Τζον Κάρολ Λιντς: «Η πρόκληση της ταινίας ήταν να μεταφέρω το κοινό στο εσωτερικό ταξίδι του χαρακτήρα»

Μια συγκινητική και χαμογελαστή φιλμική «ωδή» στη θνητότητα και, ταυτόχρονα, ένας φόρος τιμής στον πρωταγωνιστή της Χάρι Ντιν Στάντον στον τελευταίο του ρόλο πριν το θάνατό του, η πρώτη σκηνοθετική απόπειρα του Αμερικανού ηθοποιού Τζον Κάρολ Λιντς Lucky απέσπασε το Βραβείο Κοινού στο τμήμα του Διεθνούς Διαγωνιστικού του 58^ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ειδική μνεία απονεμήθηκε στον σπουδαίο Χάρι Ντιν Στάντον «για το τελευταίο του χαμόγελο στην ταινία».

Συναντήσαμε τον σκηνοθέτη λίγες ώρες πριν την πανελλήνια πρεμιέρα της ταινίας του στο πλαίσιο του Φεστιβάλ. Το Lucky προβάλλεται από τις 23 Νοεμβρίου στις αίθουσες.

Αισθάνεσαι, λοιπόν, τυχερός που συνεργάστηκες με τον Χάρι Ντιν Στάντον, αλλά και τους υπόλοιπους συντελεστές του Lucky;

Πέρα από την τύχη του να έχω τον Χάρι Ντιν Στάντον ως πρωταγωνιστή και το υπόλοιπο εκπληκτικό cast και τους τεχνικούς, υπήρχαν απλώς πράγματα που πήγαν καλά, τα οποία, όμως, δεν είχαν λόγο να πάνε καλά.

Όπως;

Είχαμε βρει έναν ηθοποιό που θα έπαιζε τον Πόλι και θα ήταν υπέροχος στο ρόλο του, αλλά δεν μπορούσε να το κάνει λόγω προβλημάτων με τον πρόγραμμά του. Δεν ξέραμε ποιον θα επιλέγαμε για το ρόλο, όταν, πηγαίνοντας στο σπίτι του Χάρι στη Μαλχόλαντ Ντράιβ με τον Στίβεν Μπερ, έναν από τους παραγωγούς, το αμάξι του Τζέιμς Ντάρεν είχε χαλάσει δίπλα στο δρόμο. Του λέω: «Δεν μπορώ να σου προσφέρω το ρόλο, αλλά θα σου στείλω το σενάριο, κι ας το συζητήσουμε». Του το έστειλα, και μέχρι την Τετάρτη είχε μπει στην ταινία. Κι ήταν απίστευτος.

Η αρχική ιδέα βασιζόταν στην επιθυμία σου να επιλέξεις τον Χάρι Ντιν Στάντον ως πρωταγωνιστή;

Ο Χάρι ήταν συνδεδεμένος με την ταινία πριν συνδεθώ εγώ. Ήταν ένας «γάμος από προξενιό». Οι σεναριογράφοι έγραψαν το σενάριο μαζί με τον Χάρι εμπνεόμενοι από αυτόν. Μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς και του υλικού προερχόταν από τη ζωή του.

Φαίνεται.

Το νιώθεις έτσι. Αλλά αυτό θα το ένιωθες, ούτως ή άλλως. Έτσι ήταν πάντα με τον Χάρι. Τα υπόλοιπα στοιχεία προέρχονται από την πραγματικότητα που παρατηρούσαν οι σεναριογράφοι. Όταν μπήκα στο εγχείρημα, συμφωνήσαμε ότι, αν ο Χάρι έλεγε «όχι», θα ζητούσαμε από κάποιον άλλο να παίξει. Όταν πια ξεκινήσαμε, ο Χάρι δεν πίστευε πως θα κάναμε την ταινία ποτέ.

Γιατί έτσι;

Γιατί οι ανεξάρτητες ταινίες είναι δύσκολο να γίνουν. Όταν είσαι στα 90 σου, έχεις δει πολλά και αναρωτιέσαι «θα τα καταφέρουν στ’ αλήθεια πριν πάψω να είμαι τριγύρω πλέον;» Νομίζω, επομένως, πως εξεπλάγη λίγο που τα καταφέραμε.

Πόσος χρόνος χρειάστηκε;

Από την άδεια οθόνη του υπολογιστή μέχρι την ολοκλήρωση, 19 μήνες. Ως επί το πλείστον, οι ανεξάρτητες ταινίες χρειάζονται 3 με 5 χρόνια, προκειμένου να ολοκληρωθούν. Το πρόγραμμα ήταν πολύ επιθετικό, 17 μέρες γυρισμάτων, και η παραγωγή πολύ οικονομική. Αλλά ήταν τα θέματα της ταινίας που με προσέλκυσαν σ’ αυτή.

Είχες κάποια σχέση με το σενάριο, ή κάποιο λόγο πάνω σ’ αυτό;

Ήταν γραμμένο, αλλά υπήρξαν ερωτήσεις και τα αιτήματα που προέκυψαν από τη συζήτηση. Ήταν μια διαδικασία ερωτήσεων και απαντήσεων, όπως κάθε καλλιτεχνική διαδικασία. Συζητήσαμε πολύ για το ταξίδι του Lucky, γιατί, όταν πρωτοδιάβασα το σενάριο, το αγάπησα πραγματικά. Ένιωσα απλώς ότι χρειαζόταν να τους βοηθήσω να ακολουθήσουν το ταξίδι του μέσω του φιλμ. Οι στιγμές του τι σημαίνει η πτώση του και πώς εμείς, ως κοινό, την παρακολουθούμε. Γιατί δεν εκφράζεται ποτέ ρητά στην ταινία. Υπάρχει μόνο μια ατάκα, όπου λέει «είμαι τρομαγμένος».

Σε κάθε περίπτωση, το σενάριο είναι πολύ μινιμαλιστικό, συνεκτικό και στέρεο.

Είναι ένα ποιητικό σενάριο.

Το οποίο αναδεικνύεται μέσα από τη φυσική παρουσία και την ερμηνεία του Χάρι Ντιν Στάντον, ακόμα και από τις πιο μικρές κινήσεις ή τους μορφασμούς του.

Και της αίσθησής του να υπάρχει, και του τρόπου που μπορεί να δίνει μορφή στη σιωπή. Προσελκύει την προσοχή του κοινού στη σκέψη και τα συναισθήματά του με τόσο ελάχιστη προσπάθεια, που είναι πραγματικά εντυπωσιακή.

Επρόκειτο για φόρο τιμής στον άνθρωπο και τον ηθοποιό;

Ως τέτοιος προοριζόταν από την αρχή. Υπήρχε η πρόθεση να αναφερθούμε στο πώς δουλεύει και δίνοντάς του την ευκαιρία να απλώσει τα πόδια του- κυριολεκτικά και μεταφορικά-, αλλά και να μιλήσουμε για μια κοσμοθεωρία που ενστερνιζόταν πολύ θερμά. Αυτή την αίσθηση του τίποτα, αυτή την απόλυτη και ολοκληρωμένη πεποίθηση ότι δεν κρατάει κανείς τα ηνία. Ήταν υποστηρικτής του αθεϊσμού. Ήταν ένας «ευαγγελικός» άθεος.

Έπειτα, όμως, υπήρχε και το ζήτημα της χαράς, του να ζεις μέσα σ’ αυτή τη θνητότητα με χαρά, για το οποίο ήθελε, επίσης, να μιλήσει. Γιατί υπάρχει κάτι στον άνθρωπο, το οποίο θέλει να αγνοεί τη θνητότητά του μέχρι που δεν μπορεί να το κάνει πλέον.

Μέχρι που ο θάνατος σου «χτυπάει την πόρτα».

Μέχρι που σε κλωτσάει στον κώλο- κυριολεκτικά και μεταφορικά. Παθαίνεις ένα έμφραγμα ή πέφτεις. Και η πτώση στην ταινία... Πάντοτε τρομοκρατούμαι όταν πέφτουν ενήλικες. Όταν λοιπόν συζητούσαμε για εκείνη την πτώση, επέμενα ότι πρέπει να προκαλεί άβολη αίσθηση στο κοινό, γιατί είναι πραγματικά φρικτή, αλλά δεν μπορείς να τη δεις. Μεταφέρει το κοινό μέσα του για πρώτη φορά.

Εκτίμησα το ότι η ταινία σου δεν ακολουθεί τον εύκολο δρόμο, κλιμακούμενη σε ένα δακρύβρεχτο μελόδραμα. Παραμένει πολύ μινιμαλιστική, πολύ αληθινή, πολύ βαθιά συναισθηματική.

Ο τόνος της ταινίας ήταν πολύ ζόρικος εξ αρχής. Ακολουθεί το μοτίβο ταινιών που καταπιάνονται με το τέλος της ζωής των ανθρώπων. Το είδος των τελευταίων πράξεων. Υπάρχει ένα ολόκληρο σύμπαν τέτοιων ταινιών, όπως το Going in style ή το Venus.

Ή το Straight Story.

Ήταν ένα σπουδαίο παράδειγμα. Η διαφορά είναι ότι ο δρόμος διαμορφώνει εκείνη την ταινία. Ο πρωταγωνιστής κάνει ένα ταξίδι όπως ο Οδυσσέας, ενώ στο φιλμ μου δεν πηγαίνει πουθενά. Κάνει τα ίδια πράγματα. Είναι ένα εσωτερικό ταξίδι. Και η πρόκληση αυτής της ταινίας ήταν να μεταφέρω το κοινό στο εσωτερικό ταξίδι του χαρακτήρα, στην επιφοίτηση που έχει. Νομίζω πως το φιλμ γίνεται για το κοινό μια εμπειρία που μεγαλώνει αργά.

Το ότι είσαι κι ο ίδιος ηθοποιός σε βοήθησε να γνωρίζεις τι χρειάζονται οι συνάδελφοί σου ή πώς νιώθουν πιο άνετα στη διάρκεια των γυρισμάτων;

Είναι μια ενδιαφέρουσα ερώτηση. Ασφαλώς ένιωσα σίγουρος ότι θα μπορούσα να βοηθήσω με τις ερμηνείες. Έχω επίγνωση αυτού του πράγματος, έχω περάσει τη ζωή μου κάνοντάς το. Όλοι είναι αφηγητές. Το ζήτημα είναι αν μπορείς να πάρεις ό,τι ξέρεις κι έπειτα να το ενισχύσεις με όσα μαθαίνεις. Οι σκηνοθέτες τόσο του θεάτρου, όσο και του σινεμά, προέρχονται από μια οπτική παρατήρησης. Ο μετασχηματισμός, λοιπόν, της επιθυμίας μου να λέω ιστορίες από αναπαραστατική σε οπτική παρατήρησης ήταν το ταξίδι που έκανα.

Ταξίδεψες, επομένως, κι εσύ.

Δεν άλλαξε το τρόπο που περνάω τη ζωή μου, αλλά τον τρόπο που τη βιώνω. Ελπίζω ότι θα συνεχίσω να κάνω ταξίδια.

Το Lucky είναι μια ανεξάρτητη ταινία με την πραγματική σημασία του όρου.

Ναι, πολύ ανεξάρτητη.

Πώς αξιολογείς τη δημιουργία ανεξάρτητων ταινιών;

Ο ενθουσιασμός των περισσότερων ιστοριών που έχουν ειπωθεί από ανεξάρτητες ταινίες προέρχεται από το πάθος των ίδιων των δημιουργών. Με συναρπάζει η μεγάλη ποικιλομορφία, νομίζω ότι προωθεί την αφήγηση. Αλλά, καθώς η αγορά γι’ αυτές τις ταινίες έχει καταρρεύσει, οι οικονομικοί πόροι για τους αφηγητές έχουν ελαττωθεί. Γι’ αυτό και πολλοί έχουν γίνει πολύ λιγότερο ενδιαφέροντες οπτικά. Υπάρχουν, βέβαια, οπτικά ενδιαφέροντα φιλμ, όπως το Florida Project, που δεν έχω δει, ή κινηματογραφιστές όπως ο Ουές Άντερσον ή ο Αλεξάντερ Πέιν. Ο Σπάικ Τζόνζι θα ήταν άλλο ένα παράδειγμα, αν έκανε περισσότερες ταινίες.

Υποθέτω, λοιπόν, ότι τουλάχιστον θα προσπαθήσεις να συνεχίσεις την εξερεύνηση της αφήγησης από τη θέση του σκηνοθέτη.

Θα το ήθελα- και να σκηνοθετώ περισσότερο. Και θέλω οι ταινίες μου να είναι οπτικά ενδιαφέρουσες.

Είμαι περίεργος να δω πώς θα σχετιστεί το ελληνικό κοινό με το Lucky- ξεκινώντας από αυτό του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Κι εγώ. Υπάρχει το οικουμενικό ζήτημα της θνητότητας, και οι περισσότεροι στο κοινό έχουν ηλικιωμένους συγγενείς στα πρόθυρα της θνητότητας, ή είναι οι ίδιοι ηλικιωμένοι. Είναι μια πολύ αμερικανική ταινία, ωστόσο. Όσο πιο συγκεκριμένος είσαι με την ιστορία, τόσο πιο οικουμενική γίνεται σε κάποιο βαθμό.

Η φωτογραφία του Τζον Κάρολ Λιντς είναι του Massimo Pedrazzini.

Ευχαριστώ θερμά την Δήμητρα Νικολοπούλου από το Γραφείο Τύπου του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την πολύτιμη συμβολή της στον προγραμματισμό της συνέντευξης με τον σκηνοθέτη.

Η ταινία Lucky του Τζον Κάρολ Λιντς προβάλλεται από την Πέμπτη 23 Νοεμβρίου στις αίθoυσες σε διανομή της Filmtrade.