Mahi Binebine: «Γύρισα στο σπίτι για να διαχειριστώ τους δικούς μας εξτρεμιστές»

Μια ετερόκλιτη ομάδα μεταναστών και μεταναστριών χωρίς χαρτιά ετοιμάζονται να μπαρκάρουν στο Γιβραλτάρ για μια καινούρια ζωή.

Κι ο Mahi Binebine, ο σπουδαίος Μαροκινός μυθιστοριογράφος, ζωγράφος και γλύπτης, τούς δίνει σάρκα και οστά στο μυθιστόρημα Χαρράγκα-Αυτοί που καίνε τα χαρτιά τους. Συνομιλώντας με τον συγγραφέα.

Μυθιστοριογράφος, ζωγράφος, γλύπτης, έχετε εξερευνήσει ακούραστα τη ζωή μέσα από διάφορες καλλιτεχνικές μορφές εδώ και δεκαετίες.

Πώς αλληλεπιδρούν αυτές οι μορφές έκφρασης και σε ποιο βαθμό σας διαμορφώνουν και σας αλλάζουν ως άτομο;

Υπάρχουν μέσα πιο ισχυρά από άλλα για να αφηγηθούμε δι’ αυτών τον κόσμο που μάς περιβάλλει.

Αν χρειάζεται ένα βιβλίο για να αφηγηθεί τη σκοτεινιά του ανθρώπου και τη ζωτική ανάγκη του για ειρήνη και ελευθερία, με λίγες πινελιές ο Πικάσο σχεδίασε ένα περιστέρι με ένα κλαδί στο ράμφος του, και τα είπε όλα.

Ένα αυτοσχέδιο σκάφος γεμάτο με τους καταραμένους του καιρού μας μπορεί, επομένως, να συγκινήσει περισσότερο από ένα μυθιστόρημα όπως το Χαρράγκα-Αυτοί που καίνε τα χαρτιά τους.

Τούτου λεχθέντος: δε θέλει ο Πικάσο!

Αν «ο ποιητής είναι ένας ενδιάμεσος μεταξύ του λογικού ανθρώπου και του τρελού», όπως λέτε, ποιος είναι ο ορισμός σας του μυθιστοριογράφου; Ή, μήπως, είναι κι ο μυθιστοριογράφος ένα είδος ποιητή;

Ο μυθιστοριογράφος είναι λιγότερο ελεύθερος από τον ποιητή. Είναι λιγότερο τρελός. Μπορεί να έχει λυρικές ενατενίσεις, αλλά υπάρχει σαν φύλακας της λογικής που τον φέρνει πίσω στη Γη.

Ο ποιητής δεν έχει εγγυήσεις. Μπορεί να πετάξει όσο πιο ψηλά επιτρέπει η φαντασία του. Μερικές φορές ζηλεύω τους ποιητές. Όσους έβαλαν κορδέλες γύρω από το αλφάβητο, όπως τραγούδησε ο Λεό Φερέ!

Παρεμπιπτόντως, σας αρέσει η ποίηση;

Ναι, πολύ! Τελειοποιώ το επάγγελμά μου ως συγγραφέας μέσω αυτής.  

Αν και εκδόθηκε το 1999, το Χαρράγκα-Αυτοί που καίνε τα χαρτιά τους, γνωστό και ως Κανίβαλοι και Καλώς ήλθατε στον Παράδεισο, δεν κυκλοφόρησε στην Ελλάδα παρά στο τέλος του 2019.

Θεωρείτε ότι η ποικιλία τίτλων φωτίζει διαφορετικές πτυχές του βιβλίου σας;

Όχι, δεν το νομίζω. Μόνο σε αυτή ή την άλλη γλώσσα ένας τίτλος μπορεί ή όχι να έχει νόημα.

Για παράδειγμα, στην αραβική γλώσσα, η λέξη «κανίβαλος» δεν υπάρχει -δεν έχουμε φάει ποτέ τους ομοίους μας, όχι στον πρώτο βαθμό, στην τελική...-, γι’ αυτό βάφτισα το μυθιστόρημα Χαρράγκα, δηλαδή αυτούς που καίνε τα χαρτιά τους!

Όσοι διασχίζουν το Στενό του Γιβραλτάρ καίνε τα έγγραφα ταυτότητάς τους ώστε, σε περίπτωση σύλληψης, η αστυνομία να μη γνωρίζει σε ποια χώρα θα τους εκδώσει. Αυτός ο τίτλος «μιλάει» καλύτερα στους Αφρικανούς.

Οι Ισπανοί ονόμασαν το βιβλίο La Patera, αυτό το προσωρινό σκάφος που χρησιμοποιούν οι παράνομοι. Οι Άγγλοι, σαρκαστικοί, αποκάλεσαν το βιβλίο Καλώς ήλθατε στον Παράδεισο. Δεν ενοχλούμαι πια όταν αλλάζει ο τίτλος μου.

Σε μια εποχή που οι μετανάστες/πρόσφυγες θεωρούνται πρωταρχικά στατιστική και/ή απειλή για τις δυτικές κοινωνίες, υπενθυμίζετε στους αναγνώστες ότι έχουν επίσης ονόματα και ιστορίες και βιώνουν πόνους και χαρές.

Θα μπορούσατε να μου πείτε περισσότερα για αυτήν την επιλογή σας;

Όταν μιλάμε για μετανάστες, ο Τύπος μιλάει για αυτούς από την άποψη των αριθμών, των στατιστικών. Σε αυτό το βιβλίο ήθελα να πω πως αυτοί οι μετανάστες είναι άνδρες, γυναίκες, παιδιά! Δεν είναι φαντάσματα!

Έχουν οικογένειες, όνειρα, χαρές, πόνους, αγωνίες! Μπορούν να γελάσουν, να κλάψουν, να οικοδομήσουν, να εξαπατήσουν, να πουν ψέματα... όπως οι άνθρωποι, όχι οι αριθμοί!

Γράφετε στο πρώτο πρόσωπο, υιοθετώντας τον ρόλο του Αζούζ, του αφηγητή του μυθιστορήματος. Υπάρχουν ομοιότητες στο υπόβαθρό σας, ή πρόκειται για χαρακτήρα καθαρά μυθοπλαστικό;

Έζησα 23 χρόνια έξω από το Μαρόκο: 17 στο Παρίσι και 6 χρόνια στη Νέα Υόρκη. Η εξορία μου ήταν αρκετά άνετη. 

Αλλά συναναστράφηκα με εκείνους που έγιναν ένα με τους τοίχους επειδή δεν είχαν χαρτιά, και κινδύνευαν να σταλούν πίσω στη χώρα τους ανά πάσα στιγμή.

Άτομα που έχουν παιδιά τα οποία πηγαίνουν στο σχολείο, που μερικές φορές γεννήθηκαν σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Έχετε ζήσει, σπουδάσει και εργαστεί στο εξωτερικό. Θεωρείτε ότι η λεγόμενη «Δύση» είναι όντως σε μια κρίση και μια αναταραχή υπαρξιακή, πολιτισμική και κοινωνική;

Kι αν ναι, πώς, κατά τη γνώμη σας, μπορεί να ξεπεραστεί αυτή η κατάσταση;

Υπάρχει μια μάλλον ανησυχητική αύξηση του λαϊκισμού στον δυτικό κόσμο. Οι Δυτικοί πρέπει να γνωρίζουν ότι ο πληθυσμός τους γερνά. Και πως χρειάζονται νέο αίμα για να πληρώσουν για τη συνταξιοδότησή τους!

Οι Γερμανοί το έχουν καταλάβει, ακόμη και αν η Άνγκελα Μέρκελ πληρώνει βαρύ τίμημα. Οι πολιτικοί, άντρες και γυναίκες, παίζουν ένα επικίνδυνο παιχνίδι. Συχνά για άσκηση πολιτικής χαμηλού επιπέδου.

Σε κάθε περίπτωση, πάντα επιστρέφετε στο Μαρόκο και στη γενέτειρά σας, το Μαρακές. Τι σας συνδέει πιο πολύ μ’ αυτόν τον τόπο κι αυτή τη χώρα;

Η παιδική ηλικία μου, οι μυρωδιές, ο ήλιος...

Έφυγα από τη Γαλλία όταν είδα τον αρχηγό της Ακροδεξιάς να φτάνει το 2002 στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών. Ο Λεπέν στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στη χώρα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων!

Έχω τρεις κόρες. Γύρισα, λοιπόν, στο σπίτι για να διαχειριστώ τους δικούς μας εξτρεμιστές- γιατί τους έχουμε επίσης.

Μιλώντας για το Μαρόκο, πόσο έχει αλλάξει μετά την έλευση της Αραβικής Άνοιξης που ταρακούνησε όλη την περιοχή- και όχι μόνο; Και πώς εξηγείτε ότι η χώρα παραμένει συνταγματική μοναρχία;

Ο βασιλιάς ήταν έξυπνος. Εκτόνωσε την κρίση αλλάζοντας γρήγορα το Σύνταγμα. Δεν παράτησε πολλά, αλλά κατάφερε να τραβήξει το χαλί κάτω από τα πόδια των διαδηλωτών.

Τούτου λεχθέντος, η μοναρχία είναι χρήσιμη για τη συνοχή των Μαροκινών.

Ο δρόμος της συγχώρεσης, ένα από τα πιο πρόσφατα μυθιστορήματά σας, θα κυκλοφορήσει σύντομα στα ελληνικά. Μπορείτε να μου δώσετε μια πρόγευση; Σκοπεύετε να επισκεφτείτε την Αθήνα ξανά, όταν είναι εφικτό;

Διατηρώ εξαιρετικές αναμνήσεις από τον Αθήνα και τον εκδότη μου, έναν πραγματικό, καθώς υπάρχουν όλο και λιγότεροι στον εκδοτικό κόσμο.

Ο δρόμος της συγχώρεσης, που έχει ήδη μεταφραστεί σε δέκα γλώσσες, είναι η ιστορία μιας χορεύτριας: μιας γκέισας στο έδαφος του Ισλάμ. Ονομάζεται Τσουνάμι!

Κάθε φορά που σηκώνεται για χορό, 300 άντρες πέφτουν σέκοι, σαν να παρασύρονται από ένα τεράστιο κύμα.

Photo credit (Mahi Binebine): Laurent Moulager/ https://www.hipstoresk.com/.

Το μυθιστόρημα του Mahi Binebine Χαρράγκα-Αυτοί που καίνε τα χαρτιά τους κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άγρα σε μετάφραση της Έλγκας Καββαδία.