Αλεχάντρο Λάντες: «Το “Monos” δημιουργεί ένα μυθικό τοπίο, και δουλεύει όπως ένας μύθος»

Αποκαλυπτικής, σχεδόν παραισθησιακής, γοητείας, τολμηρή και ανησυχαστική, η πολυβραβευμένη (αντι)πολεμική ταινία του Κολομβιανoύ-Εκουαδοριανού Αλεχάντρο Λάντες Οι Monos προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 6 Φεβρουαρίου.

Ο σκηνοθέτης ρίχνει λίγο φως σ’ αυτή την πολύ ιδιαίτερη φιλμική εμπειρία.

Σ’ ευχαριστώ γι’ αυτή την τολμηρή και ανησυχαστική ταινία, οπτικά και συναισθηματικά.

Αν αυτό σε κάνει να νιώσεις καθόλου καλύτερα, ήταν πολύ ανησυχαστική η διαδικασία δημιουργίας της.

Πώς αισθάνθηκες όταν τελείωσε, λοιπόν;

Δεν έχει τελειώσει ακόμα. Το να τη συνθέσω ήταν μια κόλαση!  Πολλά τα στοιχήματα για μια και μοναδική ταινία.

Τα απαριθμώ: Τα ρίσκα της παραγωγής, οι δημιουργικοί κίνδυνοι, της οπτικής γωνίας, ο αριθμός των ανήλικων μη ηθοποιών, οι χολιγουντιανοί ηθοποιοί, τα ζώα, τα ελικόπτερα, οι υποβρύχιες λήψεις, τα ειδικά εφέ.

Αλλά κι η προσπάθεια να «παίξω» σε μια αρκετά επική κλίμακα. Όταν καταπιάνεσαι με το είδος του πολεμικού φιλμ, είσαι αντιμέτωπος με τον Κόπολα, τον Χέρτσογκ ή το Έλα να δεις του Έλεμ Κλίμοφ.

Το έχεις αναφέρει ως μια από τις πηγές έμπνευσής σου ενώ έγραφες το σενάριο για το Monos.

Ακριβώς. Όταν καταπιάνεσαι μ’ ένα είδος, πρέπει να ξέρεις τι υπάρχει εκεί έξω.

Προέρχομαι από μια χώρα που είχε εμφύλιο πόλεμο διάρκειας εξήντα χρόνων. Αλλά δεν έχω δει κάποια πολεμική ταινία που να με ικανοποιεί γι’ αυτό που λέει σχετικά με τον πόλεμο στη χώρα μας, καθώς και στον υπόλοιπο κόσμο.

Θα αποκαλούσες το φιλμ σου αντιπολεμικό, κατ’ ουσία;

Νομίζω ότι ουσιαστικά είναι μια ταινία σχετικά με την ανθρώπινη κατάσταση, την ανθρώπινη φύση και σίγουρα, υπό αυτή την έννοια, εξαναγκάζοντάς μας να κοιταχτούμε στον καθρέφτη, θα ήλπιζα να μας φέρει σε μια αντιπολεμική κατάσταση.

Ο ίδιος ο τίτλος της είναι ανοιχτος σε διαφορετικές αναγνώσεις κι ερμηνείες. Είχες μια συγκεκριμένη πρόθεση επιλέγοντάς τον;

Σε διαφορετικές ισπανόφωνες χώρες έχει διαφορετικές σημασίες.

Στην Ισπανία σημαίνει «χαριτωμένος». Στην Κολομβία μπορεί να σημαίνει «ξανθός», αλλού «μαϊμούδες». 

Εγώ, όμως, διάλεξα την ελληνική ρίζα, του μόνου, γιατί νομίζω πως το φιλμ, κατά βάθος, αφορά στην ένταση μεταξύ του ατομικού και του συλλογικού, του ατόμου και της κοινωνίας.

Νομίζω ότι οι έφηβοι στρατιώτες είναι μια μεταφορά για την κοινωνία: μια μικρή ομάδα όπου η επιθυμία να αγαπηθείς και να ανήκεις βρίσκεται πλάι στην επιθυμία για εξουσία.

Ακριβώς. Και λειτουργεί τόσο ως παραβολή, διαθέτοντας τη διαχρονικότητά της, όσο και ως μια ρεαλιστική φιλμική δήλωση, με όλη τη σκληρότητα που κουβαλά.

Είναι ενδιαφέρον που λες κάτι τέτοιο, έτσι είναι ακριβώς. 

Η αντιπαράθεση του στιλιζαρίσματος με το νατουραλισμό είναι κάτι ελκυστικό για μένα.

Το ότι έχεις γεννηθεί και μεγαλώσει σε πολλές διαφορετικές χώρες, ανάμεσα στις οποίες η Βραζιλία, η Κολομβία και το Εκουαδόρ, πώς «εγγράφεται» μέσα σου τόσο ως σκηνοθέτη όσο και ως άνθρωπο που κάνει κάποιες επιλογές;

Προσπαθώ να κάνω πράγματα που μιλούν σε μένα και τα οποία υπερβαίνουν κάθε έννοια συνόρου. Προσπαθώ να δημιουργήσω κάτι που είναι οικείο και συγκεκριμένο, αλλά και πραγματικό και διαχρονικό. Κι αν είναι διαχρονικό, μπορεί να είναι ασύνορο.

Πάντα θέλουμε να βάζουμε σημαίες στα πράγματα, κι έχει πλάκα να το κάνεις παρακολουθώντας ποδόσφαιρο την Κυριακή, αλλά δε μου αρέσει αυτό. 

Όταν βλέπω πως το Monos κέρδισε κάθε μεγάλο βραβείο στην ανατολική Ευρώπη που έχει ζήσει πολλούς εμφύλιους, είναι πολύ συναρπαστικό για μένα, γιατί δεν είχα περάσει χρόνο σ’ εκείνο το κομμάτι του κόσμου.

Έχει απήχηση, όμως, ακουμπά κάτι.

Όπως είχε και στους κριτικούς κινηματογράφου που το παρακολούθησαν στη δημοσιογραφική προβολή του 60ού Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Κρίμα που δεν μπορούσες να έρθεις, θα ενθαρρύνονταν ερεθιστικές συζητήσεις.

Συμφωνώ, θα το ήθελα. 

Ταξίδευα υπερβολικά πολύ, ωστόσο, κι η κατάσταση έχει λιγάκι βγει εκτός ελέγχου. Το φιλμ έχει διανομή σε περισσότερες από σαράντα χώρες, κι η ομάδα από πίσω του είναι πολύ μικρή. Πολύ έντονη κατάσταση! (Γέλιο)

Λαμβάνοντας υπόψη ότι πρόκειται για ένα πολιτισμό προερχόμενο από τη δύναμη του μύθου, το θεωρώ πολύ γοητευτικό που έχει απήχηση στην Ελλάδα. Κατά κάποιο τρόπο, το Monos δημιουργεί ένα μυθικό τοπίο, και δουλεύει όπως ένας μύθος.

Ήθελα να δείχνει το δρόμο ανάμεσα στο συνειδητό και το υποσυνείδητο.

To εντυπωσιακό -θα στο έχουν επισημάνει αμέτρητες φορές- είναι και η σκηνοθετική διεύθυνση των ηθοποιών από πλευράς σου, κυρίως των νεότερων. Τι συνέβη μεταξύ σας, λοιπόν;

Αυτό ήταν η «καρδιά», το θεμέλιο του Monos. Αναζητήσαμε περισσότερα από 800 παιδιά ανά την Κολομβία. Από αυτά, προσκαλέσαμε περίπου 25 για μια εκπαίδευση στο βουνό.

Το πρωί μάθαιναν υποκριτική κι έκαναν ασκήσεις αυτοσχεδιασμού και το απόγευμα σωματικές ασκήσεις, χορό, εκμάθηση μεταφοράς όπλων. Ζούσαν μαζί, έτρωγαν μαζί, είχαν το ίδιο πρόγραμμα καθημερινά. Ήταν σαν πείραμα τύπου Μεγάλου Αδερφού.

Μέσα σε δύο-τρεις βδομάδες άρχιζες να βλέπεις πολύ έντονα ό,τι συμβαίνει σε περιορισμένους χώρους όπου ζουν άνθρωποι, τη «χημεία» της ομάδας, σε ποιον δεν αρέσει ποιος, ποιος παλεύει, ποιος φλερτάρει. 

Από αυτούς ξεκίνησα να χτίζω τους οκτώ που θα γίνονταν οι Monos. Έμαθα τι ο καθένας και η καθεμιά φοβόταν κι επιθυμούσε, και γνωρίστηκαν και μεταξύ τους. Υπήρξε, λοιπόν, πολλή οικειότητα, βδομάδες πριν φιλμάρουμε το πρώτο κάδρο.

Ξανάγραψα, μάλιστα, το σενάριο εισάγοντας στοιχεία που είχα μάθει γι’ αυτούς και γι’ αυτές.

Εκτός από οικειότητα, υπήρξε και ένταση ανάμεσά τους;

Ναι, κατά καιρούς. Νομίζω, όμως, πως η κοινή εμπειρία τούς έφερε κοντά. Η ένταση τους έφερε κοντά, γιατί όλοι κι όλες βίωναν μια ακραία κατάσταση.

Γιατί επέλεξες να τους δώσεις τα συγκεκριμένα, πιθανώς περίεργα, παρατσούκλια;

Οι αντάρτες, είτε οι αριστεροί είτε οι δεξιοί, έχουν nom de guerre, ψευδώνυμo. Όταν διεξήγαγα έρευνα, πολλά από αυτά τα ψευδώνυμα ήταν πολύ περίεργα. Υπήρχε, άρα, μια μυθική ποιότητα, αλλά και κάτι πραγματικό.

Πώς έγινε δεκτή η ταινία στην Κολομβία;

Η Κολομβία δεν έχει κινηματογραφική Ιστορία όπως η Ελλάδα. Το σινεμά της είναι πολύ νεαρό. Ούτε υπάρχει πολυπληθές σινεφίλ κοινό. 

Υπήρχε, λοιπόν, πολύς σκεπτικισμός σχετικά με το Monos, και παρότι βραβεύτηκε στο Σάντανς και τα πήγε τόσο καλά στην Μπερλινάλε, την πρώτη βδομάδα κυκλοφορίας δεν το παρακολούθησε σχεδόν κανένας. Αυτό ήταν πολύ απογοητευτικό.

Ανέκαμψε, όμως, εξελισσόμενο στην ταινία που είδαν οι περισσότεροι Κολομβιανοί το 2019, κι αυτό ήταν κάτι απρόσμενο για τον διανομέα μας. Σχεδόν 300.000 Κολομβιανοί πήγαν να παρακολουθήσουν το Monos.

Τι σχόλια είχαν να κάνουν;

Οι κριτικοί δυσκολεύτηκαν πολύ, γιατί είδαν πράγματα που αφορούσαν στην Κολομβία, αλλά με αλληγορικό τρόπο. Ήταν πολύ δύσκολο και για τους θεατές να το παρακολουθήσουν χωρίς το ιδεολογικό πρίσμα τους.

Δημιούργησε, λοιπόν, πολύ διάλογο, κάτι συναρπαστικό.

Αποκόμισες αρνητικές κριτικές στην Κολομβία;

Η χειρότερη κριτική προήλθε από την Κολομβία. Ως επί το επλείστον, ωστόσο, ήταν θετικές, οπότε δε θέλω να είμαι αγνώμων. Άγγιξε μια «χορδή» στη χώρα. 

Άλλωστε, αν κάνεις μια ταινία για τον πόλεμο σε μια εμπόλεμη χώρα και αρέσει σ’ όλους, πρέπει να υπάρχει κάποιο πρόβλημα μ’ αυτή!

Ευχαριστώ θερμά την Λίλιαν Μπικέ, υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων της Filmtrade, για την πολύτιμη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Η ταινία του Αλεχάντρο Λάντες Οι Monos προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 6 Φεβρουαρίου σε διανομή της Filmtrade.