Anders Ølholm: «Είναι σημαντικό να έχεις κατά νου και την ιδέα του άλλου»

 

Συνδυασμός ταινίας δράσης και πολιτικού θρίλερ, το ντεμπούτο μυθοπλασίας των Δανών Frederik Louis Hviid και Anders Ølholm Παγιδευμένοι θίγει οξυδερκώς τα ζητήματα της αστυνομικής βίας, των οικονομικών ανισοτήτων και του ρατσισμού.

Το φιλμ απέσπασε το βραβείο σκηνοθεσίας και το βραβείο της FIPRESCI στο περσινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και προβάλλεται από τις 10 Ιουνίου στους κινηματογράφους. Συζητώντας με τον Anders Ølholm.

Ένα από τα πολύ πρώτα κάδρα της ταινίας θυμίζει πολύ τη βάναυση δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ. Ενυπήρχε στην αρχική εκδοχή του σεναρίου  ή ενσωματώθηκε σ’ αυτό εκ των υστέρων;

Στην πραγματικότητα είχαμε ολοκληρώσει το φιλμ όταν σκοτώθηκε ο Τζορτζ Φλόιντ, και μοντάραμε το τρέιλερ.

Αναστατωθήκαμε και σοκαριστήκαμε πολύ από αυτό το περιστατικό και από τον παραλληλισμό πραγματικότητας και μυθοπλασίας.

Κουβεντιάσαμε πολύ σχετικά αν θα έπρεπε ν’ αλλάξουμε ή να μοντάρουμε εκ νέου την ταινία ή όχι, αλλά τελικά αποφασίσαμε ότι ήταν σημαντικό να έχουμε αυτού του είδους τις συζητήσεις.

Δουλέψατε πάνω στο σενάριο από κοινού με τον συν-σκηνοθέτη Frederik Louis Hviid ή το ξεκίνησες εσύ και κατόπιν εντάχθηκε κι εκείνος στη διαδικασία;

Άρχισα να δουλεύω πάνω στο σενάριο σχεδόν πέντε χρόνια πριν από τα γυρίσματα. Eίχα τη βασική ιδέα για το φιλμ πιθανόν περίπου δέκα χρόνια πριν και δεν ήξερα τι να την κάνω.

Στο μεταξύ, ο Frederik κι εγώ συζητούσαμε πολύ για το ότι θέλαμε να σκηνοθετήσουμε κάτι μαζί.

Ανέφερα, λοιπόν, αυτό το πρότζεκτ και ήταν εντυπωσιακό πόσες ομοιότητες υπήρχαν στο πώς έβλεπα εγώ την ταινία και πώς εκείνος έβλεπε ότι θα μπορούσε να εξελιχθεί.

Ρωτήσαμε τους παραγωγούς αν μπορούσαμε να τη σκηνοθετήσουμε μαζί και, προς μεγάλη μου έκπληξη, απάντησαν θετικά, οπότε τους χρωστάμε ευγνωμοσύνη.

Εμπνευστήκαμε πολύ από την υπόθεση του Benjamin η οποία είχε συμβεί στη Δανία, όπου ένας νεαρός είχε συλληφθεί από την αστυνομία παραμονή Πρωτοχρονιάς και δεν μπορούσε ν’ αναπνεύσει. Κατέληξε να υποστεί εγκεφαλική βλάβη.

Frederik Louis Hviid και Anders Ølholm (Photo: Thomas A.)

Η ταινία εκτυλίσσεται σε μια συγκεκριμένη δανέζικη πόλη και γειτονιά. Θα δίσταζα να την αποκαλέσω «γκέτο», γιατί πολλά νοήματα και παρανοήσεις συνάπτονται μ’έναν τέτοιο όρο.

Θα ήθελα να μου πεις περισσότερα για την επιλογή αυτής της τοποθεσίας στο πλαίσιο της αφήγησης.

Δεν πρόκειται για πραγματικό μέρος, είναι μυθοπλαστικό συγκρότημα κοινωνικής κατοικίας. Από πολύ νωρίς αποφασίσαμε πως δε θέλαμε να είναι πραγματικό μέρος.

Θέλαμε ν’ αποπνέει μια λαβυρινθώδη, μεγαλύτερη-από-τη-ζωή αίσθηση και σχεδόν να είναι ένας χαρακτήρας το ίδιο. Το δημιουργήσαμε κάνοντας γυρίσματα σε πολλές διαφορετικές τοποθεσίες, λοιπόν.

Δεν «ψηνόμασταν» να δαιμονοποιήσουμε ούτε και να δείξουμε με το δάχτυλο κάποιο μέρος.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που μυθοπλαστικά περιγράφετε συμβαίνει σε μη μυθοπλαστικό επίπεδο σε πολλές χώρες, πόλεις και γειτονιές στον κόσμο, είτε μιλάμε για αστυνομική βαναυσότητα ή για φυλετικές/οικονομικές ανισότητες.

Σίγουρα, ωστόσο, η αίσθηση του εγκλωβισμού κυριαρχεί έντονα, και σχετίζεται με το πώς δομούνται οι βασικοί χαρακτήρες. Έχω την εντύπωση ότι όλοι είναι παγιδευμένοι.

Ο Tarek Zayat έχει βιώσει πολλά από όσα περνάει ο Άμος, ο χαρακτήρας που υποδύεται: να τον σταματάει τυχαία και να τον ψάχνει η αστυνομία, κάποιοι άνθρωποι να τον υποψιάζονται.

Δεν είναι εκπαιδευμένος ηθοποιός, είναι φοιτητής νομικής: ένας πολύ φιλόδοξος, ευφυής, συμπαθητικός, ευπαρουσίαστος νεαρός άντρας, που ποτέ δεν υπήρξε ζόρικος ή o στερεοτυπικός ταραχοποιός. Κι έτσι, όμως, υφίσταται την ίδια μεταχείριση.

Στην έρευνά μας βρήκαμε πως υπάρχουν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στους νεαρούς και στους αστυνομικούς, που έχουν συνηθίσει να τους δαιμονοποιούν.

Όχι άδικα, αν με ρωτήσεις. Αλλά βέβαια, η δανέζικη πραγματικότητα μπορεί να διαφέρει ελαφρώς από την ελληνική.

Πάντως, μου φαίνεται καλό για την ταινία που είστε γενναιόδωροι προς τους χαρακτήρες σας και αισιόδοξοι για την ικανότητά τους να μεταμορφωθούν. Πιστεύεις ότι οι άνθρωποι μπορούν ν’ αλλάξουν;

Θέλω να πιστεύω πως οι περισσότεροι έχουν αυτή την ικανότητα. Οι περισσότεροι αστυνομικοί δε μοιάζουν με τον Μάικ (Jacob Lohmann). Κάποιοι μοιάζουν, κάποιοι είναι χειρότεροι.

Η ιδέα ότι όλοι οι μπάτσοι είναι μπάσταρδοι, όπως λέει το γνωμικό, είναι σχεδόν εξίσου προβληματική με την ιδέα πως οι μετανάστες πιτσιρικάδες είναι εγκληματίες.

Είναι ανθρώπινες υπάρξεις, και οι άνθρωποι δρουν όπως δρουν για κάποιον λόγο -όχι πάντα καλό-, εκτός κι αν κάποιος είναι απολύτως ψυχοπαθής.

Για μένα, ο πραγματικός κόσμος είναι πιο σύνθετος.

Συμφωνώ μ’ αυτό.

Είναι σαφές ότι ορισμένοι δε θα έπρεπε να είναι αστυνομικοί.

Αν δεις τον αστυνομικό που είχε το γόνατό του πάνω στον λαιμό Τζορτζ Φλόιντ επί σχεδόν δέκα λεπτά, δεν έχει καμιά δουλειά να είναι αστυνομικός. Δεν έχει τις ικανότητες ή την ψυχολογία ή όπως αλλιώς θέλεις να το ονομάσεις.

Είναι, ωστόσο, προϊόν ενός πολύ συγκεκριμένου συστήματος -πολιτισμικού, πολιτικού, οικονομικού-, όχι ένα μεμονωμένο άτομο που δρα παρορμητικά.

Πρέπει να το λαβαίνουμε αυτό υπόψη όταν προσπαθούμε να ερμηνεύουμε γεγονότα, αλλιώς απαλλάσσεται των ευθυνών του ένα ευρύτερο σύστημα.

Σίγουρα υπάρχουν συστημικά, δομικά ζητήματα.

Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω γιατί έκανε αυτό που έκανε, αλλά ήταν λάθος, μια τραγωδία. Δεν υπάρχει αμφιβολία. Σίγουρα υπάρχει πρόβλημα.

Το πρόβλημα στη Δανία δεν είναι τόσο εξωφρενικό όσο είναι στις Η.Π.Α., κι είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί αυτό.

Κι η δανέζικη κοινωνία, πάντως, έχει αλλάξει, απ’ όσο διαβάζω. Δε θα ισχυριζόμουν πως έχει πάψει να αποτελεί προπύργιο ανεκτικότητας και πλουραλισμού, αλλά έχει πληγεί αυτή η εικόνα.

Απολύτως.

Απλώς προσπαθώ να βλέπω τα πράγματα όσο πιο σύνθετα μπορώ, και η ρητορική σ’ αυτούς τους καιρούς τείνει να γίνεται απλοϊκή, κι από τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος.

Eίναι πάντα σημαντικό να βλέπεις όλους τους ανθρώπους ως ανθρώπινες υπάρξεις.

Από εκεί και πέρα, ο συστημικός ρατσισμός είναι ασφαλώς ένα ζήτημα. Στην τελική, όμως, η ταινία έχει πιο πολύ να κάνει με τις προκαταλήψεις ως σύνολο.

Ο Μάικ αντιμετωπίζει όλους τους πολίτες υπό το πρίσμα της ίδιας πωρωμένης κοσμοθεωρίας. Κι αν υπάρχει μια ελπίδα, είναι ότι του γίνεται υπόμνηση όχι μόνο της δικιάς τους ανθρωπιάς, αλλά και των άλλων.

Είναι σημαντικό, λοιπόν, να έχεις κατά νου και την ιδέα του άλλου.

Η ταινία των Frederik Louis Hviid και Anders Ølholm Παγιδευμένοι προβάλλεται από την Πέμπτη 10 Ιουνίου στους κινηματογράφους σε διανομή της One from the Heart.