Εύα Μπιοργκ Άιγισντοτιρ: «Όταν γράφεις, πρέπει οι άνθρωποι να έχουν βιώσει ένα τραύμα»

 

Εύα Μπιοργκ Άιγισντοτιρ (Φωτογραφία: Leifur Wilberg)

«Σμιλεμένο» από την ανερχόμενη Ισλανδή συγγραφέα Εύα Μπιοργκ Άιγισντοτιρ, το μυθιστόρημα Το τρίξιμο στις σκάλες εντρυφά στο πώς το τραύμα της σεξουαλικής κακοποίησης διαμορφώνει τις ζωές των ανθρώπων μιας κοινότητας.

Συνομιλώντας με την συγγραφέα με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία του βιβλίου στα ελληνικά.

Πώς νιώθεις που η συγγραφική καριέρα σου ξεκίνησε με τόσο ολοκληρωμένο τρόπο;

Νιώθω ως κάτι μη πραγματικό το γεγονός ότι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο διαβάζουν τα βιβλία μου. Υπήρξα πολύ τυχερή.

Ταυτόχρονα, αυτό συνέβη με την έλευση του κορονοϊού, έτσι παρακολουθώ τα πάντα από το σπίτι μου μέσω του υπολογιστή.

Γράφεις από πολύ μικρή. Πότε ανακάλυψες για πρώτη φορά αυτή την ανάγκη;

Είναι δύσκολο να εντοπίσω μια συγκεκριμένη στιγμή.

Ήμουν βιβλιόφιλη από πολύ μικρή. Άρχισα να διαβάζω όταν ήμουν πέντε χρονών και ήταν σαν να ζούσα στην τοπική βιβλιοθήκη.

Ήξερα τις γυναίκες οι οποίες δούλευαν εκεί τόσο καλά, που με γύριζαν στο σπίτι το βράδι.

Από νωρίς ξεκίνησα να αφηγούμαι ιστορίες στον εαυτό μου. Συνειδητοποίησα πως μπορούσα να γράψω στην εφηβική ηλικία μου.

Υπήρχε ένας διαγωνισμός συγγραφής διηγήματος στο σχολείο μου, έκατσα να γράψω κάτι και δεν μπορούσα να σταματήσω! Ολοκλήρωσα την ιστορία μου σε μια μέρα, κέρδισα τον διαγωνισμό και από τότε ήξερα ότι ήθελα να γράψω ένα βιβλίο κάποτε.

Καθώς, όμως, τα χρόνια περνούσαν, έβαλες αυτή την ανάγκη σου στην άκρη για λίγο;

Πρέπει να αρχίσεις να γράφεις ένα βιβλίο, αλλά δεν ξέρεις τι θα συμβεί. Είναι δύσκολο να πεις: «Θα γίνω συγγραφέας πλήρους απασχόλησης».

Ήξερα πως ήθελα να γράψω ένα βιβλίο, αλλά δεν ήξερα αν θα εκδιδόταν.

Μπορώ, πλέον, να είμαι συγγραφέας πλήρους απασχόλησης -και χαίρομαι γι’ αυτό-, αλλά ποτέ δεν ξέρω τι θα συμβεί του χρόνου.

Επιφανειακά, το πρόσφατα μεταφρασμένο στα ελληνικά μυθιστόρημά σου, Το τρίξιμο στις σκάλες, είναι αστυνομικό, ένα είδος νουάρ, αλλά περισσότερο αποτελεί την «ακτινογραφία» μιας μικρής κοινότητας και των κατοίκων της.

Βασίζεται, εξάλλου, στα προσωπικά βιώματά σου από τη συγκεκριμένη πόλη, όπου γεννήθηκες.

Όταν άρχισα να το γράφω, δεν ήξερα ότι θα εξελισσόταν σε αστυνομικό μυθιστόρημα.

Μεγάλωσα στο Άκρανες, όπου εκτυλίσσεται το βιβλίο. Ξέρω την πόλη και τη νοοτροπία των κατοίκων της πολύ καλά, και τη βρίσκω ενδιαφέρουσα.

Όταν γράφω τέτοιου είδους μυθιστορήματα, δεν ενδιαφέρομαι τόσο για τον ίδιο τον φόνο, αλλά για όσα συμβαίνουν πριν και μετά- και γιατί.

Έχοντας πτυχίο κοινωνιολογίας, το χόμπι μου είναι να διερευνώ τους ανθρώπους. (Γέλιο). Οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν πολύ περισσότερα απ’ όσα νομίζουν, αν βρεθούν στις ανάλογες καταστάσεις.

Πώς εξηγείς ότι η Ισλανδία, αν και επιφανειακά ειρηνική χώρα από την άποψη του αριθμού των διαπραττόμενων βίαιων εγκλημάτων, χαρακτηρίζεται από μια τόσο πλούσια αστυνομική λογοτεχνία;

Έχουμε τεράστιο αριθμό φόνων στα βιβλία, και σπουδαίους συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων, αλλά στην πραγματικότητα διαπράττεται ένας φόνος τον χρόνο.

Επί πολλά χρόνια κανένας δεν έγραφε αστυνομικά μυθιστορήματα, γιατί οι φόνοι δεν έμοιαζαν κάτι ρεαλιστικό.

Σε χώρες όπου ο δείκτης εγκληματικότητας είναι πολύ χαμηλός, τέτοια μυθιστορήματα γίνονται πολύ δημοφιλή.

Η Ισλανδία είναι, επιπλέον, το τέλειο σκηνικό για αστυνομικά μυθιστορήματα ή ταινίες τρόμου: σκοτάδι, ζοφερό τοπίο, κρύο. Πυροδοτεί τη φαντασία σου.

Το Τρίξιμο στις σκάλες είναι ένα βιβλίο και για την ενηλικίωση, και το τι σημαίνει αυτή η περίοδος της ζωής να παραμορφώνεται -ή ακόμα και να καταστρέφεται- εξαιτίας πράξεων ενηλίκων. Πώς ήταν για σένα να μεγαλώνεις στο Άκρανες;

Ήταν σπουδαία. Για πολλούς ανθρώπους δεν ήταν σπουδαία, όμως.

Αν αντιμετώπιζες προβλήματα στο σπίτι ή στο σχολείο, αυτά σε συνόδευαν στην κατοπινή ζωή σου παντού.

Δεν μπορείς να ξεφύγεις απ’ όσα σου έχουν συμβεί, γιατί οι άνθρωποι που συνδέονται μ’ αυτά είναι εκεί, και τους συναντάς καθημερινά.

Ό,τι είσαι στα δέκα ή στα δεκαπέντε σου, σε διαμορφώνει από πολλές απόψεις. Πολλοί κάτοικοι της πόλης που βίωσαν δυσκολίες σε αυτή την ηλικία έφυγαν, γιατί δεν μπορούσαν να δραπετεύσουν απ’ αυτό που υπήρξαν μένοντας.

Η πρωταγωνίστριά σου, η Ελίζαμπετ, όντως υπήρξε βαθιά τραυματισμένη σε νεαρή ηλικία λόγω της σεξουαλικής κακοποίησης που υπέστη.

Οι τραυματικές εμπειρίες την ακολουθούσαν παντού. Δεν εστιάζω, όμως, μόνο στην Ελίζαμπετ, αλλά και στην Έλμα και την δική της παιδική και εφηβική ηλικία.

Στην πραγματικότητα, η Έλμα δραπετεύει από το Ρέικιαβικ και καταστάσεις που την είχαν σημαδέψει εκεί επιστρέφοντας στη γενέτειρά της.

Ακριβώς. Η ιστορία αφορά εξίσου την Έλμα και το πώς εξελίσσεται και την Ελίζαμπετ.

Η Έλμα δε μοιάζει με συμβατική μπατσίνα.

Δεν είναι η τυπική πρωταγωνίστρια ενός σκανδιναβικού νουάρ. Έχει βιώσει ένα τραύμα για το οποίο μαθαίνεις μόλις στην τελευταία σελίδα, αλλά είναι σε κατάθλιψη και όχι ο εαυτός της σε όλη την έκταση του βιβλίου.

Δεν είναι, όμως, ένας κλισέ χαρακτήρας αλκοολικού, σε κατάθλιψη μπάτσου - αν και τους λατρεύω. Ήθελα να μπορώ να σχετιστώ μαζί της περισσότερο, κι ίσως κι οι αναγνώστες.

Η Έλμα είναι -και δεν είναι- φυσιολογική.

Όλοι οι γυναικείοι -και όχι μόνο, αλλά κυρίως- χαρακτήρες μοιάζουν να είναι βαθιά τραυματισμένοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Είναι ένα βίωμα στο οποίο θέλεις να εντρυφήσεις μέσω της μυθοπλαστικής δουλειάς σου;

Όταν γράφεις μια ιστορία για κάποιο έγκλημα, πρέπει οι άνθρωποι να περνάνε κάτι, να έχουν βιώσει ένα τραύμα. Αφηγούμαι την ιστορία τους, κι αυτή πρέπει να αξίζει να την αφηγηθώ.

Σε ό,τι αφορά το βιβλίο μου, όλα ανάγονται σε ένα περιστατικό που συνέβη στο παρελθόν. Με ενδιέφερε να εξερευνήσω με ρεαλιστικό τρόπο το πώς ένα τραύμα του παρελθόντος μπορεί να επηρεάσει όλη τη ζωή ενός ανθρώπου.

Χρησιμοποιώ, άλλωστε, το κοινωνιολογικό μου υπόβαθρο για τη διερεύνηση αυτών των ζητημάτων.

Ταυτίζομαι με την Ελίζαμπετ ως θύμα και επιζώσα μιας βάναυσης σεξουαλικής κακοποίησης. Από την άλλη, όμως, δεν «αγιοποιείται». Σε ενδιαφέρει η αποτύπωση των αντιφάσεων κάθε χαρακτήρα;

Δεν είναι όλα άσπρο-μαύρο, καλό-κακό: υπάρχει πολύ γκρίζο. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν και τις δύο πλευρές, και το τι μπορείς να κάνεις εξαρτάται από τις συνθήκες.

Χρησιμοποίησε ως παράδειγμα το πόσο μακριά έφτασαν οι άνθρωποι στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Δε λείπει η αποτύπωση των ταξικών ανισοτήτων στο Άκρανες. Πόσο άνισα διαστρωματωμένη είναι η Ισλανδία συγκριτικά με νοτιοευρωπαϊκές ή δυτικοευρωπαϊκές χώρες;

Είμαστε κάπως ίσες και ίσοι εδώ, και η «ψαλίδα» δεν είναι τόσο μεγάλη.

Από την άλλη, κοινωνική ανισότητα υπάρχει παντού. Στο Άκρανες, εν προκειμένω, υπάρχουν κάποιοι ισχυροί άνθρωποι -επιχειρηματίες- που διοικούν την πόλη.

Ως γυναίκα συγγραφέας, ένιωσες ότι έπρεπε να παλέψεις για να κατακτήσεις τον χώρο σου στο πεδίο;

Δύσκολη ερώτηση.

Δε νομίζω, όμως, πως οι Ισλανδές συγγραφείς χρειάστηκαν να παλέψουν πολύ. Στη χώρα, όπως και παγκοσμίως, υπάρχουν σήμερα πολύ περισσότερες γυναίκες συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας απ’ ότι πριν από μερικά χρόνια.

Οι γυναίκες διαβάζουν πολύ περισσότερη μυθοπλασία από τους άντρες.

Είσαι και μητέρα τριών παιδιών. Πώς τα βγάζεις πέρα μ’ αυτές τις ευθύνες;

Είμαι πολύ τυχερή που μπορώ να γράφω όσο βρίσκονται στο σχολείο. Η δουλειά μου είναι τύπου οκτώ με τρεις. Δε γράφω καθόλου όταν είναι στο σπίτι, οπότε η κατάσταση δυσκόλεψε κατά την περίοδο με τον κορονοϊό.

Από το 2018 που το Τρίξιμο στις σκάλες κυκλοφόρησε στην Ισλανδία γράφω ένα βιβλίο τον χρόνο.

Υπερ-παραγωγική.

Τρία βιβλία σχετικά με την Έλμα, κι ένα prequel, το οποίο εκτυλίσσεται έναν χρόνο πριν τον ερχομό της στο Άκρανες. Έχουμε πολλά όμορφα μέρη για φόνους εκεί! (Γέλιο).

Η Ισλανδία ασκεί μια εξωτική γοητεία σε πολλούς ανθρώπους.

Είναι τόσο διαφορετική από την Ελλάδα. Έχω έρθει δυο φορές στην Ελλάδα, την αγάπησα, και ήταν πολύ εξωτική για μένα. Οπότε η Ισλανδία πρέπει να είναι εξωτική για σένα!

Ελπίζω σύντομα να υπάρξει η δυνατότητα να βρεθείς στην Ελλάδα για μια παρουσίαση του βιβλίου σου.

Ανυπομονώ να τη βιώσω!

Ευχαριστώ θερμά την Emily Glenister (DHH Literary Agency) για την πολύτιμη συνδρομή της στην υλοποίηση της συνέντευξης.

Το μυθιστόρημα της Εύα Μπιοργκ Άιγισντοτιρ Το τρίξιμο στις σκάλες κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Διάπλαση σε μετάφραση της Αλίκης Καρυωτάκη.