότητας ότι στο τέλος πρέπει να επιβιώνω.

Η γενικότερη βορειοαμερικανική πραγματικότητα δεν προσφέρει πολλή ελπίδα, όμως.

Δεν έχει σημασία αν στην εξουσία βρίσκεται ο Τραμπ ή ο Μπάιντεν. Δεν εμπιστεύομαι το σύστημα. Αυτό που στις Η.Π.Α. αποκαλείται «αριστερό» στην Ισπανία είναι κεντροδεξιό.

Βασική «πυξίδα» λειτουργίας των κομμάτων στις Η.Π.Α. είναι η οικονομία. Όσο το εκπαιδευτικό σύστημα ή το σύστημα υγείας συνδέονται με τα χρήματα, δε θα λειτουργήσουν. Αλλά αυτά είναι.

Το ζήτημα της άμβλωσης είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.

Στην πολιτεία της Νέας Υόρκης μπορείς να κάνεις άμβλωση μέχρι τον ένατο μήνα- αυτό θεωρείται «αριστερό». Είναι φόνος, όμως, το μωρό είναι πλήρως σχηματισμένο. Στην πολιτεία του Τέξας, αντιθέτως, δεν επιτρέπονται οι αμβλώσεις.

Δεν υπάρχει μέση οδός. Στην Ισπανία επιτρέπονται οι αμβλώσεις μέχρι τον τέταρτο μήνα της κύησης αλλά και μεταγενέστερα, εφόσον υπάρχει πρόβλημα με το έμβρυο.

Πού αποδίδεις την κουλτούρα των όπλων που κυριαρχεί; Στην ατομικιστική νοοτροπία της «Άγριας Δύσης»;

Είναι τρελό. Στη Νέα Υόρκη χρειάζεσαι περισσότερα έγγραφα για να σου δοθεί άδεια οπλοκατοχής. Σε άλλες πολιτείες, βρίσκεις όπλα στα σουπερμάρκετ.

Κι αυτή η νοοτροπία, όμως, ενέχει αντιφάσεις. Η αίσθηση της ελευθερίας, η πρακτική της αυτοδικίας μερικές φορές λειτουργούν. Κάποτε, ο οδηγός ενός λεωφορείου δεν επέτρεψε σ’ έναν άστεγο που βρομούσε να μπει, κι έτσι κατέβηκαν όλοι οι επιβάτες.

Ίσως, λοιπόν, υπάρχει λίγη ελπίδα.

Χρειάζεται και λίγη τρυφερότητα στη ζωή όλων.

Έχω πολλούς φίλους στις Η.Π.Α., αλλά οι αποστάσεις είναι τόσο μεγάλες που υπάρχει απουσία επαφής γιατί δεν μπορείς να ταξιδέψεις μία ή δύο ώρες απλά και μόνο για να συναντήσεις ένα φιλικό πρόσωπο.

Δεν είναι, λοιπόν, ότι δε θέλουμε αυτή την τρυφερότητα, αλλά ότι δεν μπορούμε να την έχουμε.

Έχεις ξαναπροσκληθεί στο Φεστιβάλ ΛΕΑ;

Είναι η πρώτη μου φορά στην Ελλάδα. Ανέκαθεν ήθελα τόσο πολύ να έρθω εδώ. Για μένα η Ελλάδα ήταν ένα είδος ιερού τόπου. Αυτό το ταξίδι είναι σαν μύηση.

Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 14^ου Φεστιβάλ ΛΕΑ. Ευχαριστώ θερμά την Ισμήνη Κουρούπη (Εκδόσεις Καστανιώτη) για την πολύτιμη συμβολή της στον προγραμματισμό της.

Το μυθιστόρημα της Μαρίνα Περεθάγουα Έξι τρόποι να πεθάνεις στο Τέξας κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση της Μαρίας Παλαιολόγου.